II.MAHMUT DÖNEMİ ( 1808 - 1839 ) A- askeri Alanda : · Alemdar Mustafa Paşa tarafınca " Sekban-ı Cedit" isminde askeri ocak kurul...
II.MAHMUT DÖNEMİ ( 1808 - 1839 )
A- askeri Alanda :
· Alemdar Mustafa Paşa tarafınca " Sekban-ı Cedit" isminde askeri ocak kuruldu.Sadece yeniçerilerin isyanı sonucu bu askeri ocak kaldırıldı.
· Yeniçerilerden seçilerek "Eşkinci" adıyla yeni bir askeri ocak kuruldu. Sadece bir süre sonrasında yeniçeriler biz talim istemiyoruz diyerek, bu ocağın yapılanmasına karşı çıktılar.* Bunun üstüne sarayda büyük bir divan kurulmuş , Yeniçeri Ocağının kaldırılmasına karar verilmiştir. Halk,Esnaf,Medrese öğrencileri kaldırılmasını desteklediler.
· Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. " Olay-i Hayriye " ( Hayırlı Vaka ) ( 1826 ) Böylece, yeniliklerin önündeki en mühim engellerden birisi kaldırılmış oldu.
· "Asakir-i Mansure-i Muhammedi ye" ( Muhammed'in askerleri) adıyla yeni bir askeri ocak kuruldu.
· Askeri Bando kuruldu. ( Mızıka-i Hümayun ) B- Hükümet ve Yönetim Alanında :
· Divan Örgütü kaldırılarak, yerine bakanlıklar kuruldu.
· Sadrazam "Başvekil" unvanını aldı. ( Başbakan )
· Devlet memurları, Dahiliye ( İç) ve Hariciye (Dış) olarak iki bölüme ayrıldı.
· Memurlar için Aşama ve Nişan kabul olundu.
· Memurlara giyim zorunluluğu getirildi.
· Tüzük ve yönetmelikleri hazırlamak amacıyla çeşitli komisyonlar kuruldu.
· Memurların yargılanma işlerine bakmak suretiyle "Dar-üş-Şžura-yı Bab-ı Ali" kuruldu.
· Bir fermanla, devletin bazı işyar ve bazı halka uyguladığı Müsadere usulüne son verdi. Iyelik hakkı tanıdı. Müsadere : Devletin,memurun ya da bazı halkın elindeki mallara el koyması anlamına gelir. Fermanı : " Bundan bu şekilde saltanatın, millet için bir dehşet ve korku membaı değil, fakat bir destek olmasını isterim. Bunun için kişinin malına devletçe el konulması ( Müsadere) geleneğini kaldırıyorum"
· Memurlara maaş usulü getirildi.
· Osmanlı uyruğunda olan her insana tam bir din ve mezhep özgürlüğü tanıdı. Fermanı : " Tebaamdan Müslümanları sadece Camide, Hıristiyanları Kilisede , Musevileri de Havra'da tanımak isterim"
· Ayanlıklar kaldırıldı. Büyük eyaletler illere bölündü. İllerin merkeze bağlanmasıyla kuvvetli bir merkeziyetçi yapı oluşturuldu.
· Devlet görevlilerinin armağan ve rüşvet alması yasaklandı.
· Resmini yaptırarak , devlet dairelerine astırdı. ( Sonradan gelenekselleşti )
· İlk kez Posta ve Karantina teşkilatlarını kurdu.
· İlk kez askeri amaçlı nüfus sayımı yaptırdı. ( 2,5 Milyon Anadolu'da - 1,5 Milyon Rumeli'de adam nüfus)
· Ülke içi seyahat ve teftiş yöntemleriyle, yönetimi iyileştirmeye çalıştı. C- Kültür Alanında :
· Medreselerin yanında yeni okullar açıldı.
· İlköğretim İstanbul'da mecburi hale getirildi.
· Rüştiye ( Ortaokul ) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye adlı ,yüksek öğretime talebe yetiştirme amaçlı okullar açıldı.
· İlk kez Avrupa'ya talebe gönderildi.
· Devlet memuru yetiştirmek amacıyla , "Mekteb-i Maarif-i Adalet sarayı" kuruldu.
· Mekteb-i Harbiye ( Harp Okulu ) , Mekteb-i Tıbbiye ( Tıp Fakültesi ) , Mızıka-yı Hümayun ( Bando Okulu ) benzer biçimde yüksek okullar açıldı.
· Takvim-i Vekayi adlı ilk resmi gazete çıkarıldı. · Yol yapımlarına ehemmiyet verildi.
· Devlet memurları ve askerlerin yerli kumaş kullanımı zorunluluğu getirildi.
· Çuha fabrikası kurulmasına çalışıldı ( Kumaş )
· Tüccar ve Esnafa, Avrupa mallarıyla rekebet edebilmesi için, gümrük kolaylıkları sağlandı.
· İngiltere ile meydana getirilen 1838 Balta Limanı tecim antlaşması , Osmanlı Devletinin zararına gelişmiş, dışa bağımlılığı artırmıştır. II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)
A-)ALENDAR MUSTAFA PAŞžA OLAYI(1808)
II.Mahmut kendine Alendar Mustafa Paşa’yı sadrazam seçti.Alendar yönetime egemen oldu ve şu işleri yapmış oldu:
1-)Düzen-ı Cedid taraflarını işbaşına getirerek yenilik hareketlarini başlattı.
2-)III.Selimin ölümünde etkili olan kişileri cezalandırdı.
3-)İstanbul’da asayişi sağlamış oldu.
4-)Alendar ,Niazam-ı Cedid yerine Sekban-ı Cedid isminde bir ocak kurdu.
5-)Ulufe alımı ve satımı yasaklandı.
6-)Ayanlar(Valiler) ile Sened-i İttifak yapmış oldu.SENED-İ İTTİFAK:
XIX.yy’ın başlangıcında Anadolu ve Rumeli’de ayanlar türemişti(derebeylik).Alendar,sarsılan düzeni tekrardan oluşturmak amacı ile tüm ayanları İstanbul’da topladı.Meydana getirilen görüşmeler sonunda hükümet ile ayanlar arsında Sened-i İttifak imzalandı(1808).
Buna gore;
1-)Devlet ayanların varlığını kabul etti.
2-)Ayanlar devlet otoritesini kabul edecek,verilen emirlere uyacaklardı.
3-)Ayanlar meydana getirilen ıslahatlara bağlı kalacaklardı
4-)Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı
5-)İstanbul’da isyan çıkarsa İstanbul’a gelip isyanı bastıracaklardı.
ÖNEMİ:
1-)Bu belge Osmanlı’nın ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma geldiğini gösterir.
2-)Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri ilk kez sınırlandırılmıştır.(Padişah kendi otoritesi haricinde bir güç olarak ayanları kabul etmiştir.)
NOT:
1-)Bu yönü ile İngilizler’in 1215’deki Magna Carta’ya benzemektedir.Sadece Magna Carta krala zorla imzalatılmasına rağmen ittifakta bu şekilde bir zorlama yoktur,padişahın iradesiyle imzalanmıştır.
2-)Yeniçerilerin isyan etmesi üstüne II. Mahmut Sekban-ı Cedidi kaldırdı,isyan sonlandı.B-)YÖNETİM ALANINDAKİ YENİLİKLER
II. Mahmut Osmanlı buyruğunda olan her insana tam bir din ve vicdan özgürlüğü vermiştir.Bunu şu sözleri ile belirtmiştir:â€Tekbandan(halk),müslümanları camide,hristiyanları kilisede,Musevileri havrada görmek isterim.â€
Şžu yenilikleri yapmıştır:
1-)Divan teşkilat kaldırıldı,nazırlık(bakanlık) kuruldu.
2-)Tımar sistemi kaldırıldı,devlet memurları maaşa bağlandı.
3-)Müsadere üsulu kaldırıldı.(Devletin ölen şahısların malına el koymasıdır.)
4-)Devlet memuru yetiştirmek için (mekteb-i maarif) eğitim okulları açıldı.
5-)İlk kez genel olarak nüfus sayımı yapılmış oldu.Sayım askeri amaçlı olduğundan bir tek erkekler sayıldı.
6-)Askeri işleri düzenlemek amacı ile askeri şura oluşturuldu.
7-)Pasta teşkilatı kuruldu.
9-)Reyaül-ü Kütlap kaldırıldı.Dış işleri nezareti kuruldu.
10-)İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.
11-)Dar-üş Şžura’yı Bab-ı Ali kuruldu.(Devlet memurlarının terfi ve yargı işleridir)
NOT:
Bu mahkeme bugünkü danıştayın ilk örgütlenmesidir.
12-)İlk yönetim değiştirildi.(Merkezi otoriteyi sağlamak için iller merkeze bağlandı)C-)KÜLTÜREL ALANDAKİ YENİLİKLER
1-)Medreselerin yanı sıra bir çok Avrupa seçimi okul açıldı.
NOT:
Böylece eğitim alanında ikilik ortaya çıktı.Kültür çatışmaları oluştu.
2-)İlk öğretim zorunlu hale getirildi.
3-)Avrupa’yı yakından tanımak amacı ile ilk kez Avrupa’ya talebe gönderildi.
4-)Avrupa tarzında müzik özgür bırakıldı.
5-)Takvim-i Vakayı isminde ilk gazete çıkarıldı.
6-)Kılık giyside ilk değişikliğe gidildi.II.Mahmut devlet dairelerine resmini astırdı.
7-)Yurt dışına çıkışta geçişlik uygulaması başlatıldı.D-)ASKERİ ALANDAKİ GELİŞžMELER
1-)Sekban-ı Cedid ocağı kuruldu.
2-)1825’te Eşkinci ocağı kuruldu.(Yeniçeri ocağına bağlı olarak)
3-)Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(Olay-i Hayriye.1826)
SONUÇLARI:
a-)Islahat süreci hızlandı.
b-)Padişahlar tekrardan yönetime egemen oldu.
c-)Yeniçeri ocağının yerine Asakiri Mansure-i Muhammediye isminde olan Avrupa tarzında yeni bir ordu kuruldu. EKONOMİK ALANDAKİ YENİLİKLER:
1-)Yerli malların kullanılmasına teşvik edildi.
2-)Osmanlı tüccarlarının Avrupa mallarıyla rekabet edebilmesini sağlamak amacı ile gümrük kolaylıkları getirildi.
3-)1838’te İngiltere Baha Limanı antlaşması ile çok geniş yetkiler kazanmıştır.
NOT:
a-)II. Mahmut’un yapmış olduğu yenilikler Mustafa Kemal Atatürk’ün yapmış olduğu yenilikler içinde büyük benzerlik vardır.
b-)Çeşitli baskılardan dolayı başarıya ulaşmış olunamamıştır.
YORUMLAR