İç Anadolu Bölgesi: Coğrafi Özellikler: Bölge, yurdumuzun orta kısmında yer alır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç başka tüm bölgelerimizle o...
İç Anadolu Bölgesi:
Coğrafi Özellikler:
Bölge, yurdumuzun orta kısmında yer alır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç başka tüm bölgelerimizle ortak sınıra haizdir. Büyüklük bakımından Şark Anadolu Bölgesi'nden sonrasında gelir. Bölge kuzeyde Şimal Anadolu Dağları, güneyde ise Toros Dağlarıyla çevrilidir. Avrupada iç-Garp Anadolu Eşiği bulunmaktadır. Doğuda giderek yükselen yayla ve dağlarla Şark Anadolu Bölgesi'ne bağlanır. İç Anadolu Bölgesi aslına bakarsak yüksek bir yer olması durumunda, çevresindeki oldukça yüksek dağlar sebebiyle çukur bir havza görünümündedir. Bölümde engebeler az, düzlükler geniş yer meblağ. Düzlükler içinde en geniş yeri platolar kaplar. Platoların averaj yükseltisi 1000-1200 m. içinde değişiyor. Tuz Gölü çevresinde Haymana, Cihanbeyli, Obruk platoları yer alır. Bölgenin doğusunda ise Uzunyayla ve Bozok platosu bulunmaktadır. Bu platoların içinde ovalar mevcuttur. Konya Ovası, bunların en büyüğüdür. Tuz Gölü çevresinde de geniş ovalar vardır. Ankara Ovası, Kayseri Ovası ve Eskişehir Ovası, bölgedeki başka mühim ovalardır.
Bölgenin güneyinde güneybatı-kuzeydoğu yönünde bir hat üstünde Volkan Dağları sıralanır. Bu tür şeyler; Karacadağ, Hasan Dağı, Melendiz Dağı, Kara Dağ ve Erciyes Dağı (1317m.) dır. Etrafının yüksek dağlarla kuşatılmış olması ve denizlerden uzakta bulunması, bölgenin iklimini etkilemiştir. Çevredeki dağlar, Karadeniz ve Akdeniz'den gelen nemli hava hacminin bölge içine girmesini engellemektedir. Bu sebeple karasal bir iklim yargı sürer.Ama burada görülen karasal iklim, Şark Anadolu'daki kadar şiddetli değildir. Kış ayları soğuk geçer. Kar yağışları ve don vakaları oldukça sıktır. Yazlar ise sıcak ve kuraktır. Bölümde senelik yağışın büyük kısmı kış ve ilkbahar aylarında düşer. Tuz Gölü ve güneyi, bölgenin en kurak kesimidir. Burada senelik toplam yağış miktarı 300 mm. dolayındadır. Tuz gölü nün bulunmuş olduğu alan, güneydeki Konya Ovası ile Akşehir ve Eber göllerini içine alan çukurluk birer kapalı havzadır. Türkiye'nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü oldukça sığdır. Bölgedeki başka göller; Eber, Seyfe, Akşehir, Tuzla ve Hotamış gölleridir.
Bölümde bozkırlar çok geniş yer kaplar. Anadolu'da medeniyetler ve devletler kurmuş olan türlü kavimler, asırlar süresince devamlı ormanları tahrib etmişlerdir. Ormanın insanoğlu tarafınca yok edilmesiyle oluşan bozkırlara antropojen step ismi verilir. İç Anadolu, antropojen step alanlarına bir örnektir. Bu tür şeyler tabii bozkırların etrafını sanki bir dönem şeklinde çevrelemektedir. Bölgenin en mühim akarsuyu Kızılırmak'tır. Türkiye'nin en uzun (1355 km) ırmağıdır. Üstünde Kesikköprü, Hirfanlı ve Kapulukaya barajları kurulmuştur. Sakarya ve kolları, bölgenin batısındaki havzanın sularını Karadeniz'e taşır. Sakarya üstünde Hasan Polatkan (Sarıyar), Gökçekaya ve Porsuk barajları mevcuttur.
Bölgenin nüfusu yüzölçümüne nazaran azdır. 1990 yılı nüfus sayımına nazaran 9.217.000 insan yaşar. Bölümde nüfus, yağışın az görüldüğü, tarımsal olanakların kısıtlı olduğu orta ve cenup kesimlerde seyrektir.Buna karşılık suyun kafi olduğu dağ eteklerinde nüfus daha sıktır. Kara ulaşımını elde eden başlıca yollar da dağ eteklerini takip etmektedir. İç Anadolu Bölgesi'nin ekonomisi ziraat ve hayvancılığa dayanmaktadır. Bölümde düzlüklerin geniş yer kaplaması, makine ile ziraat yapmayı kolaylaştırır. Ama yaz aylarının kurak olması tarımı negatif yönde etkisinde bırakır . Yaz mevsiminde uzun süre yağış düşmeyen bölgeler vardır. Bölgedeki toprakların büyük bir bölümü killi ve tuzludur. Kısaca, verimi düşüktür.
Bölümde en fazla tahıl üretilir. İç Anadolu, Türkiye'nin tahıl ambarıdır. "Konya Ovaları Projeleri" (KOP)'nin tamamlanmasıyla tarımsal gelirde büyük bir artış görülecektir. Bölümde tahıldan başka, şeker pancarı ve baklagil ekimi de yapılmaktadır. Dağ eteklerinde, akarsu kenarlarında ve yerleşim merkezlerinin yakınında meyve ve sebze bahçeleri bulunmaktadır. Bölümde yaygın olan bozkırlar, daha çok küçükbaş hayvan yetiştirilen otlaklar olarak değerlendirilir. Tarımın yanında hayvancılık da mühim bir geçim membaıdır. En fazlaca koyun ve tiftik keçisi yetiştirilir.
* Bölgenin Kısımları
İç Anadolu Bölgesi içinde görülen değişik fiziki, beşeri ve ekonomik özellikler, buranın 4 kısma ayrılmasına niçin olmuştur:
* Konya Kısımı:
İç Anadolu Bölgesi'nin cenup ve güneybatı kısmını kapsar. Bölüm, güneyden ve garptan Toros dağları ile çevrilidir. Konya Kısımı'nde düzlükler çok geniş yer kaplar. Buradaki ovalar kapalı havzalar içinde bulunmaktadır. Tuz Gölü, Konya Ovası, Akşehir ve Eber Gölleri birer kapalı havzadır. Bölümde yer edinen platolar Cihanbeyli ve Obruk'tur. Türkiye'nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü ile Akşehir ve Eber gölleri bu bölümdedir. Türkiye'nin sofralık tuz ihtiyacının büyük bir bölümü, Tuz Gölü'nden karşılanır. Konya Kısımı, İç Anadolu Bölgesi'nin en kurak ve minimum sözü geçen yeridir. Nüfusun büyük bir bölümü güneydeki dağların eteklerinde kurulmuş olan yerleşim merkezlerinde toplanmıştır. Buralar bununla beraber zamanı yolların geçmiş olduğu yerlerdir. Bölümün en büyük şehri olan Konya, uzun seneler Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapmış zamanı bir şehrimizdir. Büyük Türk-İslam düşünürü Mevlâna Celâleddin-i Rûm-i Konya'da yaşamıştır. Burası geçmişten bu yana bir kültür ve tecim merkezidir. Ereğli, Karaman, Aksaray, Akşehir, Çumra, Ilgın ve Cihanbeyli, bölümün başka yerleşim merkezleridir. Bölümün ekonomisi ziraat ve hayvancılığa dayanır. En fazlaca tahıl ekimi yapılır. Bilhassa buğday üretiminde Konya çevresinin mühim bir yeri vardır. Sulanabilir arazilerde şeker pancarı ekimi yapılır. Hayvancılık da mühim bir geçim membaıdır. Bozkırların geniş yer kapladığı bölümde en fazla küçükbaş hayvan beslenir. şeker, çimento, gıda, dokuma , ziraat âletleri fabrikaları ile civa işletmeleri,
bölümdeki başlıca sanayi kuruluşlarıdır.
* Yukarı Sakarya Kısımı:
Bölüm, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatı kısmında yer alır ve Sakarya Irmağı'nın yukarı çığırını kaplar. Sakarya Irmağının kollarını oluşturan Porsuk, Ankara ve Kirmir çayları burada birleşir. Akarsular araziyi parçalayarak platolar oluşturmuştur. Bunların başlıcası Haymana Platosu'dur. Başlıca ovaları Ankara ve Eskişehir ovalarıdır. Bölümde bozkırlar geniş yer kaplar. Yukarı Sakarya Kısımı, Konya Kısımı'ne nazaran daha çok yağış alır. Kuzeydeki dağlık alanlara gidildikçe yağış artar. Buralarda yer yer ormanlara rastlanır.
Marmara ve Ege bölgelerinden gelip doğuya uzanan yollar, bu bölümden geçer. Burası İç Anadolu Bölgesi'nin en gelişmiş bölümüdür. fiehirleşme oranı ve nüfus bakımından başka bölümlere oranla daha ileridir. Bölümün en büyük şehri Ankara'dır.
Mustafa kemal atatürk, 27 Aralık 1919'da Ankara'ya gelmiş olarak Ulusal Savaşım oluşumlarına devam etmiştir. 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Ankara'da açılmış, 13 Ekim 1923'de yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne başkent olmuştur. Ankara'nın başkent olarak seçilmesinin başlıca sebepleri, şehrin Anadolu'nun ortalarında yer alması, etrafının yüksek dağlarla çevrelenmiş olması ve Türkiye'nin her tarafına kolayca ulaşılabilmesi şeklinde coğrafi özellikleridir. Cumhuriyetin ilk yıllarında 30 bin civarında olan nüfus, hızla artarak 1990 senesinde 2,5 milyonu aşmıştır.Ankara, İstanbul'dan sonrasında Türkiye'nin ikinci büyük şehri olmuştur. fiehirde, şeker, çimento, gıda, ziraat aletleri, elektrik-elektronik, tayyare başta olmak suretiyle çok türlü sanayi kuruluşları vardır. Bölümün başka mühim yerleşim merkezleri, Polatlı, Sivrihisar, Haymana ve Çubuk'tur. Başlıca ziraat ürünleri, tahıl, şeker pancarı, ay çiçeği, baklagiller, çeltik, sebze ve meyvedir. Bölümde en fazla küçükbaş hayvan beslenir. Tiftik (Ankara) keçisi önemlidir. Bölüm, yeraltı kaynakları yönünden varlıklı değildir. Linyit, krom ve lületaşı başlıca madenleridir. Sakarya Meydan Muharebesi bu bölümde yapılmıştır. Bu savaşın. Kurtuluş Mücadelesi'nde mühim bir yeri vardır.
* Orta Kızılırmak Kısımı:
İç Anadolu Bölgesi'nin garp yarısını oluşturan bölüm, Yukan Sakarya ve Konya bölümlerinin doğusunda bulunmaktadır. Kızılırmak'ın Anadolu'da çizmiş olduğu yay, bu bölümün sınırları içinde yer alır. Bölümün kuzeyinde Bozok Platosu bulunmaktadır. Güneyinde ise sönmüş yanardağlar dikkati çeker. Bu tür şeyler, Hasandağı, Melendiz Dağı ve Erciyes Dağı'dır. Kuzeydoğugüneybatı yönünde bir hat üstünde uzanan bu dağların çevresi, verimli ziraat alanlarını oluşturur. Başlıca ovaları Kayseri, Develi ve Aksaray ovalarıdır. Çoğu zaman tahıl ekimi meydana getirilen bu ovaların kenarları bağ ve bahçelerle çevrilidir. Bölümde yer edinen verimli volkanik topraklar, bağ ve bahçe tarımı için elverişlidir. Ürgüp-Nevşehir çevresinde, yanardağlardan püskürerek birikmiş olan tüşer, selinti sularıyla aşındırılarak çok hususi şekiller oluşturmuştur. Peri bacaları ismi verilen bu şekiller birer tabiat harikasıdır. Burası Peri bacaları yöresi olarak da adlandırılır. Nüfus ve büyük yerleşim merkezleri daha çok cenup kesimde toplanmıştır. Erciyes Dağı'nın kuzeyinde kendi ismini taşıyan verimli bir ovanın kenarında kurulmuş olan Kayseri, bölümün en büyük şehridir. Burası bir sürü şehri birbirine bağlayan yolların (Kara ve demir yolu) üstünde bulunmaktadır. Kayseri, pastırma ve sucuklarıyla ünlüdür. Bölümdeki başka başlıca yerleşim merkezleri ise güneyde Niğde Bor, Nevşehir ve Ürgüp; kuzeyde Yozgat, Kırşehir, Çankırı, Avanos ve Kırıkkale'dir. (Tabanca, cephane, demir-çelik fabrikaları ile Orta Anadolu Rafinerisi'nin bulunmuş olduğu Kırıkkale, Ankara'ya bağlı bir ilçe iken 1989'da il olmuştur.) Bununla birlikte Anadolu'da Türk birliğinin sağlanmasında yoğun bir uğraş harcamış olan Türk düşünürü Hacı Bektaş Veli'nin türbesinin bulunmuş olduğu Hacıbektaş ilçesi de bu bölümdedir. Bölümün ekonomisini ziraat ve hayvancılık oluşturur. Ençok tahıl, şeker pancarı, baklagiller ve türlü meyveler yetiştirilir. Geniş bozkırların bulunmuş olduğu bölümde daha çok küçükbaş hayvan beslenir. Bölümün başlıca madenleri çinko, demir ve kaya tuzudur.
* Yukarı Kızılırmak Kısımı:
İç Anadolu Bölgesi'nin şark kesiminde, Kızılırmak'ın yukarı çığırını kapsar. Burası bölgenin en dağlık ve en engebeli kesimidir. Bölüm, Kızılırmak ve kolları tarafınca derin şekilde parçalanmıştır. Yüksekliği fazla olduğundan iklimi, bölgenin başka bölümlerine nazaran daha karasaldır. Kış mevsimi daha soğuk ve kar yağışlı
geçer. Bölümde bozkırlar geniş alan kaplar. Yüksek kesimlerde çam ormanları yer alır. Dağlar geniş yer kapladığından tarıma elverişli alanlar azdır. Başlıca dağları, Tecer, Hınzır ve Akdağlar'dır. Yukarı Kızılırmak Kısmına nüfus seyrek, şehirleşme oranı düşüktür. Bölümün en büyük şehri olan Sivas, kara ve demiryollarının kavşak noktasında kurulmuştur. Kurtuluş Savaşı'nda Sivas'ın mühim bir yeri vardır. Sivas Kongresi'nde alınan kararlarla, Anadolu'da ve Rumeli'de kurulan ve düşmanla savaşım eden cemiyetler birleştirildi. Bu şekilde ulusal birliğimizin sağlanması yolunda mühim bir aşama daha atılmış oldu. Yıldızeli, fiarkışla, Gemerek ve Bünyan bölümün başlıca yerleşim merkezleridir. Bünyan halıları yurt içinde ve yurt haricinde ünlüdür. Ziraat ürünlerinden en fazla tahıl üretilir. Aynca şeker pancarı, sebze ve meyve yetiştirilir. Otlakların geniş yer tutması, büyük ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesini elde etmiştir. Başlıca madenleri demir , linyit ve kromdur.
* Türkiye Ekonomisindeki Yeri
Bölgenin Türkiye ekonomisine katkısı daha çok ziraat faaliyetinde olmaktadır. Türkiye'de tahıl ekimi meydana getirilen toprakların yarıya yakını bu bölümde mevcuttur. Bu sebeple bölge (bilhassa Konya çevresi) Türkiye'nin tahıl ambarı durumundadır. Türkiye, tahıl haricinde, meyve ve baklagil üretiminin de mühim bir kısmını İç Anadolu Bölgesi'nden sağlar. Bölge, küçükbaş hayvan yetiştiriciliği için elverişli bir ortama haizdir. Küçükbaş hayvanlar içinde en fazla koyun, tiftik (Ankara) keçisi ve kıl keçisi yetiştirilmektedir. Bununla birlikte son yıllarda sığır yetiştiriciliğinde de artış olmaktadır. Türkiye'deki endüstriyel üretimin %15'inden fazlası bu bölgenin payına düşmektedir. Bölümde başka bir mühim etkenlik de ulaşımdır. Zamanı devirlerde bölgenin kenar kısımlarından geçen yollar, zaman içinde iç kesimlerde kuruyan yerleşme merkezlerini de birbirine bağlar duruma getirilmiştir. Cumhuriyetin kurulmasından bu yana 5'i Ankara'da olmak suretiyle Sivas, Kayseri, Konya ve Eskişehir'de birer üniversite kurulmuştur. Bu üniversiteler kültürel gelişmemize mühim katkılar sağlamaktadır.
* Türkiye Turizmindeki Yeri
İç Anadolu'da yerleşmenin zamanı, 5000 yıl öncesine dayanır. Hitit uygarlığı ile süregelen yerleşme, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetleri ile devam etmiş, türlü kültür ve sanat eserlerini günümüze kadar taşımıştır. Pericibacaları Yöresi (Kapadokya) yeraltı şehirleri, nıumyalı kaya mezarları ve kiliseleri ile bir sürü insanoğlunun ilgiyle ziyaret etmiş olduğu yerlerdir. Ihlara vadisi, başka bir gezinsel mekândır. Hacıbektaş-ı Veli Türbesi de mühim bir gezim değeridir. Ankara Kalesi,Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Etnografya Müzesi, Anıtkabir ve
Mustafa kemal atatürk Müzesi de turistlerin başlıca uğrak yerleridir. Konya'daki Mevlana Celâleddin-i Rûmi'nin türbesi ziyaretçi akınına uğrar. Bölümde kaplıcalar ve ve şifalı içmecelerin' sayısı oldukça fazladır. Bunların başlıcaları, Eskişehir, Ankara, Konya, Niğde ve Kayseri illerinde mevcuttur. Bununla birlikte Elmadağ ve Erciyes, dağ ve kayak turizmi açısından mühim merkezler haline gelmiştir.
YORUMLAR