At ırkları nedir? At ırklarının, cinslerinin adları, yetiştirildikleri bölgeler, özellikleri, Türkiye’deki at ırkları hakkında bilgi. At Ir...
At ırkları nedir? At ırklarının, cinslerinin adları, yetiştirildikleri bölgeler, özellikleri, Türkiye’deki at ırkları hakkında bilgi.
At Irkları
Atın ilk cinsleri Orta Asya iklim ve şartlarına oldukça iyi uyan Prezewalski atı ile Tarpan atıydı. Prezewalski atı bugün hâlâ Moğollar içinde yetiştirilir. Eldeki kaynaklardan atın ilk kez Orta Asya’da M. Ö. 3000 yıllarında evcilleştirildiği anlaşılmaktadır. Fakat bir takım kaynaklar M. Ö. 3000 yıllarından bir süre önce de Ön Asya’da evcil atların bulunduğunu belirtmektedir. Yalnız, atın Ön Asya’ya gene Orta Asya’dan göçlerle gelmiş olduğu anlaşılmaktadır. İnsanlar türlü doğa şartları altında yetişen değişik at ırklarından kendilerine uygun gelenini ıslah etmek amacıyla yüzyıllardan bu yana yapay yetiştirme; yolu ile yeni yeni at ırkları meydana getirmişlerdir. Genel olarak atlar Sıcak Kanlı (Şark atları) ve Soğuk Kanlı (Garp atları) diye iki büyük kısma ayrılır.
1 — Sıcak Kanlı Atlar: Genel olarak binek için elverişli, diri, sinirli yaradılışlı hayvanlardır. Kemikleri ince, gövdeleri narindir, yükseklikleri uzunluklarına eşittir. Bu tür atlar Suriye, Arabistan, Türkiye, İran, Türkistan’da ve Şimal Afrika memleketlerinde yetişir. Başlıca türleri şunlardır:
Arap atı. — Şark atlarının en önemlisidir. Orta Asya ve Anadolu’dan Arabistan’a geçmiş Türk atlarından üremiştir. Anavatanı Suriye ve Arabistan olmasına karşın, uygun ıklım şartları altında başka yerlerde de yetiştirilebilir. İyi bir Arap atında vücut yapı-lışındaki. tenasüp derhal göze çarpar. Kafa minik, bakışlar hareketli ve diri, boyun yüksek, kulaklar, sivri ve ufaktır. Sırt ve bel kısa, sağlam, sağrı uzun, kuyruk tutuşu yüksektir. Genel olarak vücut çizgileri yuvarlaktır. Teni ince, tüyleri, yelesi yumuşak ve parlaktır. Cidagu (sırtın en yüksek noktası) yükseklikleri averaj olarak 130-150 sm. içinde değişiyor. Çok dayanıklı bir hayvan olan Arap atı 24-48 saat su içmeden yol gidebilir. Arabistan’da bugün Arap atları tip bakımından büyük bir karışıklığa uğramıştır. Bir sürü soyları vardır. Bunların en tanınmışları Seklâvi-i Cedran, Umm-i Urkû’b, Essüveymet-üs sabbah, Küheylet-ül âcuz, Ubeyyet üş-şerrak soylarıdır. Memleketimizde -Çifteler, Sultansuyu, Çukurova, Karacabey haraları ile/hususi haralarda, yarışlar ve at neslini ıslah için, geniş çapta safkan Arap atı yetiştirilmektedir.
İngiliz atı. —Yapay olarak binek ve koşu için yetiştirilmiş bir at ırkıdır. XVII. yüzyılda meydana gelmişse de tipik şeklini XVIII. yüzyılda almıştır. İngiliz atında kafa kuru ve soylu, gözler büyük.ve diri, sırt ve bel kısa, geniş, bacaklar kuru ve kuvvetlidir. Cidagunun yerden yüksekliği 165-170 santimetre. arasındadır. Duruşu, adım atması, koşuşu ve her şeyiyle koşmak için yaratıldığını belirgin eder. Şimdiye kadar denenen atlar içinde hız ve atlama bakımından en iyi verim İngiliz atlarından alınmıştır. Dünyanın her yerinde at yarışları İngiliz atları içinde düzenlenir. Bununla birlikte İngiliz atları, bir sürü memleketlerde diğeri at ırklarını ıslah etmede kullanılır. Memleketimizde at yarışlarında koşturulmak suretiyle haralarda iyi tür safkan İngiliz atı yetiştirilmektedir.
2 — Soğuk Kanlı Atlar: Genel olarak iri ve kalınca gövdeli ağır hayvanlardır. Çoklukla tarımda, yük çekmek benzer biçimde ağır işlerde kullanılır. Belçika’da Flaman, Brabant, Ardênne benzer biçimde tiplêri, Fransa’da Percheron, Boulonnais ve Bretagne, İngiltere’de Shire, Clydestale ve Suffolk benzer biçimde soyları en tanınmışlarıdır. Her memleket kendi atlarını ıslah ederek gereksinimlerine en elverişli cinsleri elde etmeye iş yapmaktadır.
Yarımkanlı At Irkları
Türlü tür atların aralarında çiftleştirilmelerinden elde edilmiş yarım kan at ırkları da vardır. Soylu binek atından ağır otomobil atlarına kadar bir sürü türleri mevcuttur. En mühimleri Almanya’da Şark Prusya, Hannover, Holstein, Oldenburg ve Şark Frisya, İngiltere’de Hackney, Clevend Brown ve Yorkshire atlarıdır. Bir zamanlar İngilizler’in Norfolk, Hollandalılar’ın Harttraber tırısçı ırkları yerine şimdi ABD’da tırıs yarışları için Amerikan tırısçısı ismi verilen bir ırk, Rusların tırısçı Orlov ırkı geçmiştir.
Türkiye’de At Irkları
Cumhuriyet devrinde Türkiye’de at yetiştiriciliğine büyük ehemmiyet verilmiş, yurttaki at sayısı kısa bir zamanda % 65 artmıştır. Bugün memleketimizde 1.250.000 den fazla at vardır. Fakat bu, komşularımızla Ölçülünce oldukça az kalır.
Türkiye, tarihinin ve coğrafya durumunun sonucu olarak, Anadolu’dan gelip geçen ya da oraya yerleşen toplulukların atlarının karıştığı bir yerdir. Yalnız, çok karışmış Anadolu atları arasından, özellikleriyle kendini belirgin eden bir yerli ırk ‘vardır. Bu ırktan olan atların averaj yüksekliği 1,34 m. kadardır. Bu yerli tipten başka Çukurova ve Arap tesirinde kalmış atlarla, Uzun-yayla (Sivas’ın güneyi) tipleri, Kars’ta Malakan, Samsun ve Çarşamba’da Canik, Urfa civarında Arap, bir takım yerlerde de Midilli benzer biçimde tipler göze çarpar. Uzunyayla’daki atlar 1873-74 yıllarında Kafkasya’dan gelen göçmenlerin beraberlerinde getirdikleri Çerkez atlarının tesiri altında kalmışlardır.
YORUMLAR