Coğrafya’da ki Akıntılar mevzusu ile ilgili olarak genel bilgilerin verildiği mevzu anlatımlı yazımız. Akıntıların ne şeklinde bir önemi var...
Coğrafya’da ki Akıntılar mevzusu ile ilgili olarak genel bilgilerin verildiği mevzu anlatımlı yazımız. Akıntıların ne şeklinde bir önemi vardır?
Deniz suyunun türlü nedenlerle uzun mesafeler süresince yer değiştirmesine akıntı denir.
Akıntıların başlıca sebepleri yoğunluk farkı, düzey farkı ve devamlı rüzgarlardır.
Yoğunluk farkından oluşan akıntılara en güzel örnek Çanakkale ve İstanbul Boğazları’ndaki akıntılardır. Karadeniz, su seviyesi bakımından Marmara Deniz’nden daha yüksektir. Bundan dolayı Karadeniz’in fazla suları İstanbul Boğazı kanalıyla Marmara’ya, Marmara’nın fazla suları ise Çanakkale Boğazı kanalıyla Ege’ye akar. Bu akıntının altında, ters yönde ilerleyen bir dip akıntı vardır. Bu akıntının sebebi de yoğunluk farkıdır. Bu alt akıntı ile de Marmara’nın daha tuzlu olan suları Karadeniz’e doğru akar.
Kerç, Cebelitarık, Babülmendep, Baltık boğazlarında da bu şekilde akıntılar görülür.
Devamlı rüzgârların etkisiyle oluşan akıntılar; okyanusların yüzey sularında görülen büyük akıntı halkalarıdır. Bunların genişlikleri bazan yüzlerce kilometreyi bulur. Bu tür akıntıları devamlı rüzgârlar (musonlar, alizeler, garp rüzgârları) doğurur. Her iki kuzeydoğu ve güneydoğudan ekvatora doğru asla durmadan ve asla yön farklılaştırmadan esen alizeler okyanusun yüzey sularını batıya doğru sürükleyerek okyanus akıntılarının köklerini meydana getirirler.
Okyanus akıntılarının başlıcalan şunlardır:
1. Atlas Okyanusu’ndaki Akıntılar:
Alizelerin etkisiyle ekvatorun her iki tarafında şimal ekvatoral ve cenup ekvatoral akıntıları oluşur. Bunların içinde da doğuya ilerleyen bir ters akıntı vardır.
Brezilya Akıntısı Cenup ekvatoral akıntı, Brezilya kıyıları ile karşılaşınca iki kola ayrılır. Bunlardan biride birisi güneye dönerek Brezilya akıntısı ismini alır. Sıcak olan bu akıntı garp rüzgârları kuşağına kadar devam eder.
Banguela (Bengal) Akıntısı : Brezilya akıntısı, garp rüzgârları kuşağında doğuya dönerek Afrika’ya yönelir. Bir süre sonra kuzeye dönerek Güneybatı Afrika kıyılarında Bangu-ela akıntısı ismini alır ve cenup ekvatoral akıntıya karışır. Soğuk bir akıntıdır.
Gulf Stream : Süratli akışlı, derin ve sıcak bir akıntıdır. Bu akıntı ABD’nın dönenceler çevresinin sıcak ve ılık sularını, Şimal Atlantik süresince Avrupa’nın orta ve yüksek enlemlerine taşır. Gulf Stream, ingilizcede körfez akıntısı anlamına gelmektedir.
Labrador Akıntısı : Baffin Körfezi’nden gelmiş olarak Labrador kıyıları süresince güneye iner. Çok sayıda aysberg ve bankiz taşır.
2. Büyük Okyanustaki Akıntılar :
Büyük Okyanustaki başlıca akıntılardan Kaliforniya akıntısı, Humboldt ya da Peru
akıntısı soğuk akıntılardır. Japonya’nın dogu kıyılarındaki Kuro Şivo akıntısı, sıcaktır. Bu akıntı Japonya’nın dogu kıyıları arasına giren ve soğuk olan Oya Şivo akıntısı karışır.
3. Hint Okyanusu’ndaki Akıntılar :
Hint Okyanusu’nda akıntı bakımından iki ayrı bölge dikkati çeker. Güneyde vaziyet diğeri okyanustakilere benzer. Garp Avustralya kıyısının soğuk akıntısı kuzeye yönelir, bir süre sonra batıya dönerek ekvator akıntısını oluşturur.
Şimal Hint Okyanusu’nda ise suların hareketi muson rüzgârlarının tesiri altındadır.
Akıntıların Önemi
Akıntıların balıkçılık üstünde büyük tesirleri vardır. Sıcak ve soğuk akıntıların birbirlerine karıştığı bölgeler varlıklı balık alanlarıdır. Çünkü soğuk su akıntılarında bolca oranda oksijen, sıcak akıntılarda ise bolca oranda yosun, mikroorganizmalar (planktonlar) bulunmaktadır. Bu iki akıntının karışım alam, balıkların üremeleri ve beslenmeleri için ideal yerlerdir.
Gulf Stream akıntısı, Kuzeybatı Avrupa’nın iklimi üstünde ılıtıcı etkide bulunurken; Peru ve Benguela akıntıları Cenup ABD ve Cenup Afrika’nın garp kıyılarını serinletir.
Kutup bölgelerinden gelen akıntılar, gemiciler için çok tehlikeli olabilmektedir. Labrador ve Dogu Gröndland akıntıları; gemilerin geçtikleri bölgelere büyük buzdagiarı ve büyük buz parçaları taşırlar.
Bununla birlikte, sıcak ve soğuk akıntıların birleştikleri yerlerde tehlikeli sisler oluşur.
YORUMLAR