Arktika’ya yapılan ilk keşif gezileri ve arktika’da yapılan keşifler ve ilkler ile ilgili bilgilerin yer aldığı yazımız Arktika’ya yapılan ...
Arktika’ya yapılan ilk keşif gezileri ve arktika’da yapılan keşifler ve ilkler ile ilgili bilgilerin yer aldığı yazımız
Arktika’ya yapılan keşif seyahatlerinden çoğunun hedefini Kuzey Kutbu teşkil etmiştir. Kuzey Kutup Çemberine yaklaşan ilk gezginin Yunanlı Pytheas olduğu sanılmaktadır. Pytheas M.Ö. 325 yılında Kuzey Avrupa’ya bir keşif seyahati yapmış, Norveç’in kuzeyine kadar gitmişti.
Aradan tam 1150 yıl geçtikten sonra, 825’te, İrlanda’lı rahipler Thule adını verdikleri bir ada keşfettiler ki, burası Kuzey Kutup Çemberi’ne çok yakın olan İzlanda adasından başka bir yer değildir. İzlanda’ya yerleştikten sonra da Grönland’ın keşfedilmesi gecikmedi. Bu da Arktika’ya yaklaşmak için atılan bir adımdı. X. yüzyılda İsveçli Kızıl Erik ilk Grönland kolonisini kurdu.
500 yıl sonra, 1553’te Willoughby ile Chancellor’un İngiltere adına Beyaz deniz’e yaptıkları keşif seyahatini görüyoruz. Bu tarihten sonra Arktika çevresine yapılan seyahatler sıklaşmaya başladı. John Davis adında bir İngiliz 1585-87’de Grönland ve Baffin arazisi arasındaki Davis Boğazı’nı keşfetti. 1590-97 yıllarında Hollandalı Willem Barents, Novaya Zemlya adasında ve bugünkü kendi adı ile anılan Barents Denizi’nde keşiflerde bulundu.
Bu çevrede XVII. yüzyılda en önemli keşifleri iki İngiliz seyyahı yapmıştır. Henry Hudson 1607-1611’de Hudson Körfezi ile Hudson Boğazı’nı keşfetti. William Baffin de 1615’te Baffin Arazisi’nde keşif seyahatlerinde bulundu.
XVIII. yüzyılda en önemli keşif seyahati olarak 1728’de Vitus Bering adında bir Danimarkalı denizcinin yaptığı seyahati sayabiliriz. Bering Boğazı bu seyahatte bulunmuştur.
Facia Yolcuları
Arktika’ya en önemli keşif seyahatleri XIX. yüzyılda yapılmıştır. Bu devredeki keşif seyahatleri daha çok ilmi gayeler taşıyordu. Jeologlar dünyanın yapısını öğrenmek bakımından kutup çevresindeki toprakların durumunu bilmek istiyorlardı. Bir zamanlar Avrupa ve Kuzey Amerika’nın büyük bir kısmını kaplayan Buz Çağına dair Arktika’nın incelenmesi sayesinde daha fazla bilgi alabileceklerini umuyorlardı.
Yapılan seyahatlerin çoğu facialarla sonuçlandı. 1845’te Sir John Franklin ve beraberindeki 128 kişi «Erebus» ve «Terror» adlı iki gemiyle Kuzey-Batı Geçidi’ni aramak için yola çıktılar. Yıllarca kendilerinden bir haber alınamadı. 1859’da onları kurtarmaya gidenler ancak cesetlerini buldular. 128 kişiden hiçbiri hayatta kalmamıştı. 1880 yılında da bir Amerikan heyetindeki 23 kişiden 16’sı açlıktan öldü. Gene 1897 de Dr. Salmon Andree adlı bir İsveçli ile iki yardımcısının balonla Kuzey Kutbuna ulaşma teşebbüsleri de bir facia ile sonuçlandı. Balonun düştüğü ve üç seyyahın öldüğü ancak otuz yıl sonra anlaşıldı.
Kuzey-Batı Geçidi
Bununla beraber bu devrede Arktika’ya başarılı birçok sefer yapılmıştır. Kuzey-Batı Geçidini geçmeyi ilk defa başaran İngiliz Robert McClure oldu. 1850’de Franklin heyetini aramak için yola çıkan McClure ve gemisi üç kış buzların arasından kurtulamadı. Sonunda içindekiler gemiyi bırakarak Melville Adası’na doğru yürümeye başladılar. Orada zaten bir gemi kendilerini bekliyordu. Adaya ulaşan McClure ve adamları böylece ilk defa Kuzey-Batı Geçidi’nden geçmiş oldular.
Kuzey-Doğu Geçidi
25 yıl sonra Norveçli Nordenskjöld Kuzey-Doğu Geçidi’ni bulmak için teşebbüse geçti. 1878 yılında Norveç’ten «Vega» adlı gemisiyle hareket ederek 14 ay sonra Japonya’da Yokohama’ya vardı.
XIX. yüzyılda yapılan en önemli keşif seyahatlerinden biri Robert E. Peary’nin Amerika Birleşik Devletleri adına yaptığı seyahattir. 1891-92 yılları arasında yapılan bu seyahat sırasında Peary, Grönland’ın kuzeyinden dolaşarak, burasının bir ada olduğunu meydana çıkardı. Norveçli Fridtjof Nansen de «Fram» adlı gemisiyle Kuzey Kutbu’na 400 km. kadar yaklaştı.
1893’te yola çıkan Nansen Kara Denizi’ni geçtikten sonra Asya kıyıları boyunca doğuya doğru ilerledi. 1895’te o zamana kadar bir geminin varabildiği en yüksek paralele (85° 55′) ulaştı. Buraya vardıktan sonra gemiyi bırakarak Kuzey Kutbu’na doğru ilerledi ve kutba 400 km. kadar yaklaştıktan sonra gemisine geldi. Nansen seyahatinden 1896 da döndü.
Kuzey Kutbunun Fethi
XX. yüzyılın başlarında Kuzey Kutbu’nu fethetmek için ilk önemli seyahati Roald Amundsen yaptı. Daha sonra Güney Kutbu’na da seyahat eden Amundsen, «Gjöa» adlı gemisiyle, 1903 yılında seyahate başladı. Asıl maksadı Kuzey Mıknatıs Kutbu’nu bulmaktı. Bu kutbun sabit olmadığını düşünen Amundsen, 19 ay müddetle Amerika’nın kuzey kıyıları boyunca Mıknatıs Kutup alanında dolaştı.
1908 yılında Amerikalı Frederick A. Cook, Kuzey Kutbu’na vardığını iddia ettiyse de bu iddia güvenilir görülmedi.
Gene Amerika Birleşik Devletleri adına seyahat eden Robert E. Peary 1909 yılında Kuzey Kutbu’na vardı. Peary’nin seyahati sırasında yanında Henson isminde birkişi ile dört Eskimo bulunuyordu. Günde 10 saat yürümek sureti ile, 6 Nisan’da Kutba vardılar. Peary, burada yaptığı incelemelerden sonra, Kuzey Kutbu’nun tam yerini tespit etti.
Kuzey Kutbu’na yapılan ilk uçak seyahati 1926 yılına rastlar. Gene bir Amerikalı, Richard E. Byrd, uçakla, Kuzey Kutbuna kadar giderek geri döndü. Norveçli Roald Amundsen, Avustralyalı G. Hubert Wilkins, İtalyan Umberto Nobile’de 1928’de uçakla Kuzey Kutbu’na seyahat ettiler. 1937 yılında da iki Rus heyeti, bazı meteorolojik incelemelerde bulunmak üzere, Kuzey Kutbu’na gitti.
Kutbun Altından Geçen Gemi
Kuzey Kutbu’na deniz ve havadan yapılan seyahatlerden sonra sıra denizaltından yapılacak seyahate gelmişti. Çünkü Kuzey Kutbu’nun altında kara olmadığı, kalın buz tabakaları ile kaplı bir denizin üstünde bulunduğu anlaşılmıştı. Üstelik bütün Arktika askerlik bakımından da, özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra, büyük bir önem kazanmaya başlamıştı.
Kuzey Kutbunu denizin altından geçme şerefini Amerika Birleşik Devletleri kazandı. Amerika’nın ilk atom denizaltısı «Nautilus», birkaç defa buz altına dalma teşebbüsü yaptıktan sonra, 1958 yılı temmuzunda bu tarihi seyahatine başladı. Büyük Okyanus kıyılarından kalkan «Nautilus», Bering Boğazı‘nı geçtikten bir müddet sonra buzlarla karşılaştı, denize daldı. Gemi 132 metre derinlikten gidiyordu. 3 Ağustos 1958 tarihinde tam Kuzey Kutbu’nun altından geçti. 7 Ağustosta da Grönland yakınlarında denizin üstüne çıktı.
YORUMLAR