Ural Nedir?

URAL sıradağları, Rusya'da dağlar bütünü, kuzeyde Kuzey Buz denizi'nden, güneyde Hazar denizi'ne kadar 2 000 km boyunca...

URAL sıradağları, Rusya'da dağlar bütünü, kuzeyde Kuzey Buz denizi'nden, güneyde Hazar denizi'ne kadar 2 000 km boyunca uzanır ve rus platformunu Sibirya platformundan ayırır.

coğrafya

Ural sıradağları Hercynia sistemi alanına girer. Başlangıçta Ukrayna kalkanından Angara kalkanına kadar uzanan kıvrımlar, uzun düzleşme evreleri sırasında ortadan kalktı. Sıradağın yalnızca bir bölümü üçüncü Zaman'da yükseldi ve yeniden aşındırıcı güçlerden etkilendi: yeniden aşınma nedeniyle sert kayaç şeritlerinin sonucu olan tepe dizileri (daha az dayanıklı kayaçların aşınması nedeniyle çöküntü alanlarıyla birbirlerinden ayrılırlar) ortaya çıktı. Hafif eğimli batı yamaçlarıyla, daha sarp doğu yamaçları arasındaki bakışımsızlık iklimde farklılıklar yaratmaktadır: B.'da 1 km yağış, D.'da 500 mm'den az yağış. Engebelerin K.'den G.'e doğru uzanışı kuşaksal biyoiklim düzeninde değişikliklere yol açmaktadır. Sıradağlar K.'den G.'e doğru şu bölümlere ayrılır. Kutup Uralları ve Kuzey Urallar (sıradağların en yüksek bölümüdür: Narodnaya'da 1 895 m. Tundralarla örtülüdür); Orta Urallar (yüksekliği 500 m'yi bulmayan, boğazlar sayesinde kolayca açılan tepelerdir; taygayla örtülüdür); Güney Urallar (daha geniştir; G.'e ve G.-B.'ya doğru kaz ayağı gibi açıktır). Yamantau dağında yükseklik 1 640 m'yi aşmakta; en yüksek kesimlerde gür ormanlar, dağın eteğindeyse bozkır uzanmaktadır.

ekonomi

Uralların doğal birliği çerçevesi içinde bir iktisadi bölge oluştu ve buranın maden ve orman larının işletilmesine dayanarak gelişti. Başkırdistan bir yana bırakılacak olursa, Urallar 680 400 krrF'lik bir alanı kaplar ve 15 568 000 kişilik bir nüfusu barındırır Avrupa ile Asya'nın birleştikleri yerde, enlemesine uzanan büyük demiryolu ağlarının güzergâhı üzerinde bulunan Urallar, Sibirya'nın işletmeye açılmasında bir köprübaşı işlevi gördü. Urallar'ın sınai gelişimi, 30'lu yıllann başında, Ural-Kuzbas kombinası çerçevesi içinde ikinci bir metalürji üssü kurulması kararı üzerine başladı. Yakacak bakımından yoksul olan bölge, enerji gereksiniminin büyük bölümünü komşu bölgelerden sağlar (kömürü Kuzbas ve Kazakistan'daki Karaganda'dan, hidrokarbonları İkinci Bakü ve Batı Sibirya'dan). Ural sanayisi, Rusya'nın dökme demirinin % 26'sını, çeliğinin % 30'unu, makine yapımının % 15'ini üretir. Bu sanayinin üretim yapısının temel özelliği, dikey birleşme ve uzmanlık alanlarının çeşitlendirilmesidir. Doğu yamaçlarındaki sanayi merkezleri, demir-çelik, demir dışı madenler metalürjisi ve ağır makine yapımında uzmanlaşmıştır. Demir-çelik fabrikalarının kurulması çok sayıda demir yatağının bulunmuş olmasına bağlı olmakla birlikte, bu yataklar, Kaçkanar'daki (Nijni-Tagil yakınında) hariç, günümüzde tükenme yolundadır. Kok kömürü ve demir cevheri, Sibirya'da elde edilmekte ve Kazakistan'dan gittikçe artan miktarlarda satın alınmaktadır. üretimin ana bölümü dört büyük entegre kombinada (toplam 30 Mt dolayında çelik üreten Nijni-Tagil, Çelyabinsk, Magnitogorsk ve Orsk-Halilovo kombinaları) toplanmıştır. Demir dışı madenler metalürjisi tek sanayii merkezlerin etkinliğini oluşturur (Severouralsk, Krasnoturinsk, Ka- mensk-Uralski'de alüminyum, Krasnou- ralsk ve Yelizavetgrad'da bakır) ya da büyük çok sanayili merkezlerin (Çelyabinsk) etkinliğini tamamlar. Yekaterinburg makine yapımında ve makine mühendisliğinde (engineering) birinci sıradadır. Batı yamaçlarındaki sanayi merkezleri, makine yapımıyla (Ijevsk'te otomobil sanayisi), yerel lardan (Berezniki- Solikamsk potas yatakları) yararlanan ya da İkinci Bakü'nün (Perm) hidrokarbonlarını dönüştüren kimya sanayilerini bünyesinde birleştirir. Orenburg'daki doğal gaz yataklarının işletilmesi, yeni kurulmakta olan bir teritoryal üretim kompleksi çerçevesi içinde gerçekleşmektedir. Ural bölgesi Rusya'nın en büyük entegre ağır sanayi merkezlerinden biridir.

tarih

Ural, türk (Başkırtlar) ya da firı-ugur kökenli (Votyaklar [yada Udmurtlar], Vogullar [ya da Mansiler], Ostyaklar [ya da Han- tıylılar], Komiler [ya da Ziryanlar]) halkların dağınık bir biçimde oturdukları çok büyük bir bölge oluşturuyordu. Bölgeye rus kolonlarının yerleşmesi, XI.-XIIyy'da Novgorod, XV. yy.'da da moskovalı prensler tarafından bu halkları kürk haracına (yasak) bağlamak amacıyla girişilen savaşların sonucunda oldu. Ural, senyörlerin angaryasından ya da orta bölgelerdeki vergilerden kaçan köylüler sayesinde gelişti; bunlar, burada bağımsız bir köylü sınıf oluşturdular (Stroganovlar, XVII,yy.'da burada büyük malikâneler edinmiş tek ailedir).

Büyük Petro döneminde maden (demir, bakır) ve madenlerin eritilmesi için gerekli odunu sağlayan orman larının işletilmeye başlaması, Demidov ailesinin ve devletin girişimleri sonucu, metalürji sanayisinin gelişmesini sağladı. 1723'te kurulan Yekaterinburg, Ural madenlerinin yönetim merkezi oldu. Yekaterina II döneminde Ural, Avrupa'nın en sanayileşmiş bölgesi durumuna geldi (Ingiltere'nin külçe demir gereksinimini karşılıyordu). XIX. yy.'ın ilk yarısında, artık İngiltere'ye yönelik ihracatı durdurmuş, yalnızca iç pazar için çalışıyordu. 1880'den sonra daha modern bir donatıma kavuşan Ukrayna, Ural'ı geride bıraktı.

İç savaş sırasında, sovyet iktidarının kuruluşuna kadar (1919), beyaz rus ordularıyla bolşevikler bu bölgede çarpıştılar. Sonra çeşitli cumhuriyetler, özerk bölgeler kuruldu. Bugün bu yörede Başkırdistan ve Udmurt özerk cumhuriyetleriyle, Komi-Permiyak özerk bölgesi yer alır.

Kaynak: Büyük Larousse