parmenides´in durağan ve değişmez varlığına karşi, niteliksel değişme olarak oluşun gerçekliğini öne devam eden yunan filozofu. bilgi bakım...
parmenides´in durağan ve değişmez varlığına karşi, niteliksel değişme olarak oluşun gerçekliğini öne devam eden yunan filozofu.
bilgi bakımından, empirik ya da duyusal bilgilere asla kıymet vermeyen herakleitos, gözlerin ve kulakların fena tanıklar bulunduğunu öne sürerek, rasyonalizmin savunuculuğunu yapmıştır. çok şey bilmeye, ansiklopedik bir bilgilere karşi çikan felsefeci, çok şey bilmenin akıllı olmayı ögretmedigini söylemiştir. siyasal alanda, demokrasi karşitı eğilimlerini, çogunluk geniş halk yığınlarına karşi duyduğu nefretle birleştiren ve ´bir kişinin, yetkin biriyse eğer, kendisi için, on bin kişiden daha kıymetli olduğunu´ söyleyen herakleitos´un metafiziğinin en mühim tezi, asla şüphe yok ki, çatisma ve savaşin herşeyin babası olduğu düşüncesidir. ona nazaran, karşitların savaşi, varlık ya da oluşun tek ve en mühim koşuludur. zira bu cenk olmasaydı, hiçbir şey varolmayacaktı. bundan dolayı, varlıkların doğuş ya da varlığa gelişi, birbirlerine karşit olan ve bundan ötürü birbirlerini varlıkta tutan karşitların çatismasina bağlıdır.
onun varlık ögretisinin ikinci tezi ise, herşeyin birliğini ortaya koyar. birlik, tıpkı iyonyalı düşünürlerde olduğu şeklinde, evrenin ilk maddesinden, evrendeki herşeyin kendisinden doğduğu maddi tözden meydana gelir. bu birliği ateşte bulan herakleitos´a nazaran, ateş, örnegin yoğunlaştığı vakit, nemli hale gelir ve tazyik altında suya dönüşür. su dondurulmuş olduğu vakit ise, toprak olup çikar. onun ilk madde olarak ateşi seçmesi, daha çok ondaki oluşu, değişme ve birlikten çokluga geçiş sürecini en iyi, yakarak ve yıkarak yaşayan ateş ifade etmiş olduğu için ehemmiyet taşir.
herakleitos birliğin olmasıyla birlikte, çoklugun da hakkını veren bir filozoftur. başka bir deyişle, o monist bir felsefeci olmasıyla birlikte, bununla beraber bir çokluk filozofudur. onun çokluk filozofu olmasını mümkün kılan şey ise, oluşu ön plana çikartmis olmasıdır. herakleitos´a nazaran, çokluk ya da karşitlar olmaksızın, varlık ya da oluş olması imkansız. o, bir taraftan da çoklugun birliğe dayandığını söylemiştir. bundan dolayı, çokluk olmadan birlik, birlik olmadan da çokluk olması imkansız. evren, bununla beraber hem bir ve hem de çoktur; bu da, oluşla anlatılır.
herakleitos, birlikten çokluga geçiş ve oluş sürecini, ateşle ve bundan ötürü akış düşüncesiyle ifade etmiştir. bu onun varlık görüşünün üçüncü temel tezini meydana getirmektedir. şeylerin devamlı akışı, herşeyin akmakta oluşu, evrenle ilgili en mühim doğrudur. ona nazaran, evrende kalıcılık ve durağanlık yoktur; herşey değişmekte, yakarak, yıkarak yaşamaktadır.
herakleitos kendisinden önceki filozofların boşu boşuna evrende kalıcılık ve süreklilik aradıklarını, oysa evrende kalıcılık bulunmayıp, mutlak bir değişmenin söz mevzusu bulunduğunu öne sürmüştür. dere akıp gittiği için, o aynı nehire iki kez giremeyeceğimizi belirtir. evrende hiçbir nesne, nesnelerin hiçbir özelligi yoktur ki, değişmeden aynı kalsın. herşey bir başka şeyin yıkımı ve ölümü yardımıyla varlığa gelmekte ve bir süre sonra yok olup gitmektedir. evrendeki tüm ögeler içinde devamlı bir çatisma ve cenk hali vardır ve değişmeyen tek şey, bu değişme halinin sonucu olan kozmik denge durumudur.
YORUMLAR