Harita Ölçeği : Harita üstünde belirgin iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır. Başka bir ...
Harita Ölçeği : Harita üstünde belirgin iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır.
Başka bir deyişle, gerçek uzunlukları harita üstüne aktarırken kullanılan küçültme oranıdır.
Mesela : Boğaz köprüsü'nün gerçekte 1074 m olan iki ayağı arası uzaklık, ölçeği bilinmeyen bir haritada ortalama 0.5 santimetre gösterilmiştir. Haritanın ölçeğini sağlamak için harita üstündeki uzunluğu gerçek uzunluğa oranlarız.
Buna bakılırsa haritanın ölçeği ortalama 1/200.000'dir.
Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üstündeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek, Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
Formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Örnek : Arazi üstündeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 santimetre gösterildiğine bakılırsa, haritanın ölçeği nedir?
Orantıyla Cevap:
84 km santimetre'ye çevrilir.
7 santimetre 8.400.000 santimetre'yi gösteriyorsa
1 santimetre x santimetre'yi gösterir.
- x = 1
•8.400.000 / 7 = 1.200.000 santimetre'dir.
- Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.
Formülle Cevap:
Ölçek (Payda) = Harita Uzunlugu / Gerçek Uzunluk
Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000
Ölçek (Payda) = 1.200.000 santimetre
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.
Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üstündeki alanların verildiği sorularda ölçek
Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.
Örnek: Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine bakılırsa haritanın ölçeği nedir?
Uyarı: Harita ve arazi üstündeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.
HARİTA ÖLÇEKLERİ
Ölçek iki şekilde gösterilir.
a. Kesir ölçek: Küçültme oranı kesirli sayılarla anlatılan ve haritalarda en fazlaca kullanılan ölçeklerdir. 1/500, 1/5.000, 1/50.000, 1/500.000 şeklinde.
Kesir ölçeklerde hisse devamlı 1 dir. Paydada yer edinen sayı ise, haritası çizilen alanın kaç kez küçültüldüğünü gösterir.
b. Çizik (Grafik) Ölçek: Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üstünde harita üstündeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.
Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olmasıdır.
B. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR
1. Büyük Ölçekli Haritalar
a. Plânlar: Ölçeği 1/20.000'e kadar olan haritalardır. Şžehir bayındır plânları, kadastro haritaları bu türdendir.
b. Topoğrafya Haritaları: Ölçeği 1/20.000 ile 1/200.000 içinde olan haritalardır. Ulaşım haritaları ile topoğrafik, jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir.
Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır:
- Paydası küçüktür.
- Dar alanları gösterir.
- Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır.
- Küçültme oranı azdır.
- Aynı alanı gösteren ufak ölçekli haritalara bakılırsa düzlemde daha çok yer kaplarlar.
- İzohipsler arası yükselti farkı azdır.
- Bozulma oranı azdır.
2. Orta Ölçekli Haritalar
Ölçeği 1/200.000 ile 1/500.000 içinde olan haritalardır.
3. Minik Ölçekli Haritalar
Ölçeği 1/500.000 den daha ufak olan haritalardır. Bu haritalar Dünya’nın, kıtaların, ülkelerin tamamını ya da bir kısmını gösterir.
Minik ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır:
- Paydası büyüktür.
- Geniş alanları gösterir.
- Ayrıntıyı gösterme gücü azdır.
- oranı fazladır.
- Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara bakılırsa düzlem üstünde daha az yer kaplarlar.Küçültme
- İzohipsler arası yükselti farkı fazladır.
- Bozulma oranı fazladır.
1. Uzunluk Problemleri
Kısaltmalar;
G.U. = Gerçek Uzunluk
H.U. = Haritadaki Uzunluk
Ölç. P. = Ölçeğin Paydası
a. Gerçek Uzunluk: Harita uzunluğu ile ölçek verilerek gerçek uzunluk sorulduğunda alt taraftaki formül kullanılır.Gerçek Uzunluk= Harita Uzunluğu X Ölçeğin Paydası
b. Harita Uzunluğu: Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek harita uzunluğu sorulduğunda alt taraftaki formül kullanılır.Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk : Ölçeğin Paydası
c. Ölçek: Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek ölçek sorulduğunda alt taraftaki formül kullanılır.Ölçek = Harita Uzunluğu : Gerçek Uzunluk
2. Alan Problemleri
YORUMLAR