Heykel Nedir

Herhangi bir canlinin, çoklukla insanin görünmüş olduğu şekilde yapilmiş şekline heykel denir. Heykel kelimesi, çoklukla tam vücutlu eserle...

Herhangi bir canlinin, çoklukla insanin görünmüş olduğu şekilde yapilmiş şekline heykel denir. Heykel kelimesi, çoklukla tam vücutlu eserlere verilir. Bunlarin bele kadar olanlarina büst aşağılık verilir. Heykeller tek bir canliyi (insan hayvan) tasvir edecek şekilde yapilir. Bir çok heykelden meydana gelmiş anitlara heykel grubu aşağılık verilir.

Heykeller, ağaç balçık, alçi, taş ya da türlü madenlerden yapilir. Ağaç ve taş heykeltiraş olunarak, balçık heykeller cisimlenerek, maden heykeller dökülerek yapilir. Canli ile ayni büyüklükte olan heykeller, gerçekteki ölçülere uyarlar. Hakikaten çok küçük heykeller; biblo, statü adlarini alirlar. Bir düzlem üstüne yarim kabartma şeklinde yapilmiş heykeller de rölyef adini alirlar. Bu işle uğraşan, heykel meydana getiren sanatkârlara da heykeltiraş aşağılık verilir.

Heykel Nedir? (Detay)

Türlü maddelerden herhangi bir hayvan, insan ve eşyanın üç boyutlu olarak meydana getirilen şekline Heykel denir. Heykel ismi çoğu zaman tam vücutlu olan yapıtlara denir. Heykellerin etrafı tamamen boş olup, bir yere dayanmazlar etraflarında dolaşılabilinir. Bele kadar yarım olan insan heykellerine Büst ismi verilir. Heykel denince tek biçim akla gelir. Bir kaç şekilden meydana gelen yapıtlara Heykel grubu denir. Heykeller madde olarak taş, mermer, maden, ağaç, alçı, balçık, plastilin, balmumu, çimento v.b. dan yapılır. Maden hâriç sert olan maddeler oyularak, traş edilerek, yumuşak maddeler ise şekillendirilerek, maden heykellerde dökülerek meydana getirilir. Heykellerin doğadakinden ufak olanlarına Heykelce, büyük olanlarına Colossale-büyük heykel, Doğadakinin aynı olanlarına da genellikle Heykel denir.

Heykellere vaziyetlerine gore de: Ayakta duranlarına Ayakta heykel, at üstünde olanlarına Atlı heykel, lahit kapakları üstüne meydana getirilen heykellere de Yatar heykel isimleri verilir.

Heykeller mevzularına gore de: Mitolojik-Esatiri, timsali allegorik heykel adlarını alırlar.
Bir kişinin benzeri olarak yapılanlara Portre heykel denir. Bu tür durumlar yalnız diri modelden değildir de fotoğraf ve fotoğraflardan yada başka bir heykelden bakılarak, kalıp alınarak ta yapılır.

Peygamber yada evliya heykellerine İkonik heykel ismi verilir. Heykeller kentlerin meydanlarını, meydana getirilen iç ve dış bölümlerini süsleyen, güzel duyu güzelliğe haiz yapıtlardır.

HEYKETRAŞžLIK TEKNİÄžİ

Heykeltraşlar yapacakları yapıtların, balmumu yada çamurdan üç boyutlu yada kalma ufak bir eskizini yaptıktan sonrasında istedikleri büyüklükte bir modelini hazırlarlar. Model balçık bu çamurları tutturmak için de, içine “Armatu” denilen tutturma demirleri yerleştirilir. Balçık kurudukca çatladığı ve hacmi değişmiş olduğu için, onu daima ıslak bez yada çuval parçaları ile sararak korumak lazımdır. Sanatkârlar, büyük bölümü vakit taş ya da mermer oyma işi bitinceye kadar, balçık modelin çatlayıp bozulacağını düşünerek alçıdan aynını dökerler, alçı model hazırlandıktan sonrasında «Puantometre» ile ölçerek, oyma isini yaparlar. Yapıt, tunca dökülecekse balçık modelden alınan dişi, kalıplara eritilmiş tunç dökülerek meydana getirilir.

Heykel, sanatla alakalı nazar açısıyla meydana getirilmiş üç boyutlu formlara denir. Heykel temelde mekanın kapsanması, kavranması ve mekan ile ilişki kurulması ile ilgilenir.
Çoğu zaman insan, hayvan ya da nesnelerin heykelleri yapılır.Taş ve ahşap benzer biçimde malzemelerden yontularak yapılabileceği benzer biçimde; kil, balmumu benzer biçimde ara malzemelerden modellenerek, bronz ve tunç benzer biçimde metallerden dökülebilir. Büst, rölyef ve tors benzer biçimde heykel türleri vardır.

Rölyef Nedir?

Rölyef, Fransızca bir kelime olup kabartma bir figür ya da bir süsleme öğenin,
düz zemin üstündeki çıkıntısı anlamına gelir.
Yüzey üstüne meydana getirilen yükseltme ya da çökertmelere rölyef (kabartma) denir. Alçak ve yüksek rölyef olmak suretiyle ikiye ayrılır. Yüzey üstüne yükseltilerek yapılıyorsa yüksek rölyef; çökertilerek yapılıyorsa alçak rölyef ismini alır.

Heykelin Tarihçesi

Heykel ve heykelciliğin zamanı eski zamanlara kadar uzanır. Dünyanın türlü yerlerinde meydana getirilen kazılarda mermer, ağaç, taş, pişmiş toprak, maden vs. benzer biçimde çok türlü malzemeden yapılmış heykel ve heykelciklere rastlanmaktadır. Bu tür durumlar ve başka heykeller üstünde meydana getirilen araştırmalardan, heykellerin büyük bir kısmının türlü kavimlerin ilah olarak tanıdıkları varlıkları tasvir ettikleri, bazılarının kral-kraliçe benzer biçimde hükümdar ailelerini, kahramanları ve kahramanlık vakalarını, ilim, sanat ve sporda meşhur olmuş kimseleri, bir kısmının da türlü insan ve hayvanları tasvir ettikleri anlaşılmıştır. Zamanı araştırmalar, ilk heykelin ne vakit ve kimler tarafınca yapıldığı hakkında herhangi bir netice vermemektedir.

Zamanı çok eski olduğu malum heykel ve heykelciliği bu aşama yaygınlaştıran aslolan sebep, inançtır. Türlü devirlerde yaşamış insanların tapındıkları ve ilah tanıdıkları şeylerin ağaç, taş, maden üstüne işlemeleri ve ibadetlerini bunlara karşı yapmaları, heykel ve heykelciliğe toplum hayatında geniş yer verilmesine yol açmıştır.
İlk çağ topluluklarında sanatçılar çoğu zaman bir geleneği devam ettirir. Ortaya konan yaratı, toplumun ortak malı olarak kabul edilir. Bundan ötürü eserler sanatçıları değildir üretildikleri kavim ve toplulukların adıyla anılırlar.

İlk çağ heykelciliğinin özellikleri

Tarımsal faaliyetlerin başlamasıyla beraber, verimsizlik sorununa çare olarak, Magna Mater (Ana Tanrıça) heykelcikleri yapılmıştır. Bu heykelciklerin malzemesi ağaç ya da topraktır.
Heykeller genel olarak aynı duruşu sergiler, şahsi özellik taşımazlar. Kafa oranları vücudun geneline gore büyüktür.
Üç boyutlu heykellerde dahi uzuvlar çizilerek gösterilir. Heykel yüzeyleri çizilerek süsleme yoluna gidilir.

Mısır heykel sanatı

Kültür faaliyetinde otuz yüzyıl süresince süreklilik gösteren Mısır’da heykeltıraşlar ağaç, granit, bazalt, profir benzer biçimde dayanıklı malzemeler kullandılar. Tapınakların ve gömüt anıtlarının iç ve dış cephelerini heykeller ve rölyeflerle süslemişlerdir.

Mısır’da heykelcilikte vakit içinde gelişen bir üslupçuluk söz mevzusudur. Bu üsluplaşma bilhassa figürlerin duruşlarında ve vücudu kaplayan kumaşların yapımında kendini gösterir. Figürler genel olarak durgun ve hareketsizdir. Frontal duruş hâkimdir. Ayakta duran figürlerde, vücut ağırlığı iki bacağa eşit olarak dağıtılır. Heykelin ortasından bir çizgi çekilirse iki eşit parça elde edilir. Kollar vücuda yapışık şekilde aşağıya sarkar, eller yumruk şeklindedir.

Mısır heykelcileri çok büyük ve sert taşlar yontuyorlardı. Bu vaziyet onları çalışmalarında sadeleşme halletmeye yöneltti. Bundan ötürü heykellerde kas, kas benzer biçimde detaylar görülmezken, yüzlerde de ifade de yoktur. Yalnızca mezarlara, dini inançlar gereği konan heykeller, ölünün ruhuna ev sahipliği yapacağından sahibine benzemesi zorunluluğu taşır.

Kral heykelleri sert taşlardan yapılırken, yumuşak taşlardan ve ağaçtan meydana getirilen prens, rahip ve işgören heykelleri bulunmaktadır.

Yeni imparatorluk sürecinin en güzel yaratı, Amerna şehrinde bulunan Kraliçe Nefertiti’ye ait olan büsttür. Sanatçısı bir yanda geleneğe bağlı kalmaya çalışırken, bir taraftan da modelinin kişisel özelliklerini betimlemeye çalışır. Gize piramidinin yanında bulunan Sfenks heykeli ise eski krallığın krallarından olan Kefren’nin portresini taşır.

Rölyefler daha çok mabet ve mezarların duvarlarını süsler. Mısır rölyefleri daima bir vakası anlatır. Rölyeflerde kafa, kollar, ayaklar, bacaklar ve beden profilden; gözler ve omuzlar ise cepheden gösterilir.

Yunan heykel sanatı

Yunan heykelinde, şahsi özellikler değildir, ortak ideal tip önemlidir. İdeal yüzler, ideal ölçülere uygun insan vücutları Yunan heykelinin başlıca özelliğidir. Ilk başlarda kil, taş fildişi, kemik ve tunç benzer biçimde malzemelerden ilkel heykelcikler ortaya koyan Yunan heykelcileri vakit içinde bu konuyu geliştirmişlerdir. Heykel sanatının gelişmesine ve anıtsal heykeltıraşlığın ortaya çıkmasının sebepleri içinde olimpiyatlarda başarı kazanan atletlerin heykellerinin dikilmesi geleneği, gelişen mimariye bağlı olarak, tapınakların taştan yapılması ve bunların iç ve dış cephelerinin, kabartmalarla süslenmesi sayılabilir.

Yunan heykeli karşıtlıklar ve bunun yarattığı dinamizm üstüne kuruludur. Kafa başka, kollar ve bacaklar başka başka yönlere bakarlar. Bu vaziyet gösteriyor ki Yunan heykelcisi vücut nüansları üstünde çalışmıştır.

Yunan heykelcileri örtü altından hissedilen gövdenin formunu ortay çıkarmanın çekiciliğini fark etmişlerdir. Bundan dolayı, gizlerken göstermek yunan heykelciliğinde bir motif olmuştur.

M.Ö. 7. ve 6. yy.da iki büyük heykeltıraşlık ekolü görülür:
•Girit Pelepones
•İyonya

Yunan heykelciliği üç bölümde incelenebilir: •Antik Çağ (m.ö. 490-460) •Klasik Çağ •Helenistik Devir (m.ö. 330-30)

Antik çağ

Bu dönemden itibaren vücudun ağırlığının bir bacak üzerine verildiği, böylelikle frontal duruşun değişmiş olduğu görülür. Bu yeni duruşun gelişmiş örneğine Olimpiya Zeus tapınağında rastlanır.

Klasik çağBu dönem Panteon tapınağının içinde bulunan altın, fildişi Athena heykelini meydana getiren heykeltıraş Fidyas ile en parlak çağına ulaşmıştır. Bu heykel kaybolmuştur. Günümüze kalan ise zamanında Romalıların yapmış olduğu kopyadır. Sanatçı en fazla tanrı heykelleri yapmıştır.

Helenistik çağ

Bu zamanda portrecilik gelişmiştir. Bilhassa devlet adamlarının portreleri yapılmıştır. Bu tür durumlar içinde Büyük İskender portreleri ve bunların sanatçısı Lisppos öne çıkar. Sanatçı o zamana kadar uygulanmakta olan oranlar sistemini değiştirmiştir. Kafa küçülmüş, beden uzamış, kafa vücudun 1/6’i olmuştur.

Roma heykel sanatı

Romalılar bu alanda yaratıcılık gösterememişlerdir. Yunanistandan heykeller getirtmişler ve bu tarz şeyleri kopyalayarak çoğaltmışlardır. Buna karşılık portrecilikte başarı göstemişlerdir. Bu vaziyet dini geleneklerle bağlantılıdır. Roma geleneklerine gore ölen bir kişinin yüzünün balmumundan kalıbı alınır ve cenazeden sonrasında evin bir köşesinde saklanırdı. Bilhassa cumhuriyet döneminde portrecilik çok gelişmiştir. Bu zamanda oldukça gerçekçi bir üslupla meydana getirilen portrelerde; her türlü yüz ifadesi ve kişisel özellikler başarıyla işlenmiştir.

Romalılar zaferle döndükleri seferler sonarsında, kazandıkları başarıları simgeleyen anıtlar dikmeyi sayı edinmişlerdir. Belli başlı vakit ve yerde gerçekleşen vakaları gösteren kabartmalarla üslü bu anıtların en mühimleri Augustos döneminde Roma’da yapılmış olan sulh sunağında bulunmaktadır. Bir başka mühim anıtsa İstanbul Sultanahmet meydanındaki Teodesius obeliskidir (m.ö. 4yy.). bu anıtın kural kısmında imparator maiyetiyle birlikte hipodrom locasında görülür. Kabartmanın merkezinde imparator bulunurken, başka figürler imparatora yakınlıklarına derecelerine gore yerleştirilmiştir.

Heykelcilikte usul ve teknikler

Heykelci hem çizici hem de uygulayıcıdır. Heykelcilerin bazıları yalnız ellerine verilen şekilleri ya oyarlar ya da dökerler. Heykelcilikte; oyma, biçimleme, inşa ve birleştirme, döküm, bitirme benzer biçimde teknikler vardır.
Yontma Heykelci tek parça bir kütleyi istenen seviye içinde şekillendirir. Taş ve ahşap heykelcilikte bu usul kullanılır. Modelleme Şžekillendirilebilir heykel malzemelerinin elle ya da türlü aletlerle biçimlendirilmesi. Bunların maddesi kil, balmumu ve alçıdır. Birleştirme Evvel şekillendirilmiş araç-gereç ve parçaların usulüne uygun olarak biraraya getirilmesidir.Birleştirme heykelcilikte, kumaş, saç, çıta, kalas, formika, cam, ip, metal borular vb. maddeler kullanılır. Döküm Kil, balmumu benzer biçimde ara malzemeyle meydana getirilen heykellerin çeşiltli döküm teknikleri kullanılarak; bronz benzer biçimde dayanıklı malzemeyle dökülmesidir. Bitirme işi Bitmiş heykelleri perdahlama, cilalama, boyama ve yaldızlama benzer biçimde uygulamaların yapılmasına denir.

Günümüzde heykel ve heykelcilik

İnsanların heykellere tapmaya başlamasından sonrasında, heykelcilik bir sanat ve tecim metaı olmuştur. Yüzyıllarca insanoğlu, her tür araç-gereç ve maddelerden heykeller yapmışlar ve hatta bu tarz şeyleri başkalarına satarak geçimlerini temin etmek yolunu tutmuşlardır. Arkeolojik kazılarda, türlü yörelerde bolca oranda bulunup müzelere konan heykeller bu konuyu ispatlamaktadır. Özellikle mermerden meydana getirilen heykeller, günümüze kadar sanat özelliklerini korumuşlardır.

Avrupa’da süregelen Rönesans hareketi ile heykelcilik ayrı bir ehemmiyet kazanmış, Michelangelo bu devirde yetişen heykeltraşların en meşhuru olmuştur. Bu zamandaki heykellerin yapımı, süsleme sanatı ile beraber gelişmiştir. Bununla birlikte heykeller, şimşir, ıhlamur, meşe ve koz benzer biçimde sert ağaçlar oyularak çok türlü ölçülerde yapılmıştır. Taştan meydana getirilen heykellerin kırılması hızlı olduğundan, eski zamanlardan bu zamana kadar, mermer kullanılması daha yaygındır ve daha çok tercih edilmiştir. Zamanımızdaki heykeltraşlar tarafınca çoğun mermer, bronz, tunç benzer biçimde kırılma tehlikesi daha az olan ve dayanıklılığı bulunan malzemeler kullanılmaktadır. Bunların yanında fildişinden heykel yapmak, eskiden olduğu benzer biçimde günümüzde de biblo şeklinde devam etmektedir.