Vezüv Yanardağı Temel Britannica Vikipedi Vezüv yanardağı (İtalyanca: Monte Vesuvio , Latince: Mons Vesuvius ) Napoli'nin doğus...
Vezüv Yanardağı
Temel Britannica Vikipedi
Vezüv Yanardağı, dünyadaki yanardağÂlar içinde en ünlü olanıdır. İtalya'nın güneyinÂde Tiren Denizi kıyısında bulunan Vezüv, Napoli Körfezi'ne egemen bir konumdadır. Napoli'nin yaklaşık 11 km güneydoğusundadır. Çoğu zaman doruğunda koyu renkli bir bulut dalgalanır. İtalya'ya bağlı adalarda da Etna ve Stromboli gibi etkin yanardağlar vardır. Avrupa anakarasındaki tek etkin yaÂnardağ ise Vezüv'dür. Vezüv'ün çevresi, yaÂnardağ etkinliğinin çok eskiçağlardan beri sürdüğü bir bölgedir.
Vezüv'ün en üst bölümü, çift doruklu olduğu için dağ içinde dağ görünümündedir. Yanardağın etkin konisi, yarım daire biçiminÂde eski bir krater olan Somma Dağı'nın (1.025 metre) güneyindeki kalıntılardan yükÂselir. Günümüzden 200 bin yıl kadar önce oluştuğu sanılan Vezüv'ün güney ve batı etekleri İS 79'da şiddetli bir püskürmeyle yıkıma uğradı. Eski kraterin güneyinde oluşÂmaya başlayan yeni koni her püskürmeyle biraz daha büyüdü. 1980'de 1.280 metre olarak ölçülen bu etkin koninin yüksekliği her büyük patlamayla değişmektedir. Koni volkaÂnik kül, cüruf ve lavdan oluşur. Eski yanardaÂğın püskürttüğü lav ve küller genişliği 5 km çapında bir bölgeyi kaplar.
İS 79'dan önce dağın yamaçlarından doruÂğuna kadar tarım yapılıyordu; alçak yamaçÂlarda da köyler ve kentler kuruluydu. O yıl püsküren Vezüv, Pompei'yi küllerle örttü; Herculaneum ve Stabiae ise patlamalarla birlikte ortaya çıkan şiddetli boranların yol açtığı bir çamur seliyle kaplandı. Dumandan boğulan insanlar evlerinde ve sokaklarda lavlar altında gömülü kaldı (bak. Pompei). Daha sonra uzun aralıklarla küçük püskürmeÂler görüldü. Vezüv'ün yakın döneme kaÂdar neredeyse kesintisiz süren etkinlik döneÂmi ise 1631'deki püskürmeyle başladı. O püskürmede binlerce insan yıkıntıların ve denize kadar ulaşan lavların altında kalarak öldü. 1906'daki bir patlamada eski krater yarıldı; böylece dağın yüksekliği azaldı ve görünümü değişti. Son büyük püskürme 1944'te oldu.
18. yüzyıl sonlarında Vezüv'le ilgili bilimsel araştırmalara başlandı. 1845'te dağın yamaÂcında 560 metre yükseklikte bir gözlemevi açıldı.
Vezüv'ün püskürttüğü lav ve küllerden oluşan toprak çok verimlidir. Dağın aşağı yamaçları meyve bahçeleri ve üzüm bağlarıyla doludur. Vezüv'ü görmeye gelen turistler kablolu bir vagon sistemiyle kraterin ağzınÂdan 135 metre kadar içeri girebilmektedir.
Temel Britannica Vikipedi
Vezüv yanardağı (İtalyanca: Monte Vesuvio, Latince: Mons Vesuvius) Napoli'nin doğusunda bulunan, 1280 m. yüksekliğindeki aktif yanardağdır.
Avrupa ana karasındaki son yüz yılı içinde aktivite gösteren tek yanardağdır. Diğer iki benzer yanardağ olan Etna ve Stromboli adalarda yer almaktadır. Vezüv'ün MS 79 yılındaki püskürmesiyle Pompei, Herculaneum ve Stabia kentleri haritadan silinmiştir. Vezüv yanardağı aynı zamanda Spartaküs'ün başlattığı isyana ilk ev sahipliği yapan yerdir. Spartaküs İÖ 73'te kendisiyle birlikte Capua'daki gladyatör okulundan kaçan 77 arkadaşıyla Vezüv Yanardağı'na sığınmıştır.
24 Ağustos 79'da, Vezüv'den dumanlar yükselmeye başladı. Bir patlama olacağını anlayan Pompei halkı, limana doğru kaçmaya çabaladı. Gemilere binebilenler, bir daha dönmemek üzere kentten uzaklaşmaya başladılar.
Sarsıntılar başlayınca, 20 dakika kadar süren bir şaşkınlık yaşandı. Halk paniğe kapıldı ve son bir hamleyle, 600 metre uzaktaki Sarno nehrinde olan bir limana atıldılar. Ne yazık ki, bu kişilerin yolunu da bir deniz kabarması kesti.
Dev dalgalar, bindikleri gemileri birer çöp gibi yukarıya kaldırıyor ve şehrin surlarının içindeki kızgın lav denizine doğru fırlatıyordu. Zaten bu arada, gökten iri kum taneleri büyüklüğünde, çok kızgın küçük taşlar yağmaya başlamıştı.
Şehrin insanları, rastgele sağa sola koşup duruyorlardı. İçlerinde farkında olmadan Vezüv'e doğru koşanlar bile vardı. Kurtuluşu evlerinde görenler, volkandan çıkan müthiş sıcaklık nedeniyle havadaki oksijenin kısmen gaz karbonik hale dönüşmesi ile boğuldular. Faciadan, yalnızca o sırada şehirde olmayanlar kurtulabildi.
Vezüv Yanardağı, dünyadaki yanardağÂlar içinde en ünlü olanıdır. İtalya'nın güneyinÂde Tiren Denizi kıyısında bulunan Vezüv, Napoli Körfezi'ne egemen bir konumdadır. Napoli'nin yaklaşık 11 km güneydoğusundadır. Çoğu zaman doruğunda koyu renkli bir bulut dalgalanır. İtalya'ya bağlı adalarda da Etna ve Stromboli gibi etkin yanardağlar vardır. Avrupa anakarasındaki tek etkin yaÂnardağ ise Vezüv'dür. Vezüv'ün çevresi, yaÂnardağ etkinliğinin çok eskiçağlardan beri sürdüğü bir bölgedir.
Vezüv'ün en üst bölümü, çift doruklu olduğu için dağ içinde dağ görünümündedir. Yanardağın etkin konisi, yarım daire biçiminÂde eski bir krater olan Somma Dağı'nın (1.025 metre) güneyindeki kalıntılardan yükÂselir. Günümüzden 200 bin yıl kadar önce oluştuğu sanılan Vezüv'ün güney ve batı etekleri İS 79'da şiddetli bir püskürmeyle yıkıma uğradı. Eski kraterin güneyinde oluşÂmaya başlayan yeni koni her püskürmeyle biraz daha büyüdü. 1980'de 1.280 metre olarak ölçülen bu etkin koninin yüksekliği her büyük patlamayla değişmektedir. Koni volkaÂnik kül, cüruf ve lavdan oluşur. Eski yanardaÂğın püskürttüğü lav ve küller genişliği 5 km çapında bir bölgeyi kaplar.
İS 79'dan önce dağın yamaçlarından doruÂğuna kadar tarım yapılıyordu; alçak yamaçÂlarda da köyler ve kentler kuruluydu. O yıl püsküren Vezüv, Pompei'yi küllerle örttü; Herculaneum ve Stabiae ise patlamalarla birlikte ortaya çıkan şiddetli boranların yol açtığı bir çamur seliyle kaplandı. Dumandan boğulan insanlar evlerinde ve sokaklarda lavlar altında gömülü kaldı (bak. Pompei). Daha sonra uzun aralıklarla küçük püskürmeÂler görüldü. Vezüv'ün yakın döneme kaÂdar neredeyse kesintisiz süren etkinlik döneÂmi ise 1631'deki püskürmeyle başladı. O püskürmede binlerce insan yıkıntıların ve denize kadar ulaşan lavların altında kalarak öldü. 1906'daki bir patlamada eski krater yarıldı; böylece dağın yüksekliği azaldı ve görünümü değişti. Son büyük püskürme 1944'te oldu.
18. yüzyıl sonlarında Vezüv'le ilgili bilimsel araştırmalara başlandı. 1845'te dağın yamaÂcında 560 metre yükseklikte bir gözlemevi açıldı.
Vezüv'ün püskürttüğü lav ve küllerden oluşan toprak çok verimlidir. Dağın aşağı yamaçları meyve bahçeleri ve üzüm bağlarıyla doludur. Vezüv'ü görmeye gelen turistler kablolu bir vagon sistemiyle kraterin ağzınÂdan 135 metre kadar içeri girebilmektedir.
Volkanlar - Etna Yanardağı
Volkanlar - Semeru Yanardağı
Volkanlar - Taal Yanardağı
VEZüV
(İt.: Vesuvio), Napoli Körfezi'nin doğu kenarında etkin volkan (İtalya). Yüksekliği, 1970 yılında 1.280 metreydi. Bugünkü koni, kuzeyden yarı daire şeklindeki Monte Somma ile çevrilidir. Tarih boyunca birçok yıkıcı püskürmeleriyle ünlüdür. Özellikle İ.S. 79 yılındaki püskürmesi sırasında Pompei ve Herculanum kentleri bütünüyle yok olmuşlardır.
MsXLabs Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
(İt.: Vesuvio), Napoli Körfezi'nin doğu kenarında etkin volkan (İtalya). Yüksekliği, 1970 yılında 1.280 metreydi. Bugünkü koni, kuzeyden yarı daire şeklindeki Monte Somma ile çevrilidir. Tarih boyunca birçok yıkıcı püskürmeleriyle ünlüdür. Özellikle İ.S. 79 yılındaki püskürmesi sırasında Pompei ve Herculanum kentleri bütünüyle yok olmuşlardır.
MsXLabs Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
İtalya'da Vezüv yanardağı eteğinde eski bir şehir. Eskiden Roma zenginlerinin dinlenme ve eğlence şehri idi. 79 yılında bütün şehir, Vezüv yanardağının püskürmesi sonucu tamamen lavlar altında kalmıştır. 1748 yılında bir köylünün Pompeide heykeller bulması üzerine kazılar yapılmış ve eski şehrin beşte ikisi meydana çıkarılmıştır. Bugün şehrin harabeleri, turistlerin başlıca gezi yerlerinden biridir.
İtalya'daki Vezüv Yanardağının patlaması ile lavlar altında kalan şehir,Vezüv Yanardağından çıkan metrelerce yükseklikteki lav ve küllerin atında kalarak kaybolmuştur.
Antik şehir M.Ö. 6. yüzyılda Osk'lar tarafından kuruldu. M.Ö. 89 yılında Romalılar tarafından işgal edilerek koloni haline getirildi. M.S. 1. yüzyılda Romalılar buraya gelince şehri eğlence merkezi haline getirdiler. Yapılan kazılardan anlaşıldığına göre, zenginliğin, debdebenin akıl almaz boyutlara yükseldiği bu yer, görünce insanların yüzünü kapatacağı, gözlerini yumacağı bir eğlence pazarı haline gelmişti. Düşünülemeyen, tasavvur edilemeyen ahlaksızlıkların yapıldığı belde M.S. 63 yılında bir zelzele geçirdi. Buna rağmen insanların gittikçe azgınlaşması, eğlence adı altında türlü ahlaksızlıkların devamı sonunda Vezüv Yanardağı Ağustos ayında büyük bir gürültüyle patladı. Kimsenin farkında olmadığı bir sırada havadan taşlar, kaya parçaları ve toprak yağmaya başladı. Bunu gören, o gün için 30.000 civarında olan, Pompei halkı, ne yapacağını şaşırdı. Panik arasında hiç kimsenin aklına ihtiyarları, sakatları, hastaları kurtarmak gelmiyor, herkes yalnız kendini düşünüyordu. Yer yer kalınlığı 3-4 metreye varan küller, kükürtlü buharlar insanı hareket edemez hale getiriyordu. Şarap pazarında toplananlar ise çöküntü sonunda ağırlıkların altında kalıp öldüler. İki gün süren korkunç patlamalar, taş, kül yığınlarının sonunda şehir kalınlığı yer yer sekiz metreyi bulan lav yığınının altında kaldı. Tahmini olarak 2000'den fazla insan öldü.
Felaketin daha dramatik tarafı ölen insanların bulundukları durumlardı. Bulunan 2000'in üzerindeki iskeletlerin durumlarından çoğunun çirkin işler yaparken evlerinin harabesi altında kaldığı veya kül yığınlarının ağzına burnuna dolarak onu boğduğu anlaşılmaktadır. Bu felaketle ilgili hatıralar, Roma komutanlarından Pliny the Elder'in yeğeninin, tarihçi Tacitus'a yazdığı iki mektupta geniş yazılmıştır.
1711 yılında köylünün birinin, toprağını kazarken ortaya çıkardığı gerçek, insanlara, o günkü felakete uğrayanların hallerini ortaya koyması bakımından önemlidir. Pompei'deki kazılara düzenli olarak 1748 yılında başlanıldı. Bundan sonra devam edilen kazılarla düzenli bir plana sahip Pompei şehrinin büyük bir kısmı ortaya çıkarıldı. 1860'ta İtalyan ilim adamı Giuseppe Fiovelli taşlaşan küllerin arasında bir boşluğa tesadüf edince buraya açılan delikten sıvı alçı döktürerek içerdeki boşluğun kalıbını aldırıyordu. Böylece lavların altında kalmış olanların gerçek durumlarını aksettiren haller tesbit edilmiş oluyordu. İlim adamının ölümünden sonra da bu çalışma devam etti. Günümüzde Pompei'nin büyük bir kısmı ortaya çıkarılmıştır. Bugün gezen insanlar 2000 yıl önceki şehri olduğu gibi görebiliyorlar. Lavlar altından çıkarılmış evler, sokaklar, tapınaklar ve diğer eşyalar herkesin ilgisini çektiğinden burası önemli bir turistik bölge haline gelmiştir.
Pink Floyd grubunun "Live At Pompeii" isimli ----- Belgeseli 1971 yılında, Pompeii'de kameraya alınmıştır... Seyretmeyenlere tavsiye edilir.
Vezüv Yanardağı
Yükseklik 1.281 m (4.203 ft)
Konum İtalya
Koordinat 40°49' Kuzey 14°26' Doğu
Tipi Stratovolkan
Kaya Yaşı 1944 yılından 25.000 yıl önce
Son faaliyeti 1944
En kolay ulaşım Yürüyerek
Vezüv yanardağı (İtalyanca: Monte Vesuvio, Latince Mons Vesuvius) Napoli'nin doğusunda bulunan, 1280 m yüksekliğindeki aktif yanardağdır.
Avrupa ana karasındaki son yüz yılı içinde aktivite gösteren tek yanardağdır. Diğer iki benzer yanardağ olan Etna ve Stromboli adalarda yer almaktadır. Vezüv'ün MS 79 yılındaki püskürmesiyle Pompei, Herculaneum ve Stabia kentleri haritadan silinmiştir. Vezüv yanardağı aynı zamanda Spartaküs'ün başlattığı isyana ilk ev sahipliği yapan yerdir. Spartaküs M.Ö. 73'te kendisiyle birlikte Capua'daki gladyatör okulundan kaçan 77 arkadaşıyla Vezüv Yanardağı'na sığınmıştır.
Volkanlar - Etna Yanardağı
Volkanlar - Semeru Yanardağı
Volkanlar - Taal Yanardağı
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR