Göllerin oluşumu ve göl çeşitleri ile ilgili olarak genel bilgilerin ve tanımlamaların olduğu yazımız. Karalardaki çanak, tekne ve başka çu...
Göllerin oluşumu ve göl çeşitleri ile ilgili olarak genel bilgilerin ve tanımlamaların olduğu yazımız.
Göllerin fazla sularını dışarıya boşaltan akarsulara, gideğen ya da göl ayağı denir. Dışarıya akıntısı olan göllerin suları tatlıdır. Sularını dışarıya boşaltamayan göllerin suları tuzlu, acı ya da sodalıdır. Tuzluluk derecesi, yağış ve buharlaşma koşullarına göre bölgeden bölgeye değişir. Söz gelimi, Aral gölünde tuzluluk oranı binde 11, Van gölünde binde 21, Lut gölünde binde 210, Tuz gölünde binde 329’dur.
Tuzluluk oranında ayrıca göle dökülen akarsuların özelliği, göl çanağının yapısı, göl yüzeyinin genişliği vb. unsurlar da etkilidir.
Göllerde su düzeyi sabit değildir. Sürekli olarak değişir. Bu değişiklik derin göllerde az; sığ olan ve kenarları yüksek olmayan göllerde daha belirgindir.
Göller, oluşumları bakımından şu türlere ayrılır :
a) Tektonik Göller : Bunlar yer hareketleri sırasındaki kırılmalardan, bükülmelerden, kıvrılmalardan, epirojenik çökmelerden oluşan göllerdir. Bu olaylardan türlü biçimlerde çanaklar meydana gelir. Bu çanakların içinde suların birikmesi sonucu göl oluşur. Beyşehir, Eğirdir, Tuz, Burdur, iznik … gölleri bu türdendir.
b) Krater Gölleri : Sönmüş volkanların kraterlerinin su ile dolması sonucu oluşan göllerdir. Yurdumuzdaki Nemrut gölü bu tür bir göldür. Volkanik patlama çukurlarının suyla dolması sonucu da maar gölleri oluşur.
c) Buzul Gölleri : Eski buzulların oluşturduğu çukurların su ile dolması sonucu oluşan göllerdir. Avrupa’nın kuzeybatısında ve Kanada’daki göller, buzul gölleridir. Bu tür göllere sirk gölü de denir.
d) Set Gölleri : Uzunca çukurlukların önleri herhangi bir yığıntı ile kapanırsa, bu yığıntının arkasında su toplanması sonucu bir göl oluşur. Böylece set gölleri ortaya çıkar.
Set göllerinin başlıca oluşum türleri şunlardır :
i- Volkan Set Gölleri : Bir volkanın püskürttüğü lavların bir akarsuyun önünü tıkaması ve orada suların toplanması sonucu oluşan göllerdir. Söz gelimi, Van gölü, Nemrut volkanının püskürttüğü lavların oluşturduğu bir volkan set gölüdür.
ii- Kıyı Set Gölleri : Kıyılarda, koyların ağızlarının kıyı kordonları ile tamamen kapanması sonucu oluşan göllerdir. Küçük ve Büyük Çekmece bu tür göllerdendir.
iii- Yer Kayması Set Gölü : Bir dağ parçasının göçerek bir akarsuyun önünü tıkaması sonucu oluşan göllerdir. Bu tür göllere en güzel örnek, Tortum gölüdür.
Ayrıca alüvyal set gölleri, buzul taş set gölleri, delta set gölleri, baraj gölleri gibi set gölleri de sayılabilir.
YORUMLAR