Afganistan Tarihi

Asya kıtasının kim bilir zamanı en karışık ve en acılı vakalar ile dolu ülkesi olan Afganistan’ın uzak zamanı ile ilgili bilgiler. Afganist...

Asya kıtasının kim bilir zamanı en karışık ve en acılı vakalar ile dolu ülkesi olan Afganistan’ın uzak zamanı ile ilgili bilgiler.

Afganistan, Asya’da bir geçit yeri olması bakımından, daha Milâttan çok önceki zamanlardan itibaren birçok kavimlerin istilasına uğramıştır. M. Ö. 500 tarihinde, İran’da kurulan Ahmanis devletinin bir parçası idi. M. Ö. IV. yüzyılda Büyük İskender Ahmanis imparatorluğunu yıkarak Afganistan’ı işgal etti. İskender’in ölümünden sonrasında yönetim Seleukos Nikotar’a geçti/ fakat arkadan Partlar memleketin batı kısmını işgal ettiler. M. Ö. 130 yıllarında da Sakalar Doğu Afganistan’ı idareleri altına aldılar.

Bundan sonrasında 200 yıl içinde Çin’in kuzeyinden sürülen Yueçiler buraya yerleşerek Kuşan adı ile bir hükümet kurdular. Bu devlet VII. yüzyıldaki Arap istilasına kadar yaşadı, ondan sonrasında da Kuşan prensleri Kabil bölgesinde kurmuş oldukları Turüşka adındaki hükümeti devam ettirdiler.

Afganistan tamamen Halifelerin hükmü altına girdi. IX. yüzyıla kadar Halifelerin gönderilmiş olduğu/ Horasan valiliğine bağlı memurlar tarafınca yönetim edildi. IX. yüzyılda Süstan’da yeni bir hanedan kuran Safaroğullan Afganistan’a başat oldular. Bundan sonrasında memleket XV. yüzyıla kadar sırasıyla Samanoğulları, Gazneliler, Gurîler, Harzemşahlar ve Moğolların istilasına uğradı, Timur’un ölümünden sonrasında da Özbekler ve Safeviler içinde paylaşıldı. XVI. yüzyılda, Kabil dahil, bazı kısımları Hindistan’ın bir vilayeti haline geldi. Kandehar ve çevre bölgesi ise İranlıların elinde kaldı.

Bu bölge 1708 de İranlıları kovarak bağımsız bir devlet kurdu, bunlardan Afşar Türklerinden Ender Şah 1736 da kendisini hükümdar duyuru etti, ertesi yıl da Kandahar ve Kabil’i aldı. 1747 de, Ender Şahın öldürülmesi üstüne, Ahmet Han isminde bir genç kendisini şah ilân etti. Fakat Afganistan XIX. yüzyıla kadar gene karışıklıklardan kurtulamadı, memleket ara sıra parçalandı. 1839 da Şah Şüca ile anlaşan İngilizlerin işgali altına girdi. Birkaç yıl sonrasında halk ayaklandı, şiddetli karışıklıklar çık-tı. İngilizler Dost Muhammed’le antak kalma yapmak zorunda kaldılarsa da oğlu Şir Ali zamanında, 1878 de tekrardan Afganistan’ı işgal ettiler. Sürüp giden kargaşalıklar 1919 da Amanullah Han’ın iktidarı almasından sonrasında da devam etti. Nihayet 1929 da Ender Şah idareyi ele aldı, onun öldürülmesinden sonrasında da 1933 te Zahir Şah başa geçti.

Günümüzde Afganistan dünyanın en karışık bölgelerinden birisidir. Rus işgali ve bu işgal yıllarından sonrasında gelen bağımsızlık arkasından 11 Eylül saldırıları sonrası tekrardan işgal edilmesi ve terör vakaları ile devamlı anılan dünyanın minimum gelişmiş bölgelerinden birisidir.