YüKSELİŞ a. Yükselmek eylemi ya da biçimi. *Bora Yükselişe dönük piyasa, borsada kurları yükselen piyasa || Yükselişe oynayan, bors...
YüKSELİŞ a. Yükselmek eylemi ya da biçimi.
*Bora Yükselişe dönük piyasa, borsada kurları yükselen piyasa || Yükselişe oynayan, borsada kurların yükselmesini bekleyen spekülatör için kullanılır. (Karşt. DüŞüŞE" OYNAYAN.)
*Esk. sil. Yükseliş dolabı, namluya, atış yapacağı uzaklığa göre verilmesi gereken açıyı sağlayan düzenek. (irtifa dolabı da denir.)
*Hırist. Bakire Meryem'in, ölümünden sonra bedensel olarak göğe çıkması ve oradaki yaşamı. (Bk. ansikl. böl.) || 15 ağustosta kutlanan dinsel bayram.
*Ikonogr. Meryem'in yükselişini canlandıran sanat yapıtı. (Bk. ansikl. böl.)
*Sil. Bir namlu ekseninin ufka göre yaptığı eğim. || Yükseliş açısı, ateşli bir silahın atış hattı ile ufuk düzlemi arasındaki açı. (Yükseliş açısı, nişangâh açısı ile toprak açısının cebirsel toplamına eşittir.) || Yükseliş açısı aygıtı, görmeden atış yapan silahlarda nişan aletinin yüksekliği ayarlamada kullanılan aygıt. (Namluya takılmış bir gövde üzerine oturtulmuş hava kabarcıklı bir nivodan oluşur. Hedefe karşılık gelen yükseliş açısını bu iki öğe arasında saptadıktan sonra, hava kabarcığını işaretler arasına getirecek biçimde namlunun eğimi değiştirilir.) || Yükseliş hattı, bir hedefe yöneltilmiş topta, namlu ekseninin uzantısı. || Mermi yolu yükseliş açısı, mermi yolunun bir noktasında, teğet doğrultusunun yatay düzlemle yaptığı açı.
*ANSİKL. Hırist. Bakire Meryem'in yükselişi, papa Pius Xll'nin 1 kasım 1950'de yayımladığı resmi tanım uyarınca, katolik inancının kabulü zorunlu dogmalarından biridir. Bu dogma, Geleneğe, özellikle de XVI. ve XVII. yy.'larda yapılan tanrıbilim çalışmalarına dayanır. Ancak, katolik tanrıbilimi Meryem'in Yükselişi'ne inanmayı zorunlu saymakla birlikte, onun hangi koşullar içinde ve nerede bedensel olarak göğe yükseldiğini belirtmez.
*İkonogr. Bizans sanatında, ölüm döşeğindeki Meryem'in ruhunun yükselişi, Isa' nın kucağına aldığı kundaklı bir çocuk biçiminde canlandırmıştır. Duccio da, Majesfâ'nın (Siena katedrali) bir panosunda yükseliş sahnesini böyle ele almıştır. Batı sanatında Meryem, havarilerin yanında, melekler tarafından göğe çekilirken gösterilir: Orsammichele'de (Floransa) Orcagna'nın yaptığı tabernaculum, Paris Nötre -Dame katedrali absidasının dışını süsleyen bir alçakkabartma (XIV. yy.), Donatello'nun Brancacciler'in mezar anıtındaki kabartması, barok heykel sanatının hareketli yapıtları (Cenova'daki Albergo dei poveri'de Puget, Rohr kilisesi'nde de E. Q. Asam'ın yapıtları). Resim sanatında Yükseliş sahnesi Fra Angelico, Ghirlandaio (Floransa, S. Maria Novella), Mantegna (Eremitani capellası, Padova), Filippino Lippi (S. Maria sopra Minerva kilisesi, Roma) tarafından işlenmiştir. Tiziano'nun Venedik'teki S. Maria Gloriosa dei Frari kilisesi'nde bulunan tablosu, İtalyan sanatındaki yeni bir Yükseliş yorumlamasını temsil eder: Meryem meleklerin yardımıyla değil, tek başına göğe yükselir. Guido Reni'nin yapıtı, Poussin'inki gibi daha klasik bir anlayıştadır. Rubens, Yükseliş temasını on iki kez ele almıştır (Anvers katedrali, Brüksel, Viyana müzeleri), üemoyne'ın Paris'teki St-Sulpice kilisesi tavanına yaptığı resmi ve Murillo ile Prud'hon'un tablolarını da saymak gerekir.
*Bora Yükselişe dönük piyasa, borsada kurları yükselen piyasa || Yükselişe oynayan, borsada kurların yükselmesini bekleyen spekülatör için kullanılır. (Karşt. DüŞüŞE" OYNAYAN.)
*Esk. sil. Yükseliş dolabı, namluya, atış yapacağı uzaklığa göre verilmesi gereken açıyı sağlayan düzenek. (irtifa dolabı da denir.)
*Hırist. Bakire Meryem'in, ölümünden sonra bedensel olarak göğe çıkması ve oradaki yaşamı. (Bk. ansikl. böl.) || 15 ağustosta kutlanan dinsel bayram.
*Ikonogr. Meryem'in yükselişini canlandıran sanat yapıtı. (Bk. ansikl. böl.)
*Sil. Bir namlu ekseninin ufka göre yaptığı eğim. || Yükseliş açısı, ateşli bir silahın atış hattı ile ufuk düzlemi arasındaki açı. (Yükseliş açısı, nişangâh açısı ile toprak açısının cebirsel toplamına eşittir.) || Yükseliş açısı aygıtı, görmeden atış yapan silahlarda nişan aletinin yüksekliği ayarlamada kullanılan aygıt. (Namluya takılmış bir gövde üzerine oturtulmuş hava kabarcıklı bir nivodan oluşur. Hedefe karşılık gelen yükseliş açısını bu iki öğe arasında saptadıktan sonra, hava kabarcığını işaretler arasına getirecek biçimde namlunun eğimi değiştirilir.) || Yükseliş hattı, bir hedefe yöneltilmiş topta, namlu ekseninin uzantısı. || Mermi yolu yükseliş açısı, mermi yolunun bir noktasında, teğet doğrultusunun yatay düzlemle yaptığı açı.
*ANSİKL. Hırist. Bakire Meryem'in yükselişi, papa Pius Xll'nin 1 kasım 1950'de yayımladığı resmi tanım uyarınca, katolik inancının kabulü zorunlu dogmalarından biridir. Bu dogma, Geleneğe, özellikle de XVI. ve XVII. yy.'larda yapılan tanrıbilim çalışmalarına dayanır. Ancak, katolik tanrıbilimi Meryem'in Yükselişi'ne inanmayı zorunlu saymakla birlikte, onun hangi koşullar içinde ve nerede bedensel olarak göğe yükseldiğini belirtmez.
*İkonogr. Bizans sanatında, ölüm döşeğindeki Meryem'in ruhunun yükselişi, Isa' nın kucağına aldığı kundaklı bir çocuk biçiminde canlandırmıştır. Duccio da, Majesfâ'nın (Siena katedrali) bir panosunda yükseliş sahnesini böyle ele almıştır. Batı sanatında Meryem, havarilerin yanında, melekler tarafından göğe çekilirken gösterilir: Orsammichele'de (Floransa) Orcagna'nın yaptığı tabernaculum, Paris Nötre -Dame katedrali absidasının dışını süsleyen bir alçakkabartma (XIV. yy.), Donatello'nun Brancacciler'in mezar anıtındaki kabartması, barok heykel sanatının hareketli yapıtları (Cenova'daki Albergo dei poveri'de Puget, Rohr kilisesi'nde de E. Q. Asam'ın yapıtları). Resim sanatında Yükseliş sahnesi Fra Angelico, Ghirlandaio (Floransa, S. Maria Novella), Mantegna (Eremitani capellası, Padova), Filippino Lippi (S. Maria sopra Minerva kilisesi, Roma) tarafından işlenmiştir. Tiziano'nun Venedik'teki S. Maria Gloriosa dei Frari kilisesi'nde bulunan tablosu, İtalyan sanatındaki yeni bir Yükseliş yorumlamasını temsil eder: Meryem meleklerin yardımıyla değil, tek başına göğe yükselir. Guido Reni'nin yapıtı, Poussin'inki gibi daha klasik bir anlayıştadır. Rubens, Yükseliş temasını on iki kez ele almıştır (Anvers katedrali, Brüksel, Viyana müzeleri), üemoyne'ın Paris'teki St-Sulpice kilisesi tavanına yaptığı resmi ve Murillo ile Prud'hon'un tablolarını da saymak gerekir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR