II.MAHMUT DÖNEMİ ( 1808 - 1839 ) A- askeri Alanda : · Alemdar Mustafa Paşa tarafınca " Sekban-ı Cedit" isminde askeri ocak kurul...
II.MAHMUT DÖNEMİ ( 1808 - 1839 )
A- askeri Alanda :
· Alemdar Mustafa Paşa tarafınca " Sekban-ı Cedit" isminde askeri ocak kuruldu.Sadece yeniçerilerin isyanı sonucu bu askeri ocak kaldırıldı.· Yeniçerilerden seçilerek "Eşkinci" adıyla yeni bir askeri ocak kuruldu. Sadece bir süre sonrasında yeniçeriler biz talim istemiyoruz diyerek, bu ocağın yapılanmasına karşı çıktılar.* Bunun üstüne sarayda büyük bir divan kurulmuş , Yeniçeri Ocağının kaldırılmasına karar verilmiştir. Halk,Esnaf,Medrese öğrencileri kaldırılmasını desteklediler.
· Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. " Olay-i Hayriye " ( Hayırlı Vaka ) ( 1826 ) Böylece, yeniliklerin önündeki en mühim engellerden birisi kaldırılmış oldu.
· "Asakir-i Mansure-i Muhammedi ye" ( Muhammed'in askerleri) adıyla yeni bir askeri ocak kuruldu.
· Askeri Bando kuruldu. ( Mızıka-i Hümayun )
B- Hükümet ve Yönetim Alanında :
· Divan Örgütü kaldırılarak, yerine bakanlıklar kuruldu.· Sadrazam "Başvekil" unvanını aldı. ( Başbakan )
· Devlet memurları, Dahiliye ( İç) ve Hariciye (Dış) olarak iki bölüme ayrıldı.
· Memurlar için Aşama ve Nişan kabul olundu.
· Memurlara giyim zorunluluğu getirildi.
· Tüzük ve yönetmelikleri hazırlamak amacıyla çeşitli komisyonlar kuruldu.
· Memurların yargılanma işlerine bakmak suretiyle "Dar-üş-Şžura-yı Bab-ı Ali" kuruldu.
· Bir fermanla, devletin bazı işyar ve bazı halka uyguladığı Müsadere usulüne son verdi. Iyelik hakkı tanıdı. Müsadere : Devletin,memurun ya da bazı halkın elindeki mallara el koyması anlamına gelir. Fermanı : " Bundan bu şekilde saltanatın, millet için bir dehşet ve korku membaı değil, fakat bir destek olmasını isterim. Bunun için kişinin malına devletçe el konulması ( Müsadere) geleneğini kaldırıyorum"
· Memurlara maaş usulü getirildi.
· Osmanlı uyruğunda olan her insana tam bir din ve mezhep özgürlüğü tanıdı. Fermanı : " Tebaamdan Müslümanları sadece Camide, Hıristiyanları Kilisede , Musevileri de Havra'da tanımak isterim"
· Ayanlıklar kaldırıldı. Büyük eyaletler illere bölündü. İllerin merkeze bağlanmasıyla kuvvetli bir merkeziyetçi yapı oluşturuldu.
· Devlet görevlilerinin armağan ve rüşvet alması yasaklandı.
· Resmini yaptırarak , devlet dairelerine astırdı. ( Sonradan gelenekselleşti )
· İlk kez Posta ve Karantina teşkilatlarını kurdu.
· İlk kez askeri amaçlı nüfus sayımı yaptırdı. ( 2,5 Milyon Anadolu'da - 1,5 Milyon Rumeli'de adam nüfus)
· Ülke içi seyahat ve teftiş yöntemleriyle, yönetimi iyileştirmeye çalıştı.
C- Kültür Alanında :
· Medreselerin yanında yeni okullar açıldı.· İlköğretim İstanbul'da mecburi hale getirildi.
· Rüştiye ( Ortaokul ) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye adlı ,yüksek öğretime talebe yetiştirme amaçlı okullar açıldı.
· İlk kez Avrupa'ya talebe gönderildi.
· Devlet memuru yetiştirmek amacıyla , "Mekteb-i Maarif-i Adalet sarayı" kuruldu.
· Mekteb-i Harbiye ( Harp Okulu ) , Mekteb-i Tıbbiye ( Tıp Fakültesi ) , Mızıka-yı Hümayun ( Bando Okulu ) benzer biçimde yüksek okullar açıldı.
· Takvim-i Vekayi adlı ilk resmi gazete çıkarıldı.
· Yol yapımlarına ehemmiyet verildi.
· Devlet memurları ve askerlerin yerli kumaş kullanımı zorunluluğu getirildi.
· Çuha fabrikası kurulmasına çalışıldı ( Kumaş )
· Tüccar ve Esnafa, Avrupa mallarıyla rekebet edebilmesi için, gümrük kolaylıkları sağlandı.
· İngiltere ile meydana getirilen 1838 Balta Limanı tecim antlaşması , Osmanlı Devletinin zararına gelişmiş, dışa bağımlılığı artırmıştır.
II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)
A-)ALENDAR MUSTAFA PAŞžA OLAYI(1808)
II.Mahmut kendine Alendar Mustafa Paşa’yı sadrazam seçti.Alendar yönetime egemen oldu ve şu işleri yapmış oldu:1-)Düzen-ı Cedid taraflarını işbaşına getirerek yenilik hareketlarini başlattı.
2-)III.Selimin ölümünde etkili olan kişileri cezalandırdı.
3-)İstanbul’da asayişi sağlamış oldu.
4-)Alendar ,Niazam-ı Cedid yerine Sekban-ı Cedid isminde bir ocak kurdu.
5-)Ulufe alımı ve satımı yasaklandı.
6-)Ayanlar(Valiler) ile Sened-i İttifak yapmış oldu.
SENED-İ İTTİFAK:
XIX.yy’ın başlangıcında Anadolu ve Rumeli’de ayanlar türemişti(derebeylik).Alendar,sarsılan düzeni tekrardan oluşturmak amacı ile tüm ayanları İstanbul’da topladı.Meydana getirilen görüşmeler sonunda hükümet ile ayanlar arsında Sened-i İttifak imzalandı(1808).Buna gore;
1-)Devlet ayanların varlığını kabul etti.
2-)Ayanlar devlet otoritesini kabul edecek,verilen emirlere uyacaklardı.
3-)Ayanlar meydana getirilen ıslahatlara bağlı kalacaklardı
4-)Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı
5-)İstanbul’da isyan çıkarsa İstanbul’a gelip isyanı bastıracaklardı.
ÖNEMİ:
1-)Bu belge Osmanlı’nın ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma geldiğini gösterir.
2-)Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri ilk kez sınırlandırılmıştır.(Padişah kendi otoritesi haricinde bir güç olarak ayanları kabul etmiştir.)
NOT:
1-)Bu yönü ile İngilizler’in 1215’deki Magna Carta’ya benzemektedir.Sadece Magna Carta krala zorla imzalatılmasına rağmen ittifakta bu şekilde bir zorlama yoktur,padişahın iradesiyle imzalanmıştır.
2-)Yeniçerilerin isyan etmesi üstüne II. Mahmut Sekban-ı Cedidi kaldırdı,isyan sonlandı.
B-)YÖNETİM ALANINDAKİ YENİLİKLER
II. Mahmut Osmanlı buyruğunda olan her insana tam bir din ve vicdan özgürlüğü vermiştir.Bunu şu sözleri ile belirtmiştir:â€Tekbandan(halk),müslümanları camide,hristiyanları kilisede,Musevileri havrada görmek isterim.‪žu yenilikleri yapmıştır:
1-)Divan teşkilat kaldırıldı,nazırlık(bakanlık) kuruldu.
2-)Tımar sistemi kaldırıldı,devlet memurları maaşa bağlandı.
3-)Müsadere üsulu kaldırıldı.(Devletin ölen şahısların malına el koymasıdır.)
4-)Devlet memuru yetiştirmek için (mekteb-i maarif) eğitim okulları açıldı.
5-)İlk kez genel olarak nüfus sayımı yapılmış oldu.Sayım askeri amaçlı olduğundan bir tek erkekler sayıldı.
6-)Askeri işleri düzenlemek amacı ile askeri şura oluşturuldu.
7-)Pasta teşkilatı kuruldu.
Polis teşkilatının temelleri atıldı.9-)Reyaül-ü Kütlap kaldırıldı.Dış işleri nezareti kuruldu.
10-)İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.
11-)Dar-üş Şžura’yı Bab-ı Ali kuruldu.(Devlet memurlarının terfi ve yargı işleridir)
NOT:
Bu mahkeme bugünkü danıştayın ilk örgütlenmesidir.
12-)İlk yönetim değiştirildi.(Merkezi otoriteyi sağlamak için iller merkeze bağlandı)
C-)KÜLTÜREL ALANDAKİ YENİLİKLER
1-)Medreselerin yanı sıra bir çok Avrupa seçimi okul açıldı.NOT:
Böylece eğitim alanında ikilik ortaya çıktı.Kültür çatışmaları oluştu.
2-)İlk öğretim zorunlu hale getirildi.
3-)Avrupa’yı yakından tanımak amacı ile ilk kez Avrupa’ya talebe gönderildi.
4-)Avrupa tarzında müzik özgür bırakıldı.
5-)Takvim-i Vakayı isminde ilk gazete çıkarıldı.
6-)Kılık giyside ilk değişikliğe gidildi.II.Mahmut devlet dairelerine resmini astırdı.
7-)Yurt dışına çıkışta geçişlik uygulaması başlatıldı.
Enderun kaldırıldı,yerine devlet memurları yetiştirilen okullar kuruldu.D-)ASKERİ ALANDAKİ GELİŞžMELER
1-)Sekban-ı Cedid ocağı kuruldu.2-)1825’te Eşkinci ocağı kuruldu.(Yeniçeri ocağına bağlı olarak)
3-)Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(Olay-i Hayriye.1826)
SONUÇLARI:
a-)Islahat süreci hızlandı.
b-)Padişahlar tekrardan yönetime egemen oldu.
c-)Yeniçeri ocağının yerine Asakiri Mansure-i Muhammediye isminde olan Avrupa tarzında yeni bir ordu kuruldu.
EKONOMİK ALANDAKİ YENİLİKLER:
1-)Yerli malların kullanılmasına teşvik edildi.2-)Osmanlı tüccarlarının Avrupa mallarıyla rekabet edebilmesini sağlamak amacı ile gümrük kolaylıkları getirildi.
3-)1838’te İngiltere Baha Limanı antlaşması ile çok geniş yetkiler kazanmıştır.
NOT:
a-)II. Mahmut’un yapmış olduğu yenilikler Mustafa Kemal Atatürk’ün yapmış olduğu yenilikler içinde büyük benzerlik vardır.
b-)Çeşitli baskılardan dolayı başarıya ulaşmış olunamamıştır.
YORUMLAR