Osmanlı padişahlarından IV. Mehmet ya da öteki malum adı ile Avcı Mehmet süreci vakaları ve IV. Mehmet’in yaşamı hakkında bilgiler. IV Meh...
Osmanlı padişahlarından IV. Mehmet ya da öteki malum adı ile Avcı Mehmet süreci vakaları ve IV. Mehmet’in yaşamı hakkında bilgiler.
IV Mehmet ( Avcı Mehmet), Osmanlı padişahı (2 Ocak 1642 İstanbul – 6 Ocak 1693 Edirne). Padişahlık süreci: 1648-1687. Babası Sultan İbrahim, anası Hatice Turhan Sultan‘dır. Babasının sağlığında padişahtan başka Osmanlı soyundan adam kalmadığından, doğumu büyük luk yarattı. 8 Ağustos 1648’de babası çılgınlık derecesine varan hareketleri üstüne tahttan indirilince, 6 yaşlarındayken Osmanlı tahtına çıkarıldı. Büyükannesi Kösem Sultan ile bostancıbaşının naibliğinde kaldı. Çocuk padişah hiçbir şeyden habersizken, sarayda Kösem Sultan ile anası Valide Turhan Sultan içinde çekişme başladı. Valide Turhan Sultan, eşi I. Ahmet’in Osmanlı tahtına çıkmış olduğu 1603’ten beri devleti yönetmeye çalışan ve her işe karışan Kösem Sultan’ın yaşamına son verdirdi. Kösem Sultan’ın öldürülmesinden sonrasında, Hatice Turhan Sultan, harem ağalarına etkili olmaya başladı. İktidar mücadelesi sık sık sadrazam değişiklikleriyle sürdü.
Tarhuncu Ahmet Paşa’nın bütçeyi düzeltmek için uyguladığı mali şekilleri sonuçsuz kaldı. Paşa, girişimini yaşamıyla ödedi. Kaptanıderyalıktan sadrazamlığa getirilen Derviş Paşa döneminde Osmanlı Birliği, Çanakkale Boğazı civarlarında, İtalyan Donanmasını yenilgiye uğrattıysa da, Girit’e istenilen yardım gönderilemedi. Kaptanıderya Murat Paşa, bu zaferden sonrasında, adaya sadece çok azca cephane ve asker çıkarabildi. Derviş Paşa’nın inme sonucunda ölmesi üstüne, İbşir Mustafa Paşa, sadrazamlığa getirildi. Sadece İbşir Paşa’nın asilerin isteğine uygun hareket etmesi, umulanı sağlamadı. Bundan dolayı, İbşir Paşa idam edildi. İkinci kez sadrazam olan Kara Murat Paşa, hazinenin disiplinsiz yönetimi karşısında üç ay içeresinde çekilme etti.
Bundan sonrasında, sadrazamlık makamı neredeyse saat ile ifade edilebilen sürelerde el değiştirmeye başladı. Zurnazen Mustafa Paşa, dört saat süreyle, Osmanlı İmparatorluğu’nun en kısa sadrazamlık meydana getiren kişisi oldu. IV. Mehmet, zorbaların baskısıyla saray ağalarını birer birer öldürmeye başladı. Vakalar Köprülü Mehmet Paşa’nın sadrazam olmasına kadar sürdü. Valide Turhan Sultan, Köprülü Mehmet Paşa’yı 1656’da istediği koşullarla sadrazam atadı. Paşa, sert bir şekilde işe başladı. Ilkin istediği adamları belli görevlere atadı. Ceberrüt olarak bilinenleri de derhal idam ettirdi. Arkasından orduyla Çanakkale Boğazı’na Venedik Birliği yenilgiye uğratıldı, Bozcaada ile Limni Adası geri alındı.
Köprülü Mehmet Paşa, Erdel’e gitti, Erdel ve Boğdan voyvodalarını değiştirdi. Erdel sorununu çözümlemeye uğraştığı sırada, Anadolu’da Abaza Hasan Paşa’nın büyük bir Celali topluluğu ile harekete geçmiş olduğu ve Bursa’ya geldikleri öğrenildi. Sadrazam derhal İstanbul’a döndü ve asilerin üstüne Murtaza Paşa’yı gönderdi. Murtaza Paşa, Ilgın’da Abaza Hasan Paşa’ya yenildiyse de, Halep’te Celalilerin önderlerini hileyle öldürttü. Böylece Anadolu sükunete kavuştu (1660). Köprülü Mehmet Paşa ölmeden ilkin yerine oğlunun getirilmesini önerdi. IV. Mehmet bunu kabul etti ve Fazıl Ahmet Paşa’yı sadrazam yapmış oldu. Paşa, Avusturya üstüne sefere çıktı, Uyvar Kalesi’ni kuşattı ve 1663’te ele geçirdi. Uyvar’ın alınmasına rağmen Avusturya ile sulh yapılamamıştı. Fazıl Ahmet Paşa, antlaşmayı imzalatabilmek için ertesi yıl tekrardan sefere çıktı. Vasvar’da Osmanlı istekleri doğrultusunda antlaşma imzalandıysa da, Sen Gotar’da Osmanlı-Avusturya kuvvetleri karşı karşıya geldi. Her iki tarafın da ağır kayıplar verdiği muharebede, kati netice alınamadı. Ertesi gün imparatorun onayladığı antlaşma metni ulaşınca, Osmanlı Ordusu geri döndü.
Fazıl Ahmet Paşa, bu kez Girit üstüne sefere çıktı. 1667’de Hanya önlerine gelmiş olarak kaleyi kuşattı. Osmanlılar, 22 senedir devam eden savaşı, aralıksız iki yıl daha sürdürerek kaleyi ele geçirdiler. Kandiye’nin fethiyle Girit Adası tümüyle Osmanlıların eline geçti. Fazıl Ahmet Paşa, Girit’ten dönünce, IV. Mehmet ile beraber Lehistan sorununu çözümlemek suretiyle sefere çıktı. IV. Mehmet bu sefer sonunda Kamaniçe Kalesi’ni ele geçirdi ve Lehistan’a çok ağır koşullar taşıyan Bucaş Antlaşması’nı kabul ettirdi. 1676’da Fazıl Ahmet Paşa’nın ölümü üstüne, Köprülü Mehmet Paşa’nın damadı olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazamlığa getirildi. Çehrin Seferi’ne çıktı. 1677’de yeni sefere çıkmış olduğu sırada, padişah Edirne’ye gelmiş olarak burada avlandı. Bu sırada, Orta Macar beylerinden Tökeli İmre, Avusturyalılara yenilip Osmanlı topraklarına sığınınca padişahtan yardım istedi. Merzifonlu, hem Tökeli’ye yardım etmek, hem de büyük bir zafer kazanmak amacıyla Avusturya üstüne sefer açtı. IV. Mehmet, Avusturya ile imzalanan Vasvar Antlaşması’nı bozmak istemedi. Sadece sadrazamın diretmesi karşısında muharebeye izin verdi. Büyük bir orduyla 1683’te Avusturya Cephesi’ne hareket eden Merzifonlu, doğruca Viyana üstüne yürüdü. Osmanlı Ordusu, Viyana’yı ele geçirecek durumdayken, Kahlenberg eteklerindeki savaşı yitirerek, yenildi ve hızla geri çekilmeye başladı. Padişah bu başarısızlık üstüne Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’yı idam ettirdi; yerine geçen İbrahim Paşa müdafa işini gerçekleştiremedi.
Estergon ve Peşke kaleleriyle başka sınır kaleleri düşmanın eline geçti. Lehistan, Kamaniçe ve Boğdan üstüne sadırdı. Venedikliler ise Dalmaçya ve Mora’daki kaleleri ele geçirmeye başladı. IV. Mehmet çöküş döneminde av eğlencelerinden vazgeçmediği için, halkın ve devlet adamlarının muhalefetiyle karşılaştı. Sonunda IV. Mehmet tahttan indirildi, yerine kardeşi II. Süleyman geçirildi, IV. Mehmet, Şimşirlik dairesine hapsedildi, 1693’e kadar Topkapı Sarayı’nda kaldı. Edirne’ye giderken yolda öldü. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Yenicami’deki türbeye gömüldü.
YORUMLAR