İlhanlılar Devletinin son dönemlerinde mühim görevlerde bulunmuş güç sahibi bir Moğol ailesi olan Çobanlılar hakkında bilgilerin yer almış o...
İlhanlılar Devletinin son dönemlerinde mühim görevlerde bulunmuş güç sahibi bir Moğol ailesi olan Çobanlılar hakkında bilgilerin yer almış olduğu sayfamız.
İlhanlılar’ın son devirlerinde mühim rol oynamış bir Moğol ailesidir. İlhanlılar benzer biçimde onlar da tamamen Türkleşmişlerdir. Komut Çoban Noyan, 1316’dan 1327’ye kadar İran’da İlhan Ebu-Sait Bahadır Han’ın saltanat naibi olmuştur. Oğlu Timurtaş da büyük nüfuz kazanmış, Anadolu genel valiliğine atanmıştır.
Komut Çoban Noyan, Moğollar’ın en asîl kabilelerinden herhangi birine mensuptur. Ebu-Sait Bahadır Han’ın tahta oturmuş olduğu andan başlayarak genç hükümdar üstünde büyük nüfuz kurdu. Konya’ya kadar gelmiş olarak, Anadolu’yu tamamen hükmü altına aldı. Anadolu Selçuklu İmparatorluğu mahvolmuş, onun yerine kurulan devletler, İlhanlılar’ın egemenliğini az-çok tanımışlardı. Çoban bir ara oğlu Komut Timurtaş’ın isyanını bastırdı, onu İlhan’a affettirdi, yine Anadolu’ya atama ettirdi. Bu sırada kızı Bağdat Hatun’la İlhan arasındaki macerayı öğrendi. Üç oğlunu Anadolu, Gürcistan ve Horasan’a genel vali olarak gönderen Çoban Noyan, İlhan’ı alt etmek istediyse de, Ebu-Sait Han, Çoban’ı öldürtmeye muvaffak oldu, Bağdat Hatun’u Moğollar’ın Celayir boyunun başlangıcında bulunan Emîr Şeyh Büyük Hasan Noyan’dan boşatarak, kendi aldı.
Bundan sonrasında Komut Timurtaş’ın oğlu, doğrusu Çoban Noyan’ın torunu, Şeyh Hasan ailenin başına geçti; İlhanlı İmparatorluğunun dağılmasına neden olan faaliyetlerine girişti. Kendisine Celayirli Komut Şeyh Hasan’dan ayırmak için «Ufak Hasan» denen bu kişi, 1335’te, İlhan Ebu-Sait’in ölümü üstüne çıkan saltanat kavgalarını körükledi. Anadolu’dan İran’a gelmiş olarak 1338’de Büyük Şeyh Hasan’ı Nahçıvan’da bozguna uğrattı. Bu sırada İlhanlı imparatorluk tahtında, Ebu-Sait Han’ın kızkardeşi Satıbey vardı. Ufak Hasan İmparatoriçe’yi nüfuzuna ile birlikte, devleti kendisi yöneltmek için, sonu gelmez entrikalara girişti.
1343’te Bağdat’ta karısı tarafınca öldürüldü. Ondan sonrasında kardeşleri Komut Eşref ve Komut Yağıbastı, birbirleriyle mücadeleye başladılar. Kardeşini öldüren Eşref, 1355’te kazaen ölünceye kadar, Yakın Şark’nun mukadderatına hakim oldu. Bu şekilde, yarım yüzyılı İlhanlı İmparatorluğu’nun Yakın Şark’ya getirmiş olduğu düzeni mahvetmekle geçiren Çobanlılar’ın tarihî rolleri bitmiş oldu.
Kastamonu Çobanoğulları
Bir de Kastamonu’da ufak bir beylik kuran Çobanoğulları vardır ki, tarihî bir ehemmiyet taşımıyan bu prenslik, Anadolu Selçuklularının komutanlarından Hüsamettin Çoban tarafınca kurulmuştur. Bu aileden 4 bey, XIII. yüzyılda Kastamonu’da Selçuklular adına yargı sürdü. Candaroğulları’nın bu mıntıkaya Selçuklu İlhanlı valisi olarak atanması üstüne, son buldular.
YORUMLAR