Cüce gezegen , Uluslararası Astronomi Birliği'nce (UAB) gezegenler konusunda, 24 Ağustos 2006 tarihinde yapılan yeni tanımlamada...
Cüce gezegen, Uluslararası Astronomi Birliği'nce (UAB) gezegenler konusunda, 24 Ağustos 2006 tarihinde yapılan yeni tanımlamada getirilmiş bir gökcismi kategorisidir. Bu tanım, şu an için yalnızca Güneş sistemi için geçerlidir.[1] İngilizcesi Dwarf planet olan terim diğer dillerdeki terminolojiye göre uyarlanabilir. UAB'nin kabul ettiği kullanıma göre "cüce gezegen" kategorisi, "gezegen" kategorisinden ve bir diğer yeni kategori olan "küçük güneş sistemi cisimlerinden" (Small Solar-System Body - SSSB) farklıdır.
Alınan karara göre bir cüce gezegen:
Cüce gezegenler, geleneksel olarak diğer daha küçük gökcisimleriyle birlikte küçük gezegen olarak bilinirlerdi.76 yıl boyunca gezegen olarak tanımlanmış olan Plüton, 2006 yılında cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırılmıştır.
Alınan karara göre bir cüce gezegen:
- Güneş çevresindeki bir yörüngede dolaşır.
- Sabit bir şekle sahip olmasına engel olabilecek güçleri alt edebilecek yeterlilikte bir kütleçekimine sahip olmasını sağlayacak bir kütle ve bundan ötürü hidrostatik denge (dairesele yakın) şekline sahip olmalıdır.
- Yörüngesinin çevresindeki "civarı temizlememiş" olmalıdır.
- Bir gezegenin veya başka bir yıldız harici cismin uydusu durumunda bulunmamalıdır.
Cüce gezegenler, geleneksel olarak diğer daha küçük gökcisimleriyle birlikte küçük gezegen olarak bilinirlerdi.76 yıl boyunca gezegen olarak tanımlanmış olan Plüton, 2006 yılında cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırılmıştır.
Gezegenler
Gezegenler hakkında bilgi var mı? Gezegenler nelerdir?
Halkası ve uydusu olan gezegenler ile halkası ve uydusu olmayan gezegenler nelerdir?
Cüce Gezegenler
Neptün öyküsünün benzeri Pluto'nun keşfinde de tekrarlandı. O zamanlar yeni bulunan Neptün'ün hesaplanan konumu ile gözlenen konumu çakışmadığı için 1905 yılında gök bilimciler dokuzuncu gezegeni araştırmaya başladılar. 1930 yılında C. Tombaugh gök yüzünde küçük hareketli bir cisim buldu. Yörüngesi saptandığında Güneş'ten 39 GB uzaklıkta olduğu anlaşıldı. Bulunan bu gezegene Yer altı dünyası tanrısı Pluto'nun adı verildi. Pluto, bizim doğal uydumuz Ay'dan biraz daha küçüktür, bu açıdan normal bir gezegene benzememektedir. Yer'den yapılan tayfsal gözlemlerden ince metan gazından oluşmuş bir atmosferi olduğu anlaşılmıştır. Bu atmosfer, Güneş'in Pluto'yu ısıtması sonucu buharlaşan materyalden lanır. Pluto 2006 yılına kadar 9. gezegen olarak kaldı ama ne yer benzeri ne de dev gezegenlere benzemiyordu.
Pluto Ay'dan ve Eris'ten daha küçük. Eris'in bir, Pluto'nun da üç uydusu olduğu (dördüncü uydusu 2011 yılında bulundu) bilinmektedir.2000'li yıllarda gelişen kırmızıöte teleskop ve kameraları kullanılarak Neptün yörüngesinin dışında yeni bir çok gökcismi bulunmaya başladı. Eris bunlardan en önemlisiydi çünkü onun boyutu Pluto'dan daha büyüktü. Uzun zamandır düşünülen Pluto'yu gezegenlikten atma zamanı gelmişti. 2006 yılında toplanan Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) yeni bir gezegen sınıfı tanımladı ve bu sınıfın adını da cüce gezegenler olarak duyurdu.
Bugüne kadar cüce gezegen sınıfına yerleştirilmiş 5 gökcisminin özellikleri:
CERES:
Güneş Sistemindeki Yeri:Asteroid Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):4.60
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):2.77
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.079
Yörüngenin Eğimi(Derece):10.59
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):17.882
Dönme Dönemi(Gün):0.38
Uydu Sayısı:0
Kütle (x(10)21 kg):0.94
Kütle(Ay'a Göre):%1.3
Ekvator Çapı(km):974.6
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%28
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.08
Yüzey Sıcaklığı (°K):167
Yüzey İvmesi (m/s2):0.27
Kaçış Hızı (km/s):0.51
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):3(yaklaşık)
PLUTO:
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):248.09
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):39.48
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.249
Yörüngenin Eğimi(Derece):17.14
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):4.666
Dönme Dönemi(Gün):-6.39(Ters Döner)
Uydu Sayısı:4
Kütle (x(10)21 kg):13.05
Kütle(Ay'a Göre):%17.8
Ekvator Çapı(km):2306
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%66
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.0
Yüzey Sıcaklığı (°K):44
Yüzey İvmesi (m/s2):0.58
Kaçış Hızı (km/s):1.2
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):119.59
HAUMEA:
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):283.3
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):43.13
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.95
Yörüngenin Eğimi(Derece):28.22
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):-
Dönme Dönemi(Gün):0.16
Uydu Sayısı:2
Kütle (x(10)21 kg):4.01
Kütle(Ay'a Göre):%5.5
Ekvator Çapı(km):1500 ?
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%43(yaklaşık)
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.6-3.3 ?
Yüzey Sıcaklığı (°K):32
Yüzey İvmesi (m/s2):0.44(yaklaşık)
Kaçış Hızı (km/s):0.84(yaklaşık)
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):?
MAKEMAKE
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):309.9
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):45.79
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.159
Yörüngenin Eğimi(Derece):28.96
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):4.419
Dönme Dönemi(Gün):0.32
Uydu Sayısı:0
Kütle (x1021 kg):3(yaklaşık)?
Kütle(Ay'a Göre):~%4 ?
Ekvator Çapı(km):1440 ?
Ekvator Çapı (Ay'a göre):~%41
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):?
Yüzey Sıcaklığı (°K):~30
Yüzey İvmesi (m/s2):~0.5
Kaçış Hızı (km/s):~0.8
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):?
ERİS:
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):557
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):67.67
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.442
Yörüngenin Eğimi(Derece):44.19
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):3.436
Dönme Dönemi(Gün):~1
Uydu Sayısı:1
Kütle (x1021 kg):16.7
Kütle(Ay'a Göre):%22.7
Ekvator Çapı(km):2330 ?
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%67
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.3
Yüzey Sıcaklığı (°K): ~42
Yüzey İvmesi (m/s2):~0.8
Kaçış Hızı (km/s):1.3
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):?
Kaynak:Astronomi ve Uzay Bilimleri(Astronomi Ders Kitabı Notları)
Neptün öyküsünün benzeri Pluto'nun keşfinde de tekrarlandı. O zamanlar yeni bulunan Neptün'ün hesaplanan konumu ile gözlenen konumu çakışmadığı için 1905 yılında gök bilimciler dokuzuncu gezegeni araştırmaya başladılar. 1930 yılında C. Tombaugh gök yüzünde küçük hareketli bir cisim buldu. Yörüngesi saptandığında Güneş'ten 39 GB uzaklıkta olduğu anlaşıldı. Bulunan bu gezegene Yer altı dünyası tanrısı Pluto'nun adı verildi. Pluto, bizim doğal uydumuz Ay'dan biraz daha küçüktür, bu açıdan normal bir gezegene benzememektedir. Yer'den yapılan tayfsal gözlemlerden ince metan gazından oluşmuş bir atmosferi olduğu anlaşılmıştır. Bu atmosfer, Güneş'in Pluto'yu ısıtması sonucu buharlaşan materyalden lanır. Pluto 2006 yılına kadar 9. gezegen olarak kaldı ama ne yer benzeri ne de dev gezegenlere benzemiyordu.
Pluto Ay'dan ve Eris'ten daha küçük. Eris'in bir, Pluto'nun da üç uydusu olduğu (dördüncü uydusu 2011 yılında bulundu) bilinmektedir.2000'li yıllarda gelişen kırmızıöte teleskop ve kameraları kullanılarak Neptün yörüngesinin dışında yeni bir çok gökcismi bulunmaya başladı. Eris bunlardan en önemlisiydi çünkü onun boyutu Pluto'dan daha büyüktü. Uzun zamandır düşünülen Pluto'yu gezegenlikten atma zamanı gelmişti. 2006 yılında toplanan Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) yeni bir gezegen sınıfı tanımladı ve bu sınıfın adını da cüce gezegenler olarak duyurdu.
Bugüne kadar cüce gezegen sınıfına yerleştirilmiş 5 gökcisminin özellikleri:
CERES:
Güneş Sistemindeki Yeri:Asteroid Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):4.60
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):2.77
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.079
Yörüngenin Eğimi(Derece):10.59
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):17.882
Dönme Dönemi(Gün):0.38
Uydu Sayısı:0
Kütle (x(10)21 kg):0.94
Kütle(Ay'a Göre):%1.3
Ekvator Çapı(km):974.6
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%28
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.08
Yüzey Sıcaklığı (°K):167
Yüzey İvmesi (m/s2):0.27
Kaçış Hızı (km/s):0.51
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):3(yaklaşık)
PLUTO:
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):248.09
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):39.48
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.249
Yörüngenin Eğimi(Derece):17.14
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):4.666
Dönme Dönemi(Gün):-6.39(Ters Döner)
Uydu Sayısı:4
Kütle (x(10)21 kg):13.05
Kütle(Ay'a Göre):%17.8
Ekvator Çapı(km):2306
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%66
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.0
Yüzey Sıcaklığı (°K):44
Yüzey İvmesi (m/s2):0.58
Kaçış Hızı (km/s):1.2
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):119.59
HAUMEA:
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):283.3
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):43.13
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.95
Yörüngenin Eğimi(Derece):28.22
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):-
Dönme Dönemi(Gün):0.16
Uydu Sayısı:2
Kütle (x(10)21 kg):4.01
Kütle(Ay'a Göre):%5.5
Ekvator Çapı(km):1500 ?
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%43(yaklaşık)
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.6-3.3 ?
Yüzey Sıcaklığı (°K):32
Yüzey İvmesi (m/s2):0.44(yaklaşık)
Kaçış Hızı (km/s):0.84(yaklaşık)
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):?
MAKEMAKE
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):309.9
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):45.79
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.159
Yörüngenin Eğimi(Derece):28.96
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):4.419
Dönme Dönemi(Gün):0.32
Uydu Sayısı:0
Kütle (x1021 kg):3(yaklaşık)?
Kütle(Ay'a Göre):~%4 ?
Ekvator Çapı(km):1440 ?
Ekvator Çapı (Ay'a göre):~%41
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):?
Yüzey Sıcaklığı (°K):~30
Yüzey İvmesi (m/s2):~0.5
Kaçış Hızı (km/s):~0.8
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):?
ERİS:
Güneş Sistemindeki Yeri:Kuiper Kuşağı
Yörünge Dönemi(Yıl):557
Ortalama Güneş Uzaklığı(GB):67.67
Yörüngenin Dış Merkezliği:0.442
Yörüngenin Eğimi(Derece):44.19
Ortalama Yörünge Hızı(km/s):3.436
Dönme Dönemi(Gün):~1
Uydu Sayısı:1
Kütle (x1021 kg):16.7
Kütle(Ay'a Göre):%22.7
Ekvator Çapı(km):2330 ?
Ekvator Çapı (Ay'a göre):%67
Ortalama Yoğunluk (gr/cm3):2.3
Yüzey Sıcaklığı (°K): ~42
Yüzey İvmesi (m/s2):~0.8
Kaçış Hızı (km/s):1.3
Dönme Ekseni Eğimi (Derece):?
Kaynak:Astronomi ve Uzay Bilimleri(Astronomi Ders Kitabı Notları)
Cüce Gezegenler
Uluslararası Gökbilim Birliği (IAU) tarafından belirlenen cüce gezegenler Ceres,Pluton ve Eris'tir.Şimdilik sayıları üç adet olsa da ileride daha fazla cüce gezegene sahip bir güneş sistemimiz olacak.Çünkü şu anda bile sırada cüce gezegen olmayı bekleyen bir çok aday bulunmakta.Ceres:
1801 yılında keşfedilen Ceres, Mars ile Jüpiterin arsındaki astroid kuşağının en büyük cismidir. İlk keşfedildiğinde bir kuyrukluyıldız sanılmış fakat daha sonra bir gezegen olarak adlandırılmıştı. Astroid kuşağındaki diğer astroidlerin keşfedilmesinin ardından ise bu ünvanını kaybetmişti.
Güneşe ortalama uzaklığı: 414 milyon Km
1 günü: 9,1 saat
1 Yılı: 406 Dünya Yılı
Yer Çekimi ivmesi: 0,03g
Çapı: 969 Km
Pluton:
1930 yılında Clyde Tombaugh tarafından keşfinin ardından gezegen olarak kabul edilmesiyle birliktegezegen nedir tartışmalarının da temelini attı. Pluton uydusu Charon ile Güneş etrafındaki turlarını birbirlerinin etrafında dönerek tamamlar.
Güneşe ortalama uzaklığı: 5,9 milyar Km
1 Günü: 153,6 saat
1 Yılı: 247,9 Dünya yılı
Çapı: 2302 Km
Yer çekimi ivmesi: 0,08g
Uydu sayısı: 3
Eris:
2005 yılında keşfinin ardından gezegen olarak kabul edilecek mi edilmeyecek mi diye beklenirken Çek Cumhuriyetinde toplanan bilim adamları tarafından Cüce gezegen adında yeni bir kategori açılmasına neden oldu.
Güneşe Ortalamam uzaklığı: 10,3 milyar Km
1 Günü: bilinmiyor
1 Yılı: 560 Dünya yılı
Çapı: 2300-2500 Km arası
Yerçekimi ivmesi: 0,09g
Uydu sayısı:1
Gezegenler
Gezegenler hakkında bilgi var mı? Gezegenler nelerdir?
Halkası ve uydusu olan gezegenler ile halkası ve uydusu olmayan gezegenler nelerdir?
YORUMLAR