Fiillerin mana özellikleri nedir? Mesela fikretmek ne fiilidir? Alıntı Konuk Fiillerin mana özellikleri nedir? Mesela f...
Fiillerin mana özellikleri nedir? Mesela fikretmek ne fiilidir?
Fiillerin Mana Özellikleri
Fiiller mana özelliklerine gore iş, oluş ve vaziyet bildirirler.
1- İş (Kılış) Fiilleri
Öznenin iradesiyle, bir nesne üstünde gerçekleşen, öznenin nesneyi etkilediğini ve o nesnenin de etkilendiğini gösteren fiillerdir.
Ör: Bilgisayarı çocuklar bozdu.
Eylem “bozduâ€dur. “Kim bozdu?†dersek “çocuklar†yanıtını alırız, “Neyi bozdu?†sorusuna da “bilgisayarı†yanıtını alırız. Meydana getirilen iş bilgisayar nesnesi üstünden gerçekleşmiştir.
İş fiilleri “kimi†ve “neyi†sorularına çözüm verir.
Ör: taşıyor, yazdık, açmalıyız, anlatsak, görelim, bilmişler, siliyordu, vb.
2- Vaziyet (Hareket) Fiilleri
Eylemde nesnenin etkilenmediği fiillerdir. Vaziyet fiilleri “kimi†ve “neyi†sorularına çözüm vermezler. Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu gösteren fiillerdir.
Ör: Sınıfın ortasında durmuş.
Eylem “durmuşâ€tur. “kimi†ve “neyi†sorularına çözüm alamayız. “Durma†belirgin bir süre devam etmektedir.
Ör: Uyumak, uyanmak, ölmek, susmak, oturmak, yatmak, uzanmak...
3- Oluş Fiilleri:
Bu tür durumlar da bir kalite değişikliği, kısaca bir durumdan başka bir duruma geçildiğini ya da geçilmekte bulunduğunu bildirirler.Gerçekleşmelerinde öznenin direkt tesiri yoktur.
Daha çok “kendiliğinden olma†söz mevzusudur.
Ör: Bahçedeki ağaçlar yeşermiş.
“yeşerme†ağacın bir tesiri yoktur. Yeşerme kendiliğinden olur.
Ör: Solmak, büyümek, bayatlamak, yeşermek, uzamak...
Mecaz Mana, Gerçek Mana ve Yan Mana
Gerçek mana, yan mana, mecaz mana nedir?
Terim Mana ve Özellikleri
Bu bildiri 'en iyi çözüm' seçilmiştir.
Fiillerin Mana Özellikleri
Fiiller mana özelliklerine gore iş, oluş ve vaziyet bildirirler.
1- İş (Kılış) Fiilleri
Öznenin iradesiyle, bir nesne üstünde gerçekleşen, öznenin nesneyi etkilediğini ve o nesnenin de etkilendiğini gösteren fiillerdir.
Ör: Bilgisayarı çocuklar bozdu.
Eylem “bozduâ€dur. “Kim bozdu?†dersek “çocuklar†yanıtını alırız, “Neyi bozdu?†sorusuna da “bilgisayarı†yanıtını alırız. Meydana getirilen iş bilgisayar nesnesi üstünden gerçekleşmiştir.
İş fiilleri “kimi†ve “neyi†sorularına çözüm verir.
Ör: taşıyor, yazdık, açmalıyız, anlatsak, görelim, bilmişler, siliyordu, vb.
2- Vaziyet (Hareket) Fiilleri
Eylemde nesnenin etkilenmediği fiillerdir. Vaziyet fiilleri “kimi†ve “neyi†sorularına çözüm vermezler. Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu gösteren fiillerdir.
Ör: Sınıfın ortasında durmuş.
Eylem “durmuşâ€tur. “kimi†ve “neyi†sorularına çözüm alamayız. “Durma†belirgin bir süre devam etmektedir.
Ör: Uyumak, uyanmak, ölmek, susmak, oturmak, yatmak, uzanmak...
3- Oluş Fiilleri:
Bu tür durumlar da bir kalite değişikliği, kısaca bir durumdan başka bir duruma geçildiğini ya da geçilmekte bulunduğunu bildirirler.Gerçekleşmelerinde öznenin direkt tesiri yoktur.
Daha çok “kendiliğinden olma†söz mevzusudur.
Ör: Bahçedeki ağaçlar yeşermiş.
“yeşerme†ağacın bir tesiri yoktur. Yeşerme kendiliğinden olur.
Ör: Solmak, büyümek, bayatlamak, yeşermek, uzamak...
Fiiller, iş, oluş, vaziyet ve hareket bildiren sözcüklerdir.
ÖRNEK: “Yürü, gidelim; bu iş olmaz.†dedi.
Fiillerin sonuna “-mek, -mak†ekleri getirildiğinde anlamlı olur.
ÖRNEK:
*Bu akşam kardeşinin yanına var. (Fiil)
*Kardeşimin güzel bir evi var. (İsim)
Fiiller anlamlarına gore üçe ayrılır:
1) Nesne alan, iş kısaca hareket bildiren ve “neyi, kimi†sorularına çözüm veren fiiller kılış fiilleridir
ÖRNEK:
*Bu işi olsa olsa sen yaparsın.
*Baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır.
*Yemeğin tadını çok beğendik.
*Mum dibine ışık vermez, derler.
2) Nesne almayan, öznenin içinde bulunmuş olduğu şartları gösteren fiiller vaziyet fiilleridir.
ÖRNEK:
*Su uyur, düşman uyumaz.
*Can çıkar, alışkanlık çıkmaz.
*Teyzesi bizlere dün sabah geldi.
3) Kendiliğinden ve vakit içinde gerçekleşen fiiller oluş bildirir, bu tür şeyler oluş fiilleridir.
ÖRNEK:
*Gene yeşillendi fındık dalları.
*Genç yaşta ağardı saçlarım.
*Korkudan beti benzi sararmış.
Bu eylemler “değişerek yeni bir görünüm kazanma†anlamı verir.
ÖRNEK:
*Elleri, ayakları kabarmıştı.
*Denize gidince epey bronzlaşmış.
Fiiller “-me,- ma,-mez , maz†ekleriyle negatif yapılabilir.
ÖRNEK:
*Gülme komşuna, gelir başına.
*Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez.
*Yoldan kal, yoldaştan kalma.
Geniş vakit eki negatif yapıldığında “-mez -maz†olarak değişiyor.
ÖRNEK:
*Nuh der, peygamber demez.
Fiiller tekil ve çoğul tüm kişilere gore haber ve arzu kipleriyle çekimlenebilir.
ÖRNEK:
*Ben hazırlandım, bundan böyle gidebiliriz; dedi.
*Erken yatın, yarın işe gideceğiz.
Koşul kipiyle çekimlenmiş fiiller yan cümlenin yüklemi olabilir.
ÖRNEK:
*Erken gelirse beraber gidelim.
“-yor†eki yerine “-mekte,- makta†eki de kullanılabilir.
ÖRNEK:
*O zamanlar büyük bir şirkette çalışmaktaydım.
Haber kipleri “zamanâ€anlamı taşır, arzu kipleri “zamn†anlamı taşımaz.
ÖRNEK:
* Şimdi polisler gelecek, bundan böyle çıkalım .
Çekimli eylem sorulduğunda “kip,şahıs, olumsuzluk†ekleri alabilen ve yüklem olan fiiller anlaşılır.
ÖRNEK:
*İçimden şu zalim şüpheyi kaldır.
*Ya sen gel ya beni yanına aldır.
*Mecnunum, Leylamı gördüm
Bir kerecik baktı geçti
Ne sormuş oldum ne de söylemiş oldu
Kaşlarını yıktı, geçti
Cümledeki yargı sayısı sorulduğunda “çekimli fiiller, fiilimsiler ve ek - fiil ile birlikte yüklem olmuş isim asil sözcükler†sayılır.
ÖRNEK:
*Garibim, namıma Kerem diyorlar.
Hastayım, derdime verem diyorlar.
Aslımı el almış, harem diyorlar
*Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış'ım ben
Senin dudakların pembe, ellerin ak
Al, tut ellerimi bebek, tut birazcık
ÖRNEK: “Yürü, gidelim; bu iş olmaz.†dedi.
Fiillerin sonuna “-mek, -mak†ekleri getirildiğinde anlamlı olur.
ÖRNEK:
*Bu akşam kardeşinin yanına var. (Fiil)
*Kardeşimin güzel bir evi var. (İsim)
Fiiller anlamlarına gore üçe ayrılır:
1) Nesne alan, iş kısaca hareket bildiren ve “neyi, kimi†sorularına çözüm veren fiiller kılış fiilleridir
ÖRNEK:
*Bu işi olsa olsa sen yaparsın.
*Baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır.
*Yemeğin tadını çok beğendik.
*Mum dibine ışık vermez, derler.
2) Nesne almayan, öznenin içinde bulunmuş olduğu şartları gösteren fiiller vaziyet fiilleridir.
ÖRNEK:
*Su uyur, düşman uyumaz.
*Can çıkar, alışkanlık çıkmaz.
*Teyzesi bizlere dün sabah geldi.
3) Kendiliğinden ve vakit içinde gerçekleşen fiiller oluş bildirir, bu tür şeyler oluş fiilleridir.
ÖRNEK:
*Gene yeşillendi fındık dalları.
*Genç yaşta ağardı saçlarım.
*Korkudan beti benzi sararmış.
Bu eylemler “değişerek yeni bir görünüm kazanma†anlamı verir.
ÖRNEK:
*Elleri, ayakları kabarmıştı.
*Denize gidince epey bronzlaşmış.
Fiiller “-me,- ma,-mez , maz†ekleriyle negatif yapılabilir.
ÖRNEK:
*Gülme komşuna, gelir başına.
*Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez.
*Yoldan kal, yoldaştan kalma.
Geniş vakit eki negatif yapıldığında “-mez -maz†olarak değişiyor.
ÖRNEK:
*Nuh der, peygamber demez.
Fiiller tekil ve çoğul tüm kişilere gore haber ve arzu kipleriyle çekimlenebilir.
ÖRNEK:
*Ben hazırlandım, bundan böyle gidebiliriz; dedi.
*Erken yatın, yarın işe gideceğiz.
Koşul kipiyle çekimlenmiş fiiller yan cümlenin yüklemi olabilir.
ÖRNEK:
*Erken gelirse beraber gidelim.
“-yor†eki yerine “-mekte,- makta†eki de kullanılabilir.
ÖRNEK:
*O zamanlar büyük bir şirkette çalışmaktaydım.
Haber kipleri “zamanâ€anlamı taşır, arzu kipleri “zamn†anlamı taşımaz.
ÖRNEK:
* Şimdi polisler gelecek, bundan böyle çıkalım .
Çekimli eylem sorulduğunda “kip,şahıs, olumsuzluk†ekleri alabilen ve yüklem olan fiiller anlaşılır.
ÖRNEK:
*İçimden şu zalim şüpheyi kaldır.
*Ya sen gel ya beni yanına aldır.
*Mecnunum, Leylamı gördüm
Bir kerecik baktı geçti
Ne sormuş oldum ne de söylemiş oldu
Kaşlarını yıktı, geçti
Cümledeki yargı sayısı sorulduğunda “çekimli fiiller, fiilimsiler ve ek - fiil ile birlikte yüklem olmuş isim asil sözcükler†sayılır.
ÖRNEK:
*Garibim, namıma Kerem diyorlar.
Hastayım, derdime verem diyorlar.
Aslımı el almış, harem diyorlar
*Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış'ım ben
Senin dudakların pembe, ellerin ak
Al, tut ellerimi bebek, tut birazcık
Örnek Sual:
Hemen aşağıdaki cümlelerin yüklemi olan fiillerden hangisi “oluşâ€ bildirmektedir?
A) Sizi çok seviyoruz.
B) Bir de şu suali çözsene.
C) Çocuklar ne güzel de oynuyorlar.
D) Sen ne kadar da büyümüşsün, ufaklık!
[Çözüm: A'da sev(mek) için herhangi birine gereksinim vardır. B'de, çöz(mek) için soruya gereksinim vardır. Her iki eylem de kılış vurguluyor. C'de oyna(mak) vaziyet bildirir. D'de ise büyü(mek) irademizin haricinde olur, bizler istediğimiz için büyümeyiz. Çözüm D'dir.
İş kılış fiilleri
1- İş ya da hareket bildiren fiillerdir.
2- Bu fiillerin yapılışında öznenin direkt tesiri vardır.
3- Nesne alırlar ''kimi,neyi'' sorularına cevap verirler.
ÖRNEK: O eski evi, şirin bir yuva yaptılar. ("yaptılar" iş kılış fili.)
Vaziyet fiilleri
1- Öznenin hususi durumunu yada içinde bulundurduğu şartları bildiren fiillerdir.
2- Bu tür durumlar bir durumdan kalma,bir durumdan başka duruma geçme anlamı taşıyan fiillerdir.
3- Nesne olamazlar kısaca neyi kimi sorusuna cevap (çözüm) veremezler.
ÖRNEK: Öğrenciler yerlerinde oturuyor. ("oturuyor" vaziyet fiili.)
Oluş fiilleri
1- İnsan iradesi haricinde gerçekleşen fiillerdir gerçekleşmeleri bir zamana bağlıdır.
2- Öznede kendiliğinden oluşan değimleri bildirir.
ÖRNEK: Baharla beraber her yer yeşerdi. ("yeşerdi" oluş fiili).
1- İş ya da hareket bildiren fiillerdir.
2- Bu fiillerin yapılışında öznenin direkt tesiri vardır.
3- Nesne alırlar ''kimi,neyi'' sorularına cevap verirler.
ÖRNEK: O eski evi, şirin bir yuva yaptılar. ("yaptılar" iş kılış fili.)
Vaziyet fiilleri
1- Öznenin hususi durumunu yada içinde bulundurduğu şartları bildiren fiillerdir.
2- Bu tür durumlar bir durumdan kalma,bir durumdan başka duruma geçme anlamı taşıyan fiillerdir.
3- Nesne olamazlar kısaca neyi kimi sorusuna cevap (çözüm) veremezler.
ÖRNEK: Öğrenciler yerlerinde oturuyor. ("oturuyor" vaziyet fiili.)
Oluş fiilleri
1- İnsan iradesi haricinde gerçekleşen fiillerdir gerçekleşmeleri bir zamana bağlıdır.
2- Öznede kendiliğinden oluşan değimleri bildirir.
ÖRNEK: Baharla beraber her yer yeşerdi. ("yeşerdi" oluş fiili).
Mecaz Mana, Gerçek Mana ve Yan Mana
Gerçek mana, yan mana, mecaz mana nedir?
Terim Mana ve Özellikleri
YORUMLAR