Akarsu nedir ne benzer biçimde özellikleri vardır? Akarsu ağları ve akarsu havzalarının tanımı, özellikleri ve örnekleri ile mevzu sunumu. ...
Akarsu nedir ne benzer biçimde özellikleri vardır? Akarsu ağları ve akarsu havzalarının tanımı, özellikleri ve örnekleri ile mevzu sunumu.
AKARSULAR
Yeryüzüne düşen ya da kaynaklardan çıkıp arazinin eğimine uyarak belli başlı bir yatak içinde akan su kütlelerine akarsu denir, akarsular, büyüklüklerine bakılırsa türlü adlar alırlar.
• Akarsuların en küçüğüne dere;
• derenin birleşmesiyle meydana gelen akarsuya ırmak;
• ırmağın birleşmesiyle oluşan ya da boyları uzun, taşıdıkları su miktarı çok olan akarsulara da dere denir.
• Akarsuların çıktıkları bölgelere kaynak,
• deniz ya da göle döküldükleri bölgelere ağız,
• kaynakla ağız içinde, akarsuyun içinde akmış olduğu araziye yatak denir.
• Akarsu yatağının kaynak tarafındaki kısmına yukarı yatak (yukarı çığır),
• Akarsuyun döküldüğü göl, deniz ya da okyanus tarafındaki kısmına aşağı yatak ya da aşağı çığır denir.
• Bu iki kısım içinde yer edinen akarsu yatağı parçasına orta yatak ya da orta çığır denir.
Akarsuların oluşumunda rol oynayan pek çok etmen vardır. Bunların başlıcaları iklim, zemindeki toprak, kayaların özellikleri, yerşe-killeri, yeraltı suları ve kaynaklar ile göl gideğenleridir.
Akarsuyun birim zamanda almış olduğu yola, * akarsuyun hızı denir. Bu hız muline denilen bir araçla ölçülür. Akarsuyun hızı üstünde yatagm eğimi, akım miktarı, su hacminin derinliği, sürtünme, vadinin şekli… benzer biçimde unsurların tesiri vardır. Akım miktarının artması ya da derinlik, akarsuyun hızını arttırır.
AKARSU AĞLARI VE AKARSU HAVZALARI
Her akarsuyun pek çok kolu vardır, akarsuyun büyüklüğü oranında bu kolların da sayısı artar. En minik dereden ana ırmağa kadar bir akarsuyun beslenme havzası içinde tüm kollarıyla beraber oluşturduğu suyolu örgüsüne akarsu ağı denilir.
Bir takım bölgelerde akarsu ağları çok gelişmiştir. Bu bölgelerde yeryüzeyinde çok sayıda akarsu vardır. Bir takım mıntıkalar akarsu bakımından fakirdir. Bir bölgenin akarsu bakımından varlıklı ya da yoksul oluşu akarsu yoğunluğu (akarsu sıklığı) terimi ile anlatılır.
Akarsu yoğunluğu üstünde iklim, yerin toprak ve kaya özelliği, yerşekilleri, nebat örtüsü, insan… benzer biçimde etmenlerin görevi vardır.
Tektonik hareketler, iklim değişimleri, kapmalar, heyelanlar, birikinti konileri, kars-tlaşma benzer biçimde nedenlerle akarsu ağlarında değişmeler meydana gelebilir.
Bir akarsuyun, tüm kollarıyla birlikte suyunu toplamış olduğu alan o akarsuyun havzasını oluşturur.
Akarsu havzaları birer yükselti çizgisi süresince birbirlerinden ayrılırlar. Havzaları ayrıştıran bu çizgiye su kısımı çizgisi denir. Bu çizgiler, akarsu havzalarının sınırlarını oluşturur.
• Sularını denize ulaştırabilen mıntıkalara açık havza,
• Ulaştıramayan bölgelere kapalı havza denir.
Mesela yurdumuzda Tuz gölü ve çevresi kapalı havza durumundadır.
Akarsulardan türlü biçimlerde yararlanırız. Bunların başlangıcında içme ve kullanma sularının saklanması gelir. Endüstri su ihtiyacı da akarsulardan sağlanır. Akarsulardan geniş çapta elektrik enerjisi elde edilmektedir. Sulama, ulaşım, spor, gezim, balıkçılık… benzer biçimde alanlarda da akarsulardan yararlanılmaktadır.
YORUMLAR