Yün nedir, nasıl elde edilir? Yünün özellikleri nelerdir? Yün nasıl işlenir, yün çeşitleri hakkında bilgi. YÜN Koyun, Ankara keçisi, lama,...
Yün nedir, nasıl elde edilir? Yünün özellikleri nelerdir? Yün nasıl işlenir, yün çeşitleri hakkında bilgi.
YÜN
Koyun, Ankara keçisi, lama, deve gibi ot yiyen evcil hayvanların vücutlarını örten yumuşak ve kıvırcık kıllara «yün» denir. Dokumacılıkta ham maddeyi meydana getirdiğinden büyük önemi vardır. Genel olarak yün denilince akla koyun yünü gelir. İnsanlar çok eski zamandan beri dokumacılıkta yünden faydalanmıştır.
Yün Nasıl İşlenir
Havalar ısınıp da hayvanlar üşümeyecek hale gelince, yünleri makasla kırkılır. İleri ülkelerde bu kırkılma elektrikli makinalarla yapılır. Toplanan yapağılar ya satışa gönderilir, ya da depolarda saklanır. Yün ipliklerinin uzunlukları koyunların cinsine göre değişir: 35-350 mm. kadardır. En ince yünler genel olarak kısa yünlerdir. Fiyata ve kaliteye etki yapan başlıca özellik yünün, inceliğidir. Bu incelik mikroskop altında mikron birimiyle ölçülür. En ince merinos yünleri 16 mikrondan başlar, 50 mikrona kadar genişler. Yünün inceliği aynı hayvanda bulunduğu yere göre de değişir. En ince yünler omuz üzerinde bulunur.
Koyun yününün sıklığı bir santimetre karede 1.200 tüyden başlar, 9.000’e kadar artar. En iyi yün iki yaşındaki hayvanlarda bulunur. Yünün kalitesi hayvan beş yaşına gelinceye kadar aynı kalır. Daha yaşlı hayvanlarda yün sertleşmeye başlar.
Kimyasal bakımdan yünü meydana getiren maddelerin başlıcası «Keratin» denilen, lifler halindeki proteinli bir maddedir.
Yün, Avrupa’da çok eskiden beri bilinen bir dokumacılık maddesidir. Yün dokumacılığı Ortaçağ’da, özellikle İspanya’da çok gelişmişti. Merinos koyunlarının yününden çok değerli kumaşlar dokunuyordu. Merinos koyunlarının öteki Avrupa memleketlerinde yetiştirilmeye başlanması, ancak XVIII. yüzyıldan sonradır. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Amerika’da; Asya Rusyası’nda geniş ölçüde koyun yetiştiriciliği yapılmaya başlanmıştır.
Bugün dünyada en çok yün elde edilen ülkelerin başında Avustralya gelir. Avustralya, yeryüzünde elde edilen yünün dörtte birini sağlar. Ülke, aynı zamanda yün ihracı bakımından da başta gelmektedir. Yün ihracında ikinci gelen Yeni Zelânda, aynı zamanda yünlerinin üstün kaliteli olmasıyla tanınmıştır. Ayrıca Güney Amerika’nın Uruguay ve Arjantin gibi ülkelerinde de yün istihsali önemli bir yer tutar. Güney Afrika’da elde edilen yünler de halıcılıkta kullanılır. Avrupa ülkelerinde, bu arada İngiltere’de yün sanayii ileri durumdadır.
YORUMLAR