Yerleşme insanların herhangi bir alanı yurt edinmesi ve orada yaşamasıdır. İnsanlar köy ve şehir benzer biçimde yerleşim birimlerinde yaşarl...
Yerleşme insanların herhangi bir alanı yurt edinmesi ve orada yaşamasıdır. İnsanlar köy ve şehir benzer biçimde yerleşim birimlerinde yaşarlar. Ülkemizin toprakları dünyanın ilk yerleşme alanlarından biridir. Yerleşmeler genel olarak iki gruba ayrılmaktadır. Bunlar, kırsal ve kentsel yerleşmelerdir.
1. Kırsal Yerleşmeler
Vatanımızda kırsal yerleşme dendiğinde aklımıza köyler gelir. Fakat oba, mezra, kom benzer biçimde köyden ufak yerleşmelerle, beldeler benzer biçimde köy ile şehir arasındaki yerleşmeler de kırsal yerleşmeler arasındadır.
Kırsal yerleşmeler toplu şekilde olabileceği benzer biçimde dağınıkta olabilir. Dağınık yerleşmeler çoğu zaman yer şekillerinin engebeli ve yağışların fazla olduğu yerlerde görülür. Dağınık yerleşmede evler tek tek ya da bir kaç evlik kümeler halindedir. Evler içinde bahçeler ve tarlalar yer alır. Vatanımızda bilhassa Doğu Karadeniz Kısmı’nde yaygın olarak görülür.
Toplu yerleşmeler ise arazinin fazla engebeli olmadığı ve Su bulma olanaklarının azca olduğu yerlerde görülür. Bu yerleşmede ise evler ve öteki binalar birbirine bitişik ya da çok yakındır. Toplu yerleşmeler İç Anadolu Bölgesi’nde yaygın olarak görülür.
a. Köyler
Ülkemizdeki kırsal yerleşmelerin en önemlisi köylerdir. İdari yapı olarak en ufak yerleşme birimidir. Muhtar tarafınca yönetilir. Nüfusu 2000’den azca olan bölgeler köy olarak tanımlanır. Vatanımızda 36 bin civarında köy bulunmaktadır.
Köy halkının geçim membaı çoğu zaman tarımdır. Köy halkı bulunmuş olduğu yerdeki iklim özellikleri ve yer şekillerine gore değişik ekonomik faaliyetlerle uğraşır.
Köy halkı tarla tarımı, bahçe tarımı, küçükbaş hayvancılık ya da büyükbaş hayvancılıkla uğraşır. Köylerin bazılarında ise balıkçılık, arıcılık ya da ormancılık gelişmiştir.
Bazı köylerde bu faaliyetlerin hepsi beraber yapılırken, bazılarında birkaç tanesi birarada yapılır.
Göçlerden dolayı birçok köyün nüfusu azalmıştır. Göç gönderen bölgelerde köylerin nüfusu çok azca iken göç alan bölgelerde köylerin nüfusları daha fazladır.
Köylerdeki evler çoğu zaman çevrede bulunan malzemelerden yapılmaktadır. Orman alanlarının fazla olduğu yerlerde evler çoğu zaman ahşaptan yapılır. Ahşap evler çoğu zaman Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır. Nebat örtüsünün zayıf olduğu iç bölgelerimizde ise evler çoğu zaman kerpiçten yapılır. Kerpiç evler karasal iklimin görüldüğü iç bölgelerde yaygın olarak bulunur. Taş bulma olanaklarının fazla olduğu yerlerde ise taş evler yaygın olarak bulunur. Taş evler en fazla Akdeniz Bölgesi’nde yaygındır.
b. Köylerimizin Başlıca Sorunları
Köylerimizin sorunlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Köylerimizin en mühim problemlerinden birisi Sıhhat sorunudur. Birçok köye bilhassa kış mevsiminde kafi sıhhat hizmeti ulaşamaz.
2. Eğitim de mühim bir sorundur. Eğitim çoğu zaman talebe sayılarının azlığından dolayı birleştirilmiş sınıflarda yapılır. Bu da eğitimi negatif etkisinde bırakır.
3. Eğitim ve sıhhat hizmetlerinin kafi olmamasını elde eden en mühim problem ise ulaşımdır. Birçok köy yolunun kalitesi ve niteliği kafi değildir. İklim şartları ulaşımı oldukça fazla etkilemektedir.
4. Ek olarak köylerimizin içme Suyu sağlama, aydınlanma, haberleşme-iletişim ve ısınma sorunları da vardır.
2. Kentsel Yerleşmeler
a. Şehirler
Bu yerleşmelere kent de denir. Şehirler nüfuslarının çokluğu ve kapladıkları alanın genişliği ile köylerden ayrılırlar. Kentlerin nüfusu 10 000’den başlayarak daha yukarılara doğru devam eder.
Vatanımızda nüfusları 10 bin ile 25 bin içinde olan kentlere ufak metropoller, 25 bin ile
100 bin içinde olanlara orta büyüklükteki metropoller, 100 bin ile 500 bin içinde olanlara büyük metropoller, 500 binden kalabalık olanlara ise metropol denir.
Kentlerde yaşayan insanoğlu, geçimlerini endüstri, tecim ve hizmet alanlarından sağlarlar. Kentlerin kalabalık nüfusu, endüstri ürünlerini daha çok tüketir. Bunun için endüstri tesisleri bilhassa büyük kentlerin yanında kurulmuştur. Kentlerde yaşayan insanların büyük kısmı endüstri alanında çalışmaktadırlar.
Tecim kentlerdeki çok mühim uğraş alanlarından biridir. Hizmet alanı ise insanlara meydana getirilen hizmetleri içine alır. Bunlar eğitim, sıhhat, bankacılık, sigortacılık, devlet memurluğu benzer biçimde faaliyetlerdir.
Bazı kentlerimiz, belirli bir ya da birkaç özelliği ile tanınmıştır. Kıyılarımızdaki bazı kentlerde deniz taşımacılığı gelişmiştir. Buralar bir liman kenti özelliği kazanmıştır.
Bu metropoller de ticarî etkinlikler ön plâna çıkar. İstanbul, İzmir, Mersin, İskenderun, Zonguldak, Samsun ve Trabzon ülkemizin mühim liman kentlerindendir.
Bazı kentlerimizde ise birçok endüstri tesisi bulunur. Bu metropoller de endüstri faaliyetleri ile ön plâna çıkarlar. İzmit, Bursa, Zonguldak, İstanbul, İskenderun, Eskişehir, Ankara, Konya, Mersin, Adana, Gazi Antep ve Karadeniz Ereğlisi başlıca endüstri kentlerimizdendir. Bunların haricinde gezinsel özellikleri, tarımsal üretimleri, ticari faaliyetleri ve askerî yapıları ile tanınmış çok sayıda kentimiz vardır.
b. Kentlerimizin Başlıca Sorunları
Kentlere, kırsal bölgelerden oldukça fazla göç meydana gelmektedir. Bazı metropoller göçlerin tesiri ile çok süratli büyümektedir. Bu da kentlerde birçok probleminin ortaya çıkmasını elde etmiştir. Bu sorunların başlıcaları şunlardır.
Hava Kirliliği : Kentlerimizdeki en mühim sorunlardan biridir. Birçok kentimizde görülür.
Kentlerdeki Hava kirliliğinin sebepleri
Kullanılan kalitesiz yakıtlar
Egzoz gazları
Kentlerin konumu
Soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılmaması
Negatif hava koşulları benzer biçimde olaylardır.
Kaliteli yakıtların kullanılması ile soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılması hava kirliliğini azaltacaktır. Otomobillerin egzozlarından çıkan Gazlar da hava kirliliğine niçin olur. Kentlerimizin çukur yerlerde kurulması da hava kirliliğini artırır. Etrafı dağlarla çevrili olan kentlerde rüzgâr hızı yavaşlar. Bu yüzden Havadaki zararı dokunan gazlar, rüzgârlar tarafınca başka bölgelere taşınamaz. Bu da hava kirliliğini artırır.
Kentlerimizin konumları uygun olsa bile negatif hava koşulları ve rüzgâr esmemesi de hava kirliliğinin artmasına niçin olabilir.
Çarpık Kentleşme
Kentlerimizin mühim problemlerinden biri de çarpık kentleşmedir. Göçlerden dolayı süratli artan şehir nüfusu, çarpık kentleşmenin en mühim nedenidir. Bu durum alt yapı hizmetlerinin gelişmesini engellemektedir.
Kentlerdeki süratli nüfus artışı bununla birlikte konut problemi ve sağlıksız konutları ortaya çıkarmaktadır. Bu durumu gecekondulaşma olarak da ifade edebiliriz. Göç eden insanların ekonomik yetersizliklerden dolayı gömü arazilerine rast gele yaptıkları inşaatlar gecekondulaşmaya niçin olur. Bu inşaatlar alt yapı hizmetlerinin yetersiz olduğu sağlıksız konutlardır.
İçme ve Kullanma Suyu Temini
Kentlerde süratli artan nüfusun içme ve kullanma suyu ihtiyacı mühim bir sorundur. Bilhassa çarpık kentleşmenin olduğu yerlerde bulunan Suyun dağıtımı da bir problem olarak ortaya çıkar. Kentlerde kullanılan suların kanalizasyon yöntemiyle akması ve denizlere erişmesi da mühim sıhhat problemlerine yol açabilir. Bundan dolayı bu yolla akarsular ve kıyılarımız kirlenmektedir. Bu pislenen Sular sağlığımızı tehdit eder duruma gelebilir. Bunu önlemek için arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Şžehir İçi Taşıma ve Ulaştırma
Büyük kentlerimizin en mühim problemlerinden birisidir. Bilhassa sabah ve akşam vakitlerinde çok yoğun bir trafik problemi yaşanmaktadır. Bu probleminin çözümü için toplu taşımacılığın raylı sistemlerle (Metro benzer biçimde) yapılması gerekmektedir.
Kentlerimizde ek olarak sıhhat müesseselerinin yetersizliği, spor tesisleri ve yeşil alanların azlığı da mühim sorunlardandır
YORUMLAR