Arabesk nedir? Arabesk bezeme türünün özellikleri ve Arabesk sanatı ile ilgili genel bilgiler ve tanımlamaların yer almış olduğu yazımız. A...
Arabesk nedir? Arabesk bezeme türünün özellikleri ve Arabesk sanatı ile ilgili genel bilgiler ve tanımlamaların yer almış olduğu yazımız.
ARABESK, birbiri içine giren ve kesişmeden çıkan eğrisel çizgilerin oluşturduğu, yapraklı kıvrık dalları çağrıştıran yüzey bezemesi türüne denir. En mühim kompozisyon özelliği belirgin sınırlar içinde bitecek şekilde değildir de, sürecekmiş şeklinde tasarlanmasıdır. Arabeskin uygulanacağı yüzey, temel motifin istendiği kadar yan yana getirilmesiyle doldurulur ve sonuçta karmaşık biçimlerden oluşma bir bezeme alanı ortaya çıkar.
Labirentleri çağrıştıran girift yapısı sebebiyle “girift tezyinat” ya da “girişik bezeme” adlarını da alan bu bezeme türüne Araplardan geldiği kabul edilerek kimi zaman Arapyolu ve Arapkâri denirse de gerçekte arabeskin ilk kullanımı Arap ve İslâm mimarlığından çok öncelere uzanır. İlk örnekler Orta Asya’dan Avrupa’ya göç eden Saka ve Sarmatların eserlerinde görülür. Yunan ve Roma mimarlıklarında bilhassa Pompeii evlerinin duvarlarındaki süslemelerde arabesk türü bezemelere oldukça sık rastlanır. Bununla birlikte Eski Mısır’da Ptolemaioslar döneminde dokunan kumaşların üstünde de söz konusu girift bezemeli desenler görülür. Arabeskin Avrupa’daki kullanımı Rönesans mimarlığında, bilhassa İtalya’ da çok yaygındır.
Devrin ünlü sanatçısı Rafaello’nun yapmış olduğu ve üstünde geleneksel yaprak öğeleriyle karışık insan, hayvan desenleri bulunan panolar, en mühim arabeskli örnekler olarak kabul edilirler. Daha sonraki dönemlerde ise (16.-17. yüzyıl içinde) Avrupa sanatında arabeske nerede ise asla rastlanmaz. Fakat 18. yüzyılda Pompeii ve Herculaneum şeklinde eski Roma kentlerinin kazılmasıyla buralarda ortaya çıkan bezemeler, arabeskin kısa sürede tekrardan tüm Avrupa’da yaygınlaşmasına niçin olmuştur.
Avrupalıların Arap ülkeleri mimarlık eserlerinde sık kullanılmasından dolayı Arabesk ismini verdikleri bu bezeme için arabesk sözcüğü yerine Farsça kökenli girift ismini kullanmışlardır. Mimarlık eserlerinin birçoğunda taş frizler ve panolarda kabartma olarak ya da çini ve kalem işlerinde üçüncü boyutu olmayan desenlerde; bununla birlikte tezhip şeklinde bezeme sanatlarında uygulanmıştır. Genel olarak iki ayrı şekilde düzenlenir:
1- Birbiri içine girmiş çiçek ve yaprak şeklinde bitkisel öğelerden oluşan bezeme türü.
2- Birbiri içinden geçerek karmaşık şekiller alan geometrik bezeme türü.
YORUMLAR