Karst MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi Slovenya'nın kuzeyinde Trieste dolaylarında kireçtaşlı platolardan oluşan bir bölge ve b...
Karst
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Slovenya'nın kuzeyinde Trieste dolaylarında kireçtaşlı platolardan oluşan bir bölge ve bu tür bölgelere verilen genel ad. Geniş yüzeyler kaplayan ve kalın katmanlar meydana getiren kireçtaşlarından oluşan bölgelerde suların yüzeyde ve içerde yaptıkları biçim değişmelerine "Karst olayları" denir. Bu olayların olduğu bölgelerde akarsu "polye" denen kapalı havzalarda açılmış olan doğal kuyulardan toprak altına iner. Bazen yeraltında, polyeden daha küçük çukurlar arasındaki kireçtaşı eriyerek, delik deşik bir görünüm alır. Yine karst olaylarının görüldüğü yerlerin bir özelliği de, humus yokluğudur. Toprak bembeyazdır. Yağmur suları doğal kuyulardan mağaralara indiğinden yeryüzü kupkurudur. Türkiye'de bu tür yüzey biçimine başta Akdeniz Bölgesi olmak üzere, Güneydoğu Anadolu, Batı Karadeniz, Çatalca, Kocaeli, Konya ve Ege yörelerinde rastlanır.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Slovenya'nın kuzeyinde Trieste dolaylarında kireçtaşlı platolardan oluşan bir bölge ve bu tür bölgelere verilen genel ad. Geniş yüzeyler kaplayan ve kalın katmanlar meydana getiren kireçtaşlarından oluşan bölgelerde suların yüzeyde ve içerde yaptıkları biçim değişmelerine "Karst olayları" denir. Bu olayların olduğu bölgelerde akarsu "polye" denen kapalı havzalarda açılmış olan doğal kuyulardan toprak altına iner. Bazen yeraltında, polyeden daha küçük çukurlar arasındaki kireçtaşı eriyerek, delik deşik bir görünüm alır. Yine karst olaylarının görüldüğü yerlerin bir özelliği de, humus yokluğudur. Toprak bembeyazdır. Yağmur suları doğal kuyulardan mağaralara indiğinden yeryüzü kupkurudur. Türkiye'de bu tür yüzey biçimine başta Akdeniz Bölgesi olmak üzere, Güneydoğu Anadolu, Batı Karadeniz, Çatalca, Kocaeli, Konya ve Ege yörelerinde rastlanır.
Yeryüzü şekilleri nedir, neye yeryüzü şekli denir?
Yeryüzü Şekilleri - Delta
Yeryüzü Şekilleri - Boğaz
Yeryüzü Şekkileri -Karst
Karst, kayaçların erimesiyle yer altı akıntıları olan, kireç taşı ve dolomit bölgesi.
Karstik şekil [değiştir]
Aşınıma karşı dirençsiz, kolay eriyebilen kayalardan oluşan arazilere karstik araziler denir. Örneğin kalker, kolay eriyebilen bir kayadır. Yeraltı ve yerüstü suları, kalkerden oluşan sahaları, eriterek bazı şekiller oluşturur. CaCO3(kalsiyum karbonat) ve su ile oluşmuş dış kuvvetlerdir.Karadeniz ve Akdeniz'de kalker,İç Anadolu'da tuz ve jips etkilidir.En küçük aşındırma şekli lapyadır.daha sonra büyüklük sırasına göre dolin,uvala,obruk ve en büyüğü polyedir.Mağara bir aşındırma şekli,içindeki sarkıt,dikit ve sütun biriktirme şeklidir.
Karstik şekil [değiştir]
Aşınıma karşı dirençsiz, kolay eriyebilen kayalardan oluşan arazilere karstik araziler denir. Örneğin kalker, kolay eriyebilen bir kayadır. Yeraltı ve yerüstü suları, kalkerden oluşan sahaları, eriterek bazı şekiller oluşturur. CaCO3(kalsiyum karbonat) ve su ile oluşmuş dış kuvvetlerdir.Karadeniz ve Akdeniz'de kalker,İç Anadolu'da tuz ve jips etkilidir.En küçük aşındırma şekli lapyadır.daha sonra büyüklük sırasına göre dolin,uvala,obruk ve en büyüğü polyedir.Mağara bir aşındırma şekli,içindeki sarkıt,dikit ve sütun biriktirme şeklidir.
Karst
Kalın kireçtaşı kütleleri üstünde yer alan bir yüzey şekli.Karst (islavca Jcras'tan) yüzey şekilleÂrinin oluşumu, kalsiyum karbonatı eriÂten suvun aşındırma etkisine bağlıdır. Kireçtaşı kütlelerinde bulunan killi kalıntılar bulundukları yerde kalırlar ve çöküntü alanlarının tabanlarım örÂterek bunları verimli kılarlar (AkdeÂniz bölgelerindeki “kırmızı toprakÂlarâ€). Günümüzdeki karstların büyük bölümü, kireçtaşı yaylalarının (YugosÂlavya, Yunanistan, İtalya, vb.) üçünÂcü Zaman'm tropikal iklimi altında evÂrim geçirmesiyle oluşmuştur. Karst sularının büyük bölümü, kireçtaşlı yaylaların altmda akar. Karst sulaÂrı, kesikli debilerle kendini gösteren gür lar halinde yer yer yeniden yeryüzüne çıkar. Yüzeye çıkan sular, genellikle kireçlidir ve bu kireç,su yerÂyüzüne çıkar çıkmaz çökelir (pamuk taşları, taşlaşan lar).
Karst Yüzey Şekli
Yeryüzü akarsu ağı çok cılız olan karst bölgelerinde eğimli yerlere seyÂrek raslamr ve buralarda, içinde ırÂmakların aktığı dar ve derin boğazlarÂla yarılmış bir dizi yayla yer alır. Karst yüzey şekilleri son derece çeşitlilik gösterir. Aşınma sonucu kireçtaşlarında açılan ve boyutları sınırlı oyuklar olan lapyalar (oluklu taşlar) yaylaların yüzeyini kazar. Bunlar torÂtul çatlaklan izleyen ince ve birbiriÂne koşut çok geniş bir oluklar ağı ya da birçok gözden meydana gelen peÂtekler veya kırılmış yerlerin kesiştiği noktalarda derin kuyular oluşturabiÂlir. Karstlar, aynı zamanda, çok sayıÂda, kapalı çöküntü alanlarıyla delik deşik hale gelmiştir. Dolinler,çapı birÂkaç metreyle birkaç yüz metre arasınÂda değişen yuvarlak ya da elips biçimÂli çöküntü alanlarıdır. Derinlikleri de değişkendir, ama hiçbir zaman çaplaÂrından fazla değildir. Dolinlerin yaÂmaçları az eğimlidir ve çöküntü alaÂnının ortasına yönelirler. Dolinler, kireçtaşlarının kırılmalarına ya da yeÂraltı suyunun geçtiği yollara bağlı olaÂrak bir çizgi boyunca sıralanır ve bir- birleriyle kaynaşırlar.
Polyeler kapalı, uzun, düz tabanlı çok dik yamaçlarla sınırlı geniş çöküntü alanlarıdır. Tabanın geçirgen olmaÂması nedeniyle su, çöküntü alanında (Yugoslavya'daki birçok polyede olduÂğu gibi) kalabilir ve bazen sürekli gölÂlere dönüşebilir (Yunanistan'daki Yanya [İoannina] gölü). Kanyonlar, tabanlarında akarsu buÂlunan dar ve derin çöküntü alanlarıÂdır (Colorado, Lot, Tarn). Düdenler, yaylaların içinde gelişmiş oyuklarla bağlantılı düşey duvarlı, dar açıklıkÂlardır. Yaylalardaki oyuklar ağı çok karmaşıktır: Buralarda sarkıtlarla diÂkitlerin bulunduğu geniş düzlükleri içeren kuyular ve dar yollar almaşarak birbirini izler.
Kalın kireçtaşı kütleleri üstünde yer alan bir yüzey şekli.Karst (islavca Jcras'tan) yüzey şekilleÂrinin oluşumu, kalsiyum karbonatı eriÂten suvun aşındırma etkisine bağlıdır. Kireçtaşı kütlelerinde bulunan killi kalıntılar bulundukları yerde kalırlar ve çöküntü alanlarının tabanlarım örÂterek bunları verimli kılarlar (AkdeÂniz bölgelerindeki “kırmızı toprakÂlarâ€). Günümüzdeki karstların büyük bölümü, kireçtaşı yaylalarının (YugosÂlavya, Yunanistan, İtalya, vb.) üçünÂcü Zaman'm tropikal iklimi altında evÂrim geçirmesiyle oluşmuştur. Karst sularının büyük bölümü, kireçtaşlı yaylaların altmda akar. Karst sulaÂrı, kesikli debilerle kendini gösteren gür lar halinde yer yer yeniden yeryüzüne çıkar. Yüzeye çıkan sular, genellikle kireçlidir ve bu kireç,su yerÂyüzüne çıkar çıkmaz çökelir (pamuk taşları, taşlaşan lar).
Karst Yüzey Şekli
Yeryüzü akarsu ağı çok cılız olan karst bölgelerinde eğimli yerlere seyÂrek raslamr ve buralarda, içinde ırÂmakların aktığı dar ve derin boğazlarÂla yarılmış bir dizi yayla yer alır. Karst yüzey şekilleri son derece çeşitlilik gösterir. Aşınma sonucu kireçtaşlarında açılan ve boyutları sınırlı oyuklar olan lapyalar (oluklu taşlar) yaylaların yüzeyini kazar. Bunlar torÂtul çatlaklan izleyen ince ve birbiriÂne koşut çok geniş bir oluklar ağı ya da birçok gözden meydana gelen peÂtekler veya kırılmış yerlerin kesiştiği noktalarda derin kuyular oluşturabiÂlir. Karstlar, aynı zamanda, çok sayıÂda, kapalı çöküntü alanlarıyla delik deşik hale gelmiştir. Dolinler,çapı birÂkaç metreyle birkaç yüz metre arasınÂda değişen yuvarlak ya da elips biçimÂli çöküntü alanlarıdır. Derinlikleri de değişkendir, ama hiçbir zaman çaplaÂrından fazla değildir. Dolinlerin yaÂmaçları az eğimlidir ve çöküntü alaÂnının ortasına yönelirler. Dolinler, kireçtaşlarının kırılmalarına ya da yeÂraltı suyunun geçtiği yollara bağlı olaÂrak bir çizgi boyunca sıralanır ve bir- birleriyle kaynaşırlar.
Polyeler kapalı, uzun, düz tabanlı çok dik yamaçlarla sınırlı geniş çöküntü alanlarıdır. Tabanın geçirgen olmaÂması nedeniyle su, çöküntü alanında (Yugoslavya'daki birçok polyede olduÂğu gibi) kalabilir ve bazen sürekli gölÂlere dönüşebilir (Yunanistan'daki Yanya [İoannina] gölü). Kanyonlar, tabanlarında akarsu buÂlunan dar ve derin çöküntü alanlarıÂdır (Colorado, Lot, Tarn). Düdenler, yaylaların içinde gelişmiş oyuklarla bağlantılı düşey duvarlı, dar açıklıkÂlardır. Yaylalardaki oyuklar ağı çok karmaşıktır: Buralarda sarkıtlarla diÂkitlerin bulunduğu geniş düzlükleri içeren kuyular ve dar yollar almaşarak birbirini izler.
Yeryüzü şekilleri nedir, neye yeryüzü şekli denir?
Yeryüzü Şekilleri - Delta
Yeryüzü Şekilleri - Boğaz
Kaynak:msxlabs.org sitesidir.
YORUMLAR