TUTULUM a. Gökbıl. 1. Güneş çevresindeki Yer'in yörünge düzlemi; bu düzlemi çizen büyük gökküre dairesi. (Eşanl. EKLİPTİK.) [Bk...
TUTULUM a. Gökbıl.
1. Güneş çevresindeki Yer'in yörünge düzlemi; bu düzlemi çizen büyük gökküre dairesi. (Eşanl. EKLİPTİK.) [Bk. ansikl. böl.)
2. Tutulum eğikliği, tutulum ve gök ekvatoru düzlemlerinin oluşturduğu açı. || Tutulum ekseni, gökkürenin, tutulum düzlemine dikey olan çapı. || Tutulum kutuplan, tutulum ekseniyle gökküresinin kesiştiği yerdeki noktalar.
*Sterkim. Tutulum yerleşimi, yalın bir bağın çevresinde görülen yerleşme; bu bağın uçlarından birine bağlanan ornatanlar, bağın eksenine göre bakıldığında öteki uca bağlı ornatanlarla çakışmış gibi gözükür.
*ANSİKL. Tutulum adı, Güneş ve Ay tutulmaları, Ay bu düzleme çok yakın olduğunda gerçekleştiğinden dolayı kullanılır.
Gökküre üzerinde, doğru yönde, görünür hareketini yapan Güneş, EE' ekvatoruna eğik olan büyük bir S7 ve dairesi, yani tutulum dairesi çizer, yy' ılım noktaları çizgisi, ekvator ile tutulumun arakesitidir; y, ilkbahar ılım noktası ya da ilkbahar noktası; y', sonbahar ılım noktası, yy "e dikey çap üzerindeki S ve S', kış ve yaz gündönümü noktaları; P, ve Pj, tutu lumun kuzey ve güney kutupları; PP, ya yıyla ölçülen tutulum eğikliği de, tutulum düzleminin ekvatorla yaptığı, yaklaşık 23° 26'lık açıdır. Her mevsim, Güneş'in, tutulum üzerindeki dört y. S', y', S nokta sının birinden diğerine gitmek için harcadığı zamana denk düşer. Tutulum, enlem ve boylam olmak üzere bir gökyüzü koordinat sistemine aittir. Güneş'in, tutulum üzerindeki görünür açısal hızı, Güneş'in Yer'den uzaklığına göre değişir; çünkü Yer'in yörüngesi bir daire değil bir elipstir ve dışmerkezliği ortalama olarak 0,0167510 olan bu elips alanlar yasasına göre çizilir; bu nedenle de mevsimlerin süresi birbirine eşit değildir.
Ekvator ve tutulum düzlemleri uzayda sabit değildir Yer'in hareketinde, diğer gezegenlerin etkisinden lanan tedirginlikler sonucu (Jüpiter, kütlesinden, Venüs de yakınlığından dolayı), tutulum düzleminde çok uzun dönemli (20 000 yıl) bir salınım ortaya çıkar; bu salınım da, bugün için tutulum düzlemiyle ekvator düzlemi arasındaki açının yılda 0'48 kadar küçülmesine yol açar.
1. Güneş çevresindeki Yer'in yörünge düzlemi; bu düzlemi çizen büyük gökküre dairesi. (Eşanl. EKLİPTİK.) [Bk. ansikl. böl.)
2. Tutulum eğikliği, tutulum ve gök ekvatoru düzlemlerinin oluşturduğu açı. || Tutulum ekseni, gökkürenin, tutulum düzlemine dikey olan çapı. || Tutulum kutuplan, tutulum ekseniyle gökküresinin kesiştiği yerdeki noktalar.
*Sterkim. Tutulum yerleşimi, yalın bir bağın çevresinde görülen yerleşme; bu bağın uçlarından birine bağlanan ornatanlar, bağın eksenine göre bakıldığında öteki uca bağlı ornatanlarla çakışmış gibi gözükür.
*ANSİKL. Tutulum adı, Güneş ve Ay tutulmaları, Ay bu düzleme çok yakın olduğunda gerçekleştiğinden dolayı kullanılır.
Gökküre üzerinde, doğru yönde, görünür hareketini yapan Güneş, EE' ekvatoruna eğik olan büyük bir S7 ve dairesi, yani tutulum dairesi çizer, yy' ılım noktaları çizgisi, ekvator ile tutulumun arakesitidir; y, ilkbahar ılım noktası ya da ilkbahar noktası; y', sonbahar ılım noktası, yy "e dikey çap üzerindeki S ve S', kış ve yaz gündönümü noktaları; P, ve Pj, tutu lumun kuzey ve güney kutupları; PP, ya yıyla ölçülen tutulum eğikliği de, tutulum düzleminin ekvatorla yaptığı, yaklaşık 23° 26'lık açıdır. Her mevsim, Güneş'in, tutulum üzerindeki dört y. S', y', S nokta sının birinden diğerine gitmek için harcadığı zamana denk düşer. Tutulum, enlem ve boylam olmak üzere bir gökyüzü koordinat sistemine aittir. Güneş'in, tutulum üzerindeki görünür açısal hızı, Güneş'in Yer'den uzaklığına göre değişir; çünkü Yer'in yörüngesi bir daire değil bir elipstir ve dışmerkezliği ortalama olarak 0,0167510 olan bu elips alanlar yasasına göre çizilir; bu nedenle de mevsimlerin süresi birbirine eşit değildir.
Ekvator ve tutulum düzlemleri uzayda sabit değildir Yer'in hareketinde, diğer gezegenlerin etkisinden lanan tedirginlikler sonucu (Jüpiter, kütlesinden, Venüs de yakınlığından dolayı), tutulum düzleminde çok uzun dönemli (20 000 yıl) bir salınım ortaya çıkar; bu salınım da, bugün için tutulum düzlemiyle ekvator düzlemi arasındaki açının yılda 0'48 kadar küçülmesine yol açar.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR