Pabuç nedir, ne işe yarar? Ayakkabının tarihçesi, ilk ayakkabılar, ayakkabının yapılışı hakkında bilgi. AYAKKABI Özellikle sokakta ayağı k...
Pabuç nedir, ne işe yarar? Ayakkabının tarihçesi, ilk ayakkabılar, ayakkabının yapılışı hakkında bilgi.
AYAKKABI
Özellikle sokakta ayağı korumak için giyilen, altı kösele, lâstik, kauçuk şeklinde dayanıklı maddelerden yapılmış ayak giyeceğidir.
Çok eskiden ilk insanoğlu, yalınayak dolaşmanın zorluğunu görmüşler, taşlardan, dikenlerden korunmak için ayaklarına hayvan postlarını sarmışlardı. Bu şekilde, eskisinden daha kolay yürüyebiliyorlardı. Sonradan, ayaklarına sardıkları bu postlara bir şekil vermenin, ayaktan kolay kolay çıkmayacak bir tarzda kullanmanın yollarını aradılar.
Eski ayakkabılar başlıca iki çeşitti. Birincisi yalnız tabanın altını örten, üstü açık, sağlam iplerle ayağı ve ayak bileğini saran ayakkabılar; ikincisi de küçük oranda bugünkülere çok benzeyen, ayağın altını da, üstünü de saran kapalı ayakkabılardı. Bu iki tür pabuç da yerine bakılırsa kullanılırdı. Birinci çeşidi bir nevi asker ayakkabısıydı, parmaklan tamamen dışarıda bırakırdı. İkinci türünü ise daha çok kent halkı giyerdi.
Eski çağlarda pabuç Şark memleketlerinde gelişmiş, türlü güzel biçimlere girmişti. Bu alanda Avrupa’da ilk mühim farklılık Haçlı Seferleri ile başladı. Şark’ya gidip dönen Avrupalılar dönüşte memleketlerine Şark’da gördükleri pabuç örneklerini de götürdüler. Bu şekilde, Franklar’ın, Galliler’in uzun zamandan bu zamana kadar giyindikleri kaba ayakkabılar Şark’dan getirilen zarif pabuç çeşitleriyle daha ince bir şekil aldı.
Uygarlık geliştikçe pabuç türleri çoğaldı. Bugün değişik yaşlarındaki insanların türlü mevsimlerde başka başka yerlerde giymeleri için pek çok pabuç çeşidi vardır.
Bunların içinde en mühimleri iskarpin, fotin (bağlı fotin, taraftan düğmeli fotin), çizme, bot, tahta pabuç, lâstik pabuç, hasır pabuç, sandal, mokasendir. Yapılış bakımına bakılırsa de tabanı çivili, yapışma ve dikişli türleri vardır.
Ayakkabıların büyüklükleri hususi numaralarla ifade olunur. Genel olarak kabul edilen pabuç numaraları şöyledir:
24 No. 16.0796 santimetre.
33 No. 22.0058 santimetre.
38 No. 25.3922 santimetre.
43 No. 28.7786 santimetre.
Bunlardan biride başka bir de «tarak numarası» denilen bir numara vardır.
Ayakkabının Yapılışı
Pabuç genel olarak iki esas kısımdan meydana gelir: Saya ve taban.
1 — Saya: Ayakkabının ayağın üst kısmını kaplayan kısmıdır. Genel olarak deriden yapılır. Son zamanlarda plâstik sayalı ayakkabılar da yapılmıştır. Saya da türlü parçalardan meydana gelir:
a) Burun (maskaret): Çoklukla ayrı kesilir, yüze sonradan dikilir.
b) Yüz: Ayağın üst kısmını saran ve maskaretli ayakkabılarda burun kısmına dikişle eklenen parçadır.
c) Yan kısımlar (gamba): Ayağın iki yanını kaplayan parçalardır. Sayanın iç yüzünde ya bezden, ya da «yarma» denilen az evsaflı bir deriden astar mevcuttur. Adam ayakkabılarında bağın bulunmuş olduğu yarığın altına isabet eden kısma bir dil konulur.
2 — Taban: Ayakkabının altına gelen ve yerle temas eden kısımdır. Çoklukla köseleden, bazan da lâstik şeklinde çok dayanan maddelerden yapılır. Tek bir parçadır. Cinsine bakılırsa 1-1,5 milimetreden 8-10 milimetreye kadar değişik kalınlıklarda olabilir. Saya ile taban içinde dışarıdan görülmeyen, ayakkabının yapılışı esnasında sayanın raptedildiği bir taban astarı mevcuttur. Tamamlanmış bir ayakkabıda ön kısmında «bombe», arka kısmında da «fort» denilen kısımlar vardır. Bu tür şeyler ayakkabıyı çarpmalara, vurmalara karşı koruyacak sertliktedir. Bu sertlik deriye ya tazyik edilmiş mukavva ile, ya da köseleyle verilir. Tabanın arka ucunda topuğun altında ökçe mevcuttur. Ayakkabının cinsine bakılırsa ökçenin yüksekliği de değişiyor. Ökçe lâstikten, köseleden olabileceği şeklinde bir takım hanım ayakkabılarında mantardan da yapılır.
Pabuç derisinin çatlamaması ve sürekli olarak parlak bulunması için sık sık boyamak ve cilalatmak lâzımdır. Çıkarıldıktan sonrasında içine pabuç kalıbı sokulup saklanırsa, pabuç daha uzun ömürlü olur.
YORUMLAR