ONUNCU GEZEGEN “SEDNA†16 Mart 2004 — Adını Eskimo kültüründe okyanus tanrıçası Sedna'dan alan göktaşı, 10 bin 500 Dünya...
ONUNCU GEZEGEN “SEDNAâ€
16 Mart 2004 — Adını Eskimo kültüründe okyanus tanrıçası Sedna'dan alan göktaşı, 10 bin 500 Dünya yılı ile Güneş Sistem'nin en uzun yörüngesine sahip.Gezegenin keşfi ile astronomlar arasında yeni bir tartışma başladı. Sedna'nın bir gezegen olup olmadığı üzerine kafa yürüten bilim adamları, bu şekilde gezegen kavramını ve Güneş Sistemi'nin de yapısal özelliklerini gözden geçiriyorlar.
Güneş Sisteminin 10. Gezegeni ‘Buz ve Kaya Krallığı' mı?Kısa adı NASA olan Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi tarafından fırlatılan Sedna 4 teleskobu, Güneş Sistemi'nde yeni bir gezegen keşfetti. Eğer bulgular doğruysa, 74 yıllık ‘9 gezegen' bilgisi tarihe karışacak. BBC'nin verdiği bilgiye göre, NASA tarafından uzaya fırlatılan Sedna 4 teleskobu tarafından gönderilen bilgilerle, Plüton gezegeninden daha büyük olduğu sanılan yeni uzay cismi, ıspat edilmesi halinde Güneş Sistemi'nin 10. gezegeni olacak. Ancak astronomlar, bu cismin halen Güneş Sistemi'nin bir üyesi olup olmadığını araştırıyorlar.
Daha önce de Hubble Teleskobu tarafından tespit edilen cisimle ilgili detaylı bilginin NASA tarafından dünya kamuoyurna açıklanacağı kaydedildi. En son 1930 yılında varlığı ıspatlanan Plüton gezegeninden bu yana Güneş Sistemi'nde 9 gezegen olduğuna dair bilim öğretisini alt üst edecek olan ‘yeni gezegen', bilim adamları tarafından ‘Buz ve Kaya Krallığı' olarak ifade ediliyor.
GüNEŞ SİSTEMİ'NİN SINIRINDA
Sedna, 10 bin 500 Dünya yılı süren Güneş'in etrafında bir tam dönüşü esnasında, yıldıza sadece çok kısa bir süre için yaklaşıyor, ancak bir gezegenin ısınmasına yetmiyor. Gözlem adı 2003 VB12 olan Sedna kızıl parlak bir renge sahip; bilim adamları parlak kızıl rengin, gezegenin bulunduğu Güneş Sistemi'nin dış bölgeleri için oldukça olağandışı bir durum olduğunu belirtiyorlar. Dr. Brown, Sedna gibi Güneş Sistemi'nin sonu sayılacak bir mesafeden Güneş'in hissedilmediğini belirtti. Dr. Brown, Sedna gezegeninde bulunan bir kişinin Güneş'i toplu iğne ucu büyüklüğünde göreceğini ifade ediyor. Bilim adamları Sedna'nın yüzey ısısının -240 derece olduğunu ve bu değerin son 4.5 milyar yıldır değişmediğini belirlediler.
GEZEGEN ‘MADEN'İ
Sedna 1930'da Plüton'un keşfinden sonra bulunmuş en büyük gök cismi. Kimi astronomlar Sedna'nın Plüton'dan da daha büyük olabileceğini tahmin ediyor. California Institute of Technology astronomlarından Prof. Michael Brown liderliğinde yürütülen bir araştırma projesi kapsamında keşfedilen Sedna, Dünya'dan 10 milyar kilometre uzaklıkta Kuiper Kuşağı olarak bilinen bölgede yeralıyor. Kuşakta bulunan binlerce göktaşından şimdiye dek yaklaşık 400 tanesi tam olarak keşfedildi.
Sedna'nın da içinde bulunduğu Kuiper Kuşağı, astronomlar tarafından bir “maden†olarak nitenlendiriliyor. Yüzlerce buzdan göktaşı içeren Kuiper Kuşağı'nda, 2000'de Varuna (900 km), 2001'de Ixion (1.065 km) ve 2002'de Kuaoar (1.200 km) gezegensileri tespit edilmişti. Şubat ayında ise 1.800 km çapında, 2004 DW gözlem adı ile bir başka gezegensi keşfedilmişti.
Bünyesinde binlerce benzer büyüklükte gök cisminin bulunduğu Kuiper Kuşağı Sedna veya daha büyük yeni keşiflere gebe bir bölge. Sedna'nın daha önce bulunan benzer göktaşlarından farkı kendi başına bir yörünge tutturmuş olması. Arizona'da bulunan Tenagra Gözlemevi gezegenin yörüngesini belirlemek üzere çalışmalara başladı.
GEZEGEN'LİK TARTIŞMASI
Sedna'nın keşfi gezegen kavramının sorgulandığı ve belki de yeniden tanımlanacağı tartışmaları da alevlendirdi. Bir grup astronom Plüton'un dahi bir gezegen olmadığını düşünüyor. Yapılacak gözlemler sonunda, Plüton'un gezegen sayılması için yeterli koşulların Sedna için de geçerli olduğuna dair fikir birliği oluşursa, Güneş Sistemi'nin on gezegeni olacak. Bilim çevreleri, göktaşının bir gezegen olarak değer kazanmasının daha geniş gözlemler gerektirdiğinin altını çiziyorlar.
Bunların başında da göktaşının bağımsız Güneş merkezli bir yörüngesi olması kuramı geliyor. Sedna'nın eliptik yörüngesinde Güneş'in etrafında tam dönüşünü 10.500 yılda tamamladığı belirtildi. Uzun çapı 135 milyar kilometre ile Sedna'nın yörüngesi Güneş Sistemi'ndeki en uzun yörünge.Gezegeni keşfeden Dr. Micheal Brown, göktaşını gezegen yerine, kaya ve buzdan oluşan ve hacmen daha ufak olan “gezegensi†(planetoid) olarak nitelemeyi tercih ediyor. Brown Sedna'nın yeterince yüksek bir yoğunluğa sahip olmadığını düşünüyor.
Keşfi Havaii'deki Gemini Observatory'den Michael Brown ve Chad Trujillo ve San Diego'daki Palomar Gözlemevi'nden Yale üniversitesi astronomu David Rabinowitz birlikte yaptılar. Ekip Sedna'nın etrafında dönen bir de uydusu olduğunu keşfetti.
Kaynak:Bilimnet
Yerbenzeri Gezegen (Dünyasal Gezegen)
Gezegen Halkası
Ceza - Onuncu Köy
Sedna'nın adı nereden geliyor?
Diyelim ki siz de amatör yollarla da olsa bir gezegen keşfettiniz, ad koymak istiyorsunuz. İşte izlenmesi gereken süreç ve bürokratik aşamalar.
Bir astronomun hayatında kaç kez bir gezegene ad vermek nasip olur? California Institute of Technology astronomları Güneş Sistemi'nin en uzak köşesine yüzyıllardır gözden kaçmış göktaşı Sedna'yı tespit ettiklerinde, bu adı nasıl belirlediler??
Bir göktaşı tespit edildiği zaman ad belirlemek o kadar da kolay değil. Dr Mike Brown ve ekibi gözlem adı 2003 VB12 olan göktaşına ad verirken fiziksel özelliklerini gözden geçirdiler ve yüzey ısısının hiçbir zaman -240 dereceyi aşmaması üzerine, Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde yaşayan Eskimoların okyanus tanrıçası Sedna adını uygun gördüler.
UNUTULMAYA YüZ TUTMUŞ SEDNA
Bu nedenle 2003 VB12'ye ad vermek Dr. Michael Brown için hiç de kolay olmadı. Dr. Brown, göktaşının soğuk cismi ve evrenin derinliklerinde yıllardır unutulmuş olmasını, Eskimo mitolojisinde babası tarafından Buz Denizi'nin soğuk sularına gömülen güzel kadın Sedna'nın adıyla özdeşleştirdi. Sedna örneğinde ise Dr. Brown, gezegenin, Eskimo inanışlarındaki tanrıça gibi “derinliklerde ve unutulmuşâ€ bir varlık olmasından esinlendiklerini ifade ediyor. Gezegensi Sedna'nın soğukluğu Güneş'ten 130 milyar km uzakta olmasından lanıyor.
İSİM HAZİNESİ MİTOLOJİ
Ancak, yeni bulunan bir gezegene ad vermek, fiziksel özellikleri ile acıklı bir mitolojik kahramanın öyküsünü yakıştırmaktan daha fazlasını gerektiriyor. Bilim adamları arasında gözlemi yapan kişinin, bulduğu gezegenin adını belirlemesi aşamasında ne kadar otorite sahibi olduğu ciddi bir tartışma konusudur. Güneş Sistemi'ndeki tüm gezegenler ve uydular adlarını antik Yunan ve Roma tanrılarından ediniyorlar.
Gezegenlerin “en güzeli†sayılan Venüs, örneğin, adını antik Roma'nın aşk tanrıçası Venüs'ten alıyor.
‘GEZEGEN ADI BüROKRASİSİ'
Bir gezegene ad koymak için önce gezegenlerin adlarını tasdiklemekle sorumlu International Astronomical Union (Uluslararası Astronomi Birliği)'a başvurmak gerekiyor.IAU'nun genel sekreteri Brian Marsden, bir gezegenin adının birlik tarafından onaylanmadan kamuoyuna adı belirlenmiş gibi davranmanın astronomlar arasındaki protokole aykırı olduğunu vurguluyor. Gözlemi yapan astronomun koyduğu ad, birlik tarafından onaylanıncaya kadar, gezegen gözlem adı ile anılıyor. Marsden, kimi üyelerin gezegenin adının önceden açıklanmasından dolayı, kurul toplantısında var olan adın aleyhinde oy kullanabileceklerini de sözlerine ekliyor. Daha önce de gezegenlerin adlarında değişiklikler yapılmıştı.
18. yüzyıl astronomu Herschel, Uranüs için sponsoru Kral 3. George'un adından ‘Georgian Sidus' adını koymuştu. Ancak, bu isim tutmadı ve 1781'de Johann Bode gezegen için Satürn'ün babası olan Uranüs'ü koydu.
SEDNA ŞİMDİLİK 2003 VB12
IAU'nun Dr. Brown tarafından konan Sedna adını onaylaması durumunda, isim resmi hakların düzenlenmesi için Minor Planet Centre'a gidecek. Kısaca, Sedna adı resmileşene kadar, göktaşının asli adı 2003 VB12 olarak kalacak. Göktaşlarının gözlem adları ise astronomlar tarafından kullanılan gözlem tasnif sisteminden geliyor. Gözlemin yapıldığı yıl, ay ve günün tarihinden oluşuyor.
UZAY TARİHİNİN AYNASI
İngiliz Kraliyet Astronomi Cemiyeti üyesi Peter Bond, klasik çağ Roma ve Yunan isimlerinin tükendiğini ve son yıllarda diğer kültürlerin mitolojilerinden ögelerin astronomiye entegre edildiğini ifade ediyor. Kelt, Eskimo, İnka, Çin ve Hint mitolojilerinin, uzaydaki yüzmilyarlarca göktaşının adlandırılması için zengin bir hazine teşkil ettiğini vurgulayan Bond, gelecekte farklı kültürlerin uzayda temsil edileceğine işaret etti.
Sedna'nın temsili resmi. Sedna adını Kuzey Kutbu'nda yaşayan Inuit halkının deniz tanrısından alıyor.
Sedna'nın Sırları Açığa Çıkıyor
Bilim insanları, Güneş Sistemi'nin en dış kısmında yer alan gezegensi Sedna'nın sırlarını çözmeye başladı. Sedna'nın yörüngesinin Dünya-Güneş mesafesinin 74 ila 900 katı arasında değiştiği saptandı.
18 Nisan 2005 — Kasım 2003'te keşfedilen gezegensi gökcismi Sedna'nın katran benzeri kızıl bir çamur tabakasıyla kaplı olduğu belirlendi. Araştırmalarda gezegensi Sedna'nın sert kabuğunun Güneş'in etkisiyle kızdığı saptanırken, göktaşı düşmesi sonucu oluşan krater izine rastlanmadı. Bilim insanları, Sedna'nın kendi ekseninde dönüşünün 10 gün sürdüğünü tespit etti.
SIRADIŞI YÖRüNGE ARAŞTIRILIYOR
Güneş Sistemi'nin en dış gezegeni Plüton ile aynı boyutlarda olan Sedna, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 74 ila 900 katı uzaklığa yayılan bir yörüngeye sahip. Yörüngesi itibariyle Sedna, Plüton'dan daha dışarda bulunuyor. Astronomlar, Sedna'nın sıradışı yörüngesinin nasıl bu derece geniş bir aralığa yayıldığını anlamaya çalışıyor. Kimi uzmanlar 4 milyar yıl önce Güneş'in yakınlarından geçen bir başka yıldızın Sedna'nın yörüngesini değiştirdiğini düşünüyor.Bilim insanları, Sedna'nın oldukça sakin bir gökcismi olduğuna karar verdi, kızılötesi ışınlardan alınan görüntülere göre, gezegensinin yüzeyinde az miktarda metanın ve bir miktar suyun da buz halinde bulunduğu tespit edildi.
HİDROKARBON ÇAMURU
Hawaii'deki Gemini Gözlemevi'ndeki araştırmalara başkanlık eden Chad Trujillo, Plüton ve uydusu Charon'u Sedna ile karşılaştırıyor. Buna göre, Plüton ve Sedna'nın yüzeyine göktaşı düşmesi sonucu, yüzey altındaki metan buzulları yukarı çıkıyor. Sedna'nın yüzeyinde ise göktaşı yağmuru gerçekleşmediği için, yüzey altı buzulları yüzey üstüne çıkamadı.
Bilim insanları, kaya ve buzuldan oluşan Sedna'nın 1 metre kalınlığında hidrokarbon çamurla kaplı olduğunu tahmin ediyor. Bu çamur tabakasının, Güneş'in ultraviyole ışınlarının yüzeydeki maddelerin atomlarında oluşturduğu kimyasal değişiklikle meydana geldiği düşünülüyordur.
Sonuçta, karbon ve hidrojenin birleşimi yüzeyde katran benzeri bir çamur bırakıyor. Benzer katranlaşma süreci Satürn'ün yakınındaki Pholus adlı göktaşında da gözlemleniyordu.
Yedek Gezegen Sedna
Güneş Sistemi'nde dokuz tane gezegen olduğu, Güneş'in de bunların merkezinde yer aldığı öğretildi bize. Her ne kadar uzay alemi ile ilgili heyecan verici gelişmelere açık olsak da, kendi halindeki Güneş Sistemimizin bir sakininin daha mevcut olduğu ihtimaline hazır değildik 1,5 sene kadar önce hayatımıza giren "Sedna"ya gezegen gözüyle bakıp bakmamaya zaten hala karar verilmiş değil. Onun için kendisine 'gezegenimsi' diyorlar. Bakalım yedek üyelikten ve 'imsi' ekinden kurtulabilecek mi Sedna?
Gezegenciğimizin pek güzel bir adı var: "Sedna", Eskimo kültüründe Kuzey Buz Denizi'nin dibinde yaşadığına inanılan Okyanus Tanrıçası'nın adı aslında. Eylül 2004'te bu isim resmi olarak kabul edildi. Yoksa kendisine 2003 VB 12 demek zorunda kalacaktık.Tescilli diğer gezegenlerin muhtemelen hepsinden daha küçük, Güneş'e en uzak konumda olması nedeniyle de yörünge çapı doğal olarak en büyük olan gezegen… imsi… Güneş'e bu kadar uzak olunca pek ısınamaması çok doğal tabii. İsmini Eskimo kültüründen alması da iyice anlamlı hale geliyor bu durumda. Sedna, Yerküre'den 90 AU uzaklığında. 1 AU (Astronomical Unit), Yerküre ile Güneş arasındaki uzaklık olan yaklaşık 150 milyon kilometreye denk bir ölçü birimi.
Şimdiye kadar Güneş Sistemi'nin en sonunda olduğu kabul edilen Plüton, 1930 yılında keşfedilmişti. Sedna, 75 senelik bu bilgiyi unutmamıza ve Güneş Sistemi'ndeki gezegen sayısını 10'a yuvarlamamıza neden olacak gibi. Ancak Sedna'nın keşfinde önemli rolü olan Dr. Micheal Brown, cismi yeterince yoğun olmaması nedeniyle gezegen değil, gezegenimsi olarak tanımlamaktan yana Sedna, Yerküre'den 10 milyar kilometre uzaklıkta bulunan ve 'Kuiper Kuşağı' olarak bilinen bölgenin yakınında konuşlanmış. Bu kuşak, astronomları epey oyalayan zengin bir . Burada 'Varuna', 'Ixion', 'Quaoar', '2004 DW', '2002 AW197' gibi başka gezegenimsi gök cisimleri de keşfedilmişti. Ama bu konuda hala kesin olmayan bir şey var ki o da Sedna'nın Kuiper Kuşağı'na mı, yoksa Güneş Sistemi çevresinde özerk bir alan oluşturan kuyruklu yıldız deposu Oort Bulutu'na mı ait olduğu. Michael Brown, Kuiper Kuşağı ile Oort Bulutu'nun üst üste biniyor olabileceğini düşünüyor.
Keşfedilen diğer cisimler arasından Sedna gibi olay olan çıkmadı epey zamandır. Çünkü Sedna'nın daha belirli ve kendine ait bir yörüngesi var. Güneş'in etrafındaki dönüşünü 10.500 yılda tamamlıyor. Kendi ekseninde dönüşü ise 20-40 Dünya günü arasında sürüyor. Bu da tuhaf bir özellik, çünkü bu kadar küçük gök cisimleri kendi çevrelerinde birkaç saatte dönebiliyorlar. Sedna'nın dönüşünün yavaş olmasının önemli bir sebebi, kendine ait bir uydusu olması.Sedna, 1 metre kalınlığında kızılımsı bir çamur tabakasıyla kaplı. Bu da onu 'Kızıl Gezegen' olarak bilinen Mars'tan sonra en kırmızı gezegen yapıyor. Ayrıca yüzeyinde kısıtlı miktarda metan ve biraz da buz bulunduğu belirlendi.
Kaynak: Ntvmsnbc - Ajanslar / The Newscientist
Diyelim ki siz de amatör yollarla da olsa bir gezegen keşfettiniz, ad koymak istiyorsunuz. İşte izlenmesi gereken süreç ve bürokratik aşamalar.
Bir astronomun hayatında kaç kez bir gezegene ad vermek nasip olur? California Institute of Technology astronomları Güneş Sistemi'nin en uzak köşesine yüzyıllardır gözden kaçmış göktaşı Sedna'yı tespit ettiklerinde, bu adı nasıl belirlediler??
Bir göktaşı tespit edildiği zaman ad belirlemek o kadar da kolay değil. Dr Mike Brown ve ekibi gözlem adı 2003 VB12 olan göktaşına ad verirken fiziksel özelliklerini gözden geçirdiler ve yüzey ısısının hiçbir zaman -240 dereceyi aşmaması üzerine, Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde yaşayan Eskimoların okyanus tanrıçası Sedna adını uygun gördüler.
UNUTULMAYA YüZ TUTMUŞ SEDNA
Bu nedenle 2003 VB12'ye ad vermek Dr. Michael Brown için hiç de kolay olmadı. Dr. Brown, göktaşının soğuk cismi ve evrenin derinliklerinde yıllardır unutulmuş olmasını, Eskimo mitolojisinde babası tarafından Buz Denizi'nin soğuk sularına gömülen güzel kadın Sedna'nın adıyla özdeşleştirdi. Sedna örneğinde ise Dr. Brown, gezegenin, Eskimo inanışlarındaki tanrıça gibi “derinliklerde ve unutulmuşâ€ bir varlık olmasından esinlendiklerini ifade ediyor. Gezegensi Sedna'nın soğukluğu Güneş'ten 130 milyar km uzakta olmasından lanıyor.
İSİM HAZİNESİ MİTOLOJİ
Ancak, yeni bulunan bir gezegene ad vermek, fiziksel özellikleri ile acıklı bir mitolojik kahramanın öyküsünü yakıştırmaktan daha fazlasını gerektiriyor. Bilim adamları arasında gözlemi yapan kişinin, bulduğu gezegenin adını belirlemesi aşamasında ne kadar otorite sahibi olduğu ciddi bir tartışma konusudur. Güneş Sistemi'ndeki tüm gezegenler ve uydular adlarını antik Yunan ve Roma tanrılarından ediniyorlar.
Gezegenlerin “en güzeli†sayılan Venüs, örneğin, adını antik Roma'nın aşk tanrıçası Venüs'ten alıyor.
‘GEZEGEN ADI BüROKRASİSİ'
Bir gezegene ad koymak için önce gezegenlerin adlarını tasdiklemekle sorumlu International Astronomical Union (Uluslararası Astronomi Birliği)'a başvurmak gerekiyor.IAU'nun genel sekreteri Brian Marsden, bir gezegenin adının birlik tarafından onaylanmadan kamuoyuna adı belirlenmiş gibi davranmanın astronomlar arasındaki protokole aykırı olduğunu vurguluyor. Gözlemi yapan astronomun koyduğu ad, birlik tarafından onaylanıncaya kadar, gezegen gözlem adı ile anılıyor. Marsden, kimi üyelerin gezegenin adının önceden açıklanmasından dolayı, kurul toplantısında var olan adın aleyhinde oy kullanabileceklerini de sözlerine ekliyor. Daha önce de gezegenlerin adlarında değişiklikler yapılmıştı.
18. yüzyıl astronomu Herschel, Uranüs için sponsoru Kral 3. George'un adından ‘Georgian Sidus' adını koymuştu. Ancak, bu isim tutmadı ve 1781'de Johann Bode gezegen için Satürn'ün babası olan Uranüs'ü koydu.
SEDNA ŞİMDİLİK 2003 VB12
IAU'nun Dr. Brown tarafından konan Sedna adını onaylaması durumunda, isim resmi hakların düzenlenmesi için Minor Planet Centre'a gidecek. Kısaca, Sedna adı resmileşene kadar, göktaşının asli adı 2003 VB12 olarak kalacak. Göktaşlarının gözlem adları ise astronomlar tarafından kullanılan gözlem tasnif sisteminden geliyor. Gözlemin yapıldığı yıl, ay ve günün tarihinden oluşuyor.
UZAY TARİHİNİN AYNASI
İngiliz Kraliyet Astronomi Cemiyeti üyesi Peter Bond, klasik çağ Roma ve Yunan isimlerinin tükendiğini ve son yıllarda diğer kültürlerin mitolojilerinden ögelerin astronomiye entegre edildiğini ifade ediyor. Kelt, Eskimo, İnka, Çin ve Hint mitolojilerinin, uzaydaki yüzmilyarlarca göktaşının adlandırılması için zengin bir hazine teşkil ettiğini vurgulayan Bond, gelecekte farklı kültürlerin uzayda temsil edileceğine işaret etti.
Sedna'nın temsili resmi. Sedna adını Kuzey Kutbu'nda yaşayan Inuit halkının deniz tanrısından alıyor.
Sedna'nın Sırları Açığa Çıkıyor
Bilim insanları, Güneş Sistemi'nin en dış kısmında yer alan gezegensi Sedna'nın sırlarını çözmeye başladı. Sedna'nın yörüngesinin Dünya-Güneş mesafesinin 74 ila 900 katı arasında değiştiği saptandı.
18 Nisan 2005 — Kasım 2003'te keşfedilen gezegensi gökcismi Sedna'nın katran benzeri kızıl bir çamur tabakasıyla kaplı olduğu belirlendi. Araştırmalarda gezegensi Sedna'nın sert kabuğunun Güneş'in etkisiyle kızdığı saptanırken, göktaşı düşmesi sonucu oluşan krater izine rastlanmadı. Bilim insanları, Sedna'nın kendi ekseninde dönüşünün 10 gün sürdüğünü tespit etti.
SIRADIŞI YÖRüNGE ARAŞTIRILIYOR
Güneş Sistemi'nin en dış gezegeni Plüton ile aynı boyutlarda olan Sedna, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 74 ila 900 katı uzaklığa yayılan bir yörüngeye sahip. Yörüngesi itibariyle Sedna, Plüton'dan daha dışarda bulunuyor. Astronomlar, Sedna'nın sıradışı yörüngesinin nasıl bu derece geniş bir aralığa yayıldığını anlamaya çalışıyor. Kimi uzmanlar 4 milyar yıl önce Güneş'in yakınlarından geçen bir başka yıldızın Sedna'nın yörüngesini değiştirdiğini düşünüyor.Bilim insanları, Sedna'nın oldukça sakin bir gökcismi olduğuna karar verdi, kızılötesi ışınlardan alınan görüntülere göre, gezegensinin yüzeyinde az miktarda metanın ve bir miktar suyun da buz halinde bulunduğu tespit edildi.
HİDROKARBON ÇAMURU
Hawaii'deki Gemini Gözlemevi'ndeki araştırmalara başkanlık eden Chad Trujillo, Plüton ve uydusu Charon'u Sedna ile karşılaştırıyor. Buna göre, Plüton ve Sedna'nın yüzeyine göktaşı düşmesi sonucu, yüzey altındaki metan buzulları yukarı çıkıyor. Sedna'nın yüzeyinde ise göktaşı yağmuru gerçekleşmediği için, yüzey altı buzulları yüzey üstüne çıkamadı.
Bilim insanları, kaya ve buzuldan oluşan Sedna'nın 1 metre kalınlığında hidrokarbon çamurla kaplı olduğunu tahmin ediyor. Bu çamur tabakasının, Güneş'in ultraviyole ışınlarının yüzeydeki maddelerin atomlarında oluşturduğu kimyasal değişiklikle meydana geldiği düşünülüyordur.
Sonuçta, karbon ve hidrojenin birleşimi yüzeyde katran benzeri bir çamur bırakıyor. Benzer katranlaşma süreci Satürn'ün yakınındaki Pholus adlı göktaşında da gözlemleniyordu.
Yedek Gezegen Sedna
Güneş Sistemi'nde dokuz tane gezegen olduğu, Güneş'in de bunların merkezinde yer aldığı öğretildi bize. Her ne kadar uzay alemi ile ilgili heyecan verici gelişmelere açık olsak da, kendi halindeki Güneş Sistemimizin bir sakininin daha mevcut olduğu ihtimaline hazır değildik 1,5 sene kadar önce hayatımıza giren "Sedna"ya gezegen gözüyle bakıp bakmamaya zaten hala karar verilmiş değil. Onun için kendisine 'gezegenimsi' diyorlar. Bakalım yedek üyelikten ve 'imsi' ekinden kurtulabilecek mi Sedna?
Gezegenciğimizin pek güzel bir adı var: "Sedna", Eskimo kültüründe Kuzey Buz Denizi'nin dibinde yaşadığına inanılan Okyanus Tanrıçası'nın adı aslında. Eylül 2004'te bu isim resmi olarak kabul edildi. Yoksa kendisine 2003 VB 12 demek zorunda kalacaktık.Tescilli diğer gezegenlerin muhtemelen hepsinden daha küçük, Güneş'e en uzak konumda olması nedeniyle de yörünge çapı doğal olarak en büyük olan gezegen… imsi… Güneş'e bu kadar uzak olunca pek ısınamaması çok doğal tabii. İsmini Eskimo kültüründen alması da iyice anlamlı hale geliyor bu durumda. Sedna, Yerküre'den 90 AU uzaklığında. 1 AU (Astronomical Unit), Yerküre ile Güneş arasındaki uzaklık olan yaklaşık 150 milyon kilometreye denk bir ölçü birimi.
Şimdiye kadar Güneş Sistemi'nin en sonunda olduğu kabul edilen Plüton, 1930 yılında keşfedilmişti. Sedna, 75 senelik bu bilgiyi unutmamıza ve Güneş Sistemi'ndeki gezegen sayısını 10'a yuvarlamamıza neden olacak gibi. Ancak Sedna'nın keşfinde önemli rolü olan Dr. Micheal Brown, cismi yeterince yoğun olmaması nedeniyle gezegen değil, gezegenimsi olarak tanımlamaktan yana Sedna, Yerküre'den 10 milyar kilometre uzaklıkta bulunan ve 'Kuiper Kuşağı' olarak bilinen bölgenin yakınında konuşlanmış. Bu kuşak, astronomları epey oyalayan zengin bir . Burada 'Varuna', 'Ixion', 'Quaoar', '2004 DW', '2002 AW197' gibi başka gezegenimsi gök cisimleri de keşfedilmişti. Ama bu konuda hala kesin olmayan bir şey var ki o da Sedna'nın Kuiper Kuşağı'na mı, yoksa Güneş Sistemi çevresinde özerk bir alan oluşturan kuyruklu yıldız deposu Oort Bulutu'na mı ait olduğu. Michael Brown, Kuiper Kuşağı ile Oort Bulutu'nun üst üste biniyor olabileceğini düşünüyor.
Keşfedilen diğer cisimler arasından Sedna gibi olay olan çıkmadı epey zamandır. Çünkü Sedna'nın daha belirli ve kendine ait bir yörüngesi var. Güneş'in etrafındaki dönüşünü 10.500 yılda tamamlıyor. Kendi ekseninde dönüşü ise 20-40 Dünya günü arasında sürüyor. Bu da tuhaf bir özellik, çünkü bu kadar küçük gök cisimleri kendi çevrelerinde birkaç saatte dönebiliyorlar. Sedna'nın dönüşünün yavaş olmasının önemli bir sebebi, kendine ait bir uydusu olması.Sedna, 1 metre kalınlığında kızılımsı bir çamur tabakasıyla kaplı. Bu da onu 'Kızıl Gezegen' olarak bilinen Mars'tan sonra en kırmızı gezegen yapıyor. Ayrıca yüzeyinde kısıtlı miktarda metan ve biraz da buz bulunduğu belirlendi.
Kaynak: Ntvmsnbc - Ajanslar / The Newscientist
YORUMLAR