Ayastefanos Antlaşması ne vakit, ne maksatla ve kimler içinde yapılmıştır? Ayastefanos Antlaşması önemi ve neticeleri hakkında bilgi. AYAST...
Ayastefanos Antlaşması ne vakit, ne maksatla ve kimler içinde yapılmıştır? Ayastefanos Antlaşması önemi ve neticeleri hakkında bilgi.
AYASTEFANOS ANTLAŞMASI
Osmanlılarla Ruslar içinde 3 mart 1878′ de Ayastefanos’ta (şimdiki Yeşilköy) imzalanan antlaşmadır.
XIX. yüzyılın ikinci yarısında Rusya’da, Slâv Birliği (Panislâvizm) propagandasına başlanmıştı Panislâvistler 1867 senesinde Moskova’da yaptıkları bir kongrede, Balkan memleketlerinde Slâv Birliği propagandasının hızlandırılmasına karar verdiler. Bu karardan sonrasında Sırbistan, Rumanya ve Karadağ’da sistematik bir biçimde emek harcamalar başladı, Bosna-Hersek’le Bulgaristan’ı da ele ile birlikte Balkanlarda Osmanlı Devleti’ne karşı bir ayaklanma yaratmak, Rusya’nın başkanlığı altında büyük bir Slâv imparatorluğu oluşturmak yoluna girildi.
1875’te Hersek’te süregelen ayaklanma derhal bastırılamadı, bu ayaklanmaya Bosnalılar da katıldı. İsyancılar Sırplar’la ve Karadağlılarla birleşmek istediler. Osmanlı Devleti ayaklanmayı bastıramayınca araya giren Avrupa devletleri Bosna-Hersek’te ıslahat istediler. Osmanlı Devleti bu konuyu yapmayı kabul etti .
1 sene sonrasında Bulgaristan’da da ayaklanma oldu. Bulgarlar bir sürü Türk köylerini yağma ederek halkı öldürdüler. Bu sırada Sırplar’da da ayaklanma hazırlıkları görüldü. Osmanlı Devletinin bozuk olan maliye şartları bu ayaklanmalar üstüne büsbütün bozuldu. Devlet, büyük seviyede kabaran borçlarının 14.000.000 lira tutan faizini ödeyemeyecek duruma düştü, faizin fakat yarısını para olarak ödeyebileceğini ilân etti. Bu hal de Avrupa’da Osmanlı Devleti’ne karşı fena bir hava yarattı.
Bu sırada Selanik Vakası denilen olayın da patlaması havayı büsbütün bulandırdı. Avrupa devletleri, Osmanlı devletine verilmek suretiyle «Berlin Memorandumu» denilen ağır bir bildiri hazırladılar (30 mayıs 1876). Fakat o gece Abdülâziz indirilip V. Murat hükümdar ilân edildiği için bu memorandumu bildiremediler.
Harp ve Mütareke
Kısa bir süre sonra, Sırplar Osmanlı Devleti’ne başvurarak Bosna’yı işgal edeceklerini, Karadağ’ın da Hersek’e asker göndereceğini bildirdiler. Uygun çözüm alamayınca devlete karşı harp açtılar.
Bu harpte ağır yenilgiye uğrıyan Sırplar Avrupadan yardım istediler. Avrupa devletlerinin araya girmesiyle harp durdu, sulh konuşmaları başladı. Bu sırada, hastalığının iyi olmıyacağı anlaşılan V. Murat tahttan indirildi, II. Abclülhamit padişah oldu. Sırplar’ la uyuşulamadığından harp tekrardan başladı. Çar tarafınca atanan bir Rus generalinin komuta etmiş olduğu Sırp ordusu ezildi, Sırpların en mühim dayanağı olan Aleksinaç Kalesi alındı. Rusya, Osmanlı Devleti’ne bir nota vererek, mütareke yapılmasını istedi. İngiltere de Şark meselesinin görüşülmesi için İstanbul’da bir konuşma toplanmasını ileri sürdü. Osmanlı Devleti bu teklifleri kabul etti.
Tersane Konferansı
İstanbul’da toplanan konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya ve Rusya devletleri delege gönderdiler Bu delegeler kendi aralarında toplanarak Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan ve Bosna-Hersek işlerini görüşüp kararlarını Osmanlı Devleti’ne bildirmek istediler. Konuşma 23/12/1876 günü Haliç’te, Tersane Sarayı’nda toplandı, Osmanlı Hariciye Nazırı Saffet Paşa açış konuşmasını yaparken, öteden bu zamana kadar hazırlanmakta olan Kanun-i Esasi’nin ilân edildiğini bildiren toplar atılmaya başlandı. Osmanlılar Avrupa devletlerinin Balkanlar hakkında tekliflerini raddettiler. Konuşma hiçbir sonuca varmadan dağıldı.
Osmanlı – Rus Savaşı
Bundan sonrasında Rusya’nın İstanbul büyükelçisi İgnatyev büyük Avrupa devletlerini dolaştı, Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne karşı girişeceği hareketlere müsaade sağlamaya çalıştı. Bunun üstüne İngiltere, Şark meselesi için Londra’da yeni bir konuşma toplanmasını teklif etti. Toplanan bu konferansın kararlarını ve bununla birlikte Çar tarafınca meydana getirilen teklifleri Osmanlı Devleti kabul etmedi. Bu ret yanıtları üstüne Rusya, Osmanlı Devleti’ne harp açtı (1877). O vakit Türkiye’ye tâbi olan Rumanya, Sırbistan, Karadağ devletleri ile Osmanl Devletine karşı ayaklanan Bulgarlar da Rusya ile beraber harbe katıldılar.
Savaşı Yıldız Sarayı’ndan yönetim eden II. Abdülhamit’in komutanları içinde anlaşmazlıklar görüldü. Plevne’de Osman Paşa’nın, Anadolu Cephesi’nde Ahmet Muhtar Paşa’nın ve tüm ordunun büyük kahramanlık ve fedakârlıklarına karşın, komutanın kötü olması yüzünden harp kaybedildi. Ayrıca Abdülhamit Çar’dan sulh istedi. Balkanları aşıp Edirne’yi alan Ruslar, sulh şartlarını bildirdiler. Bu şartlar kabul edildi ve mütareke yapılmış oldu. İngiltere, Rusya’ya karşı bir gosteri yapmak suretiyle, donanmasını Marmara’ya gönderdi. Ruslar da buna karşılık olarak karargâhlarını Ayastefanos’a taşıdılar. Antlaşma 3 mart 1878’de burada yapılmış oldu.
Antlaşmanın Şartları
Antlaşmayı Osmanlı Devleti adına Hariciye Nazırı Saffet Paşa ile Berlin Büyükelçisi Sadullah Paşa, Rusya adına da İgnatyev ile Nelidov imzaladılar. Osmanlı Başdelegesi Saffet Paşa, antlaşmayı uzun uzun ağladıktan sonrasında imzallyabiİdi.
Antlaşma, Osmanlı Devletinin Avrupa’daki topraklarını tasfiye ediyordu. Rumanya, Sırbistan, Karadağ egemenliklerini ele alıyorlar, Tuna’dan Akdeniz’e kadar, Rus tesiri altında, Türkiye’ye tâbi büyük bir Bulgaristan kuruluyordu. Osmanlı Devleti’ne Avrupa’da yalnız Arnavutluk’la Trakya ve Bosna-Hersek şeklinde topraklar kalıyordu. Fakat bu topraklardan birçoğunun da devletle sınır bağlantısı kalmıyordu. Rusya’nın istediği 1.410.000.000 ruble tutarındaki harb tazminatını Osmanlı devleti ödiyecekti. Rusya bu paranın bir milyar rublesini almaktan vazgeçti, karşılığında Ardahan, Kars, Batum, Bayazıt başta olmak suretiyle Asya’da ve Avrupa’da bir takım yerlerin kendisine bırakılmasını istedi. Osmanlı devleti bu konuyu da kabul etti.
Ilkin İngiltere, sonrasında diğeri büyük Avrupa devletleri, hükümleri çok ağır olan bu antlaşmadan duydukları endişeyi belirttiler. Sonunda, Paris Antlaşmasını bozan Ayastefanes Antlaşmasının Paris Antlaşmasını imzalamış olan devletler tarafınca Berlin’de tekrardan incelenmesine karar verildi, Osmanlı Devleti, Rusya’nın yeni bir saldırışına karşı korunmak için İngiltere ile de bir müdafa antlaşması yapmış oldu ( 1878), bir Rus saldırışında İngiltere’nin Osmanlı Devleti’ne lüzumlu yardımı yapması karşılığında Kıbrıs Adası’nı İngiltere’ye bıraktı
Ayastefanos Antlaşması hiçbir vakit uygulama mevkiine konmadı.
YORUMLAR