Harzemşah İmparatorluğunun son hükümdarı olan Celalettin Harzemşah ile ilgili genel bilgilerin yer almış olduğu o döneme ait bilgiler. Türk...
Harzemşah İmparatorluğunun son hükümdarı olan Celalettin Harzemşah ile ilgili genel bilgilerin yer almış olduğu o döneme ait bilgiler.
Celalettin Harzemşah Sultan Muhammet Harzemşah’ın erkek evladıdır. Anası Ayçiçek Hatun’dur. 1216’da büyük Türk İmparatorluğunu tehdide süregelen Cengiz Han’ın Moğollarına karşı ilk savaşını açtı. Ilkin Cengiz’in öncüsü olan Cuci han ile karşılaşan Harzemşah ordusunun sağ tarafına komuta ederek savaşı ordusuna kazandırdı. Fakat Harzemliler toplu şekilde düşmanı imhaya çalışacaklarına kaleleri teker teker müdafa yoluna gittikleri için Moğollara parça parça yenilmiş oldular. Bir çok yıl içinde Moğolların Harzemşah İmparatorluğu’nu istilaları ve babasının ölümü üstüne hükümdar olan Celalaettin Horasan’dan Afganistan’a geçti. 1221’de Gazne civarlarında Pervan meydan Savaşı’nda Büyük Moğol Ordusu’nu perişan etti. Fakat ordusu, parça parça, kendisinden ayrılmaya başladı. Ufak bir kuvvetle kalan Celâlettin, Moğollar tarafınca Sind kıyılarına kadar itildi. Burada çok kalabalık Moğol kuvvetleri kendisini kuşatınca, Celalettin, atı ile yüksek bir yardan kendini coşkun dereye atarak karşı kıyıya geçip kurtuldu. 3 yıl Hindistan’da kaldı. 1224’te İran’da Kirman’a, sonrasında Fars’a geldi. Cenup İran kendisini hükümdar olarak tanıdı. Isfahan ve Irak’ı Acem’e de boyun eğdirdikten sonrasında, Harzemşah İmparatorluğunu diriltmiş oldu.
1225’te Tebriz’e gelen Harzemşah, ertesi yıl Moğollar’ın bağlaşığı durumunda olan Ortodoks Gürcistan Krallığı üstüne yürüdü. 10 mart 1226’da Tiflis’e girdi. Moğollar’ın gittikçe Yakın Şark’ya yaklaşmaları üstüne, İsfahan’a dönerek onları bozguna uğrattı. Şam’a kadar hükmünü geçiren Harzemşah, büyük cenk adamı olması dolayısı ile Mısır Eyyûbî ve Anadolu Selçuklu imparatorluklarını korkutmuştu. Oysa Anadolu Selçuklu İmparatorluğu, kudretinin zirvesinde bulunuyordu.Gerek bu tür şeyler, gerek Bağdat’taki Abbasî halifeliği, bir türlü Celâlettin’in çevresinde toplanamadılar. Moğol tehlikesi müşterekti, her geçen gün büyüyordu. Moğollar’ın emeli “Cihan İmparatorluğu” olduğundan, her hangi bir noktada durmaları umut edilemezdi.
Celâlettin Harzemşah 10 Ağustos 1230’da Yassıçemen (Erzincan yakınları) 1231 ağustosunda da Dicle Köprüsü meydan savaşlarında minik ordusu ile Moğollara yenildi bağlaşıkları da kendisini tamamen yalnız bıraktılar. Celâlettin, Toros Dağlarına sığındı, orada parasına, atına tamah eden birinin hilesi ile öldürüldü.
Politika adamı olarak zayıflığı dolayısı ile daha mühim bir rol oynayamayan Celalettin Harzemşah, kahramanlık ve şecaatin mümessili olarak İslâm tarih ve edebiyatında ün kazanmış, İslam dünyasını puta tapan Moğollar’a karşı yılmadan senelerce savunma eden bir kahraman hüviyetine bürünmüştür. Namık Kemal’in “Celalettin Harzemşah” adındaki piyesi meşhurdur.
YORUMLAR