ihtilal : 1. büyük ve ani değişim, 2. bir memleketin siyası" yapışım, fikri temellerini güç kullanarak ortadan kaldırma ve onların yeri...
ihtilal : 1. büyük ve ani değişim, 2. bir memleketin siyası" yapışım, fikri temellerini güç kullanarak ortadan kaldırma ve onların yerine yeni düzeni, gene kuvvete dayanarak yerleştirme. fransız ihtilali, rusya bolşevik (kominist) ihtilali.
Devrim"in bir çok Hint-Avrupa dilindeki karşılığı olan kelime ("Revolution", "Revolucion", "Rivoluzione" vs.), orijinal anlamında gök cisimlerinin dönüş hareketlerini ifade eden bir astronomi terimiydi. Kopernikus'un eseri De revolutionibus orbium coelesetiumdan sonrasında bilimde yaygınlaşan bu kavram, 17. yüzyıldan itibaren toplumsal ve politik altüstlüklere de işaret etmekte kullanılır oldu. Kelimenin sözlüklerdeki karşılığı aşağı yukarı şöyledir:
1.Kurulu bir hükümetin ya da politik sistemin zorla ve tamamen yıkılması;
2. Toplumsal yapıda ansızın meydana gelen, çoğu zaman şiddetle yaratılan, köktencilik ve yaygın değişim;
3. Herhangi bir şeyde meydana gelen bütünsel ve belirgin değişim;
4. Mekanik ve astronomide bir cismin kendi çevresinde ya da başka cisimler çevresinde dönüşü.
Hint-Avrupa dillerinde, bu kelimenin toplumsal eylemdeki etik kıymeti belirsizdir: Bilimde insanlık yararına ceryan eden mühim gelişmelere de bu kelimeyle işaret edilirken ("Scientific Revolution" şeklinde), Hitler yada Mussolini'yi iktidara getiren vakalara da bu kelimeyle işaret edilmektedir.
Bugünkü Türkçe'deki "Devrim" ise, çoğu zaman pozitif yönde bir mealde kullanılır.
Öztürkçecilik katliamından ilkin Türkçe'de işlek olarak mevcud "İnkılap" ve "İhtilal" kelimeleri, bu mevzuyla ilgili anlayışımıza, daha dakik kavramlar sağlıyordu.
"İnkılap" çoğu zaman pozitif yönde bir doğrultuda olan köktencilik değişikliği, yeniliği, dönüşümü ifade eden bir kelimeydi. "İhtilal" ise, genel olarak, "inkilabâ€ın askeri yönünü ifade ederken, hususi olarak baş kaldırma, ayaklanma, kalkışma, kargaşa, isyan durumunu anlatır ve psikolojideki kullanımından çıkardığımız kadarıyla (ihtilal-i heyacan-i: depresyon; ihtilal-i söylev: konuşma düzensizliği; ihtilal-i bilinç: paranoya), çok süre bir olumsuzluğa işaret ederdi. "İnkılap" bununla beraber, mekanik ve astronomide -"Revolution" gibi- dönüş hareketini ifade etmekte kullanılırdı. Bu yazıda "Devrimâ€, daha ziyade "inkılap" anlamında kullanıldı.
SOSYAL DEVRİMLER
Kapitalizmin doğuşu, monarşilere karşı fert hak ve hürriyetlerini temel alan bir takım toplumsal devrimi (ihtilali) mümkün kıldı.
Pozitif sonuçlar bırakmakla beraber, monarşinin restorasyonuyla noktalanan onyedinci yüzyıl İgiliz Devrimi, tarihinin ilk mühim toplumsal devrimiydi.
Osekizinci yüzyılın ilk mühim devrimi olan Amerikan Devrimi (1776), hedeflerine ulaşmış ilk toplumsal devrim oldu. Yüzyılın ikinci mühim devrimi olan Fransız İhtilali (1789), hedeflerine ulaşmak şöyleki dursun, eskisinden daha yoğun bir despotizmi getirdi.
Bu iki devrimin liderlerindeki değişik iki biçim, takip edeni oldukları değişik iki politik felsefeye karşılık düşüyordu::
Amerikan Devrimindeki felsefe; tarihin ve mevcut realitenin akıl kanalıyla tahlilinden dünyaya gelen, toplumun temel birimini fert olarak gören, toplumsal dönüşümün hiçbir hazır reçetesi olmadığına, ilerlemenin zorla ve ansızın değil fertlerin hür etkileşimiyle tedricen doğacağına inanan, Devlet mekanizmasına hep şüpheyle bakan ve onu sınırlandırmak için tedbirler düşünen, rasyonel ve ferdiyetci bir felsefeydi.
Fransız İhtilalindeki felsefe; dinlerden devralınmış "Aden" fikrinin laikleştirilmesinden ibaret bir ütopyadan dünyaya gelen, merkezine fert şeklinde somut bir kavram yerine, "Millet", "Derslik" şeklinde soyut bir terimi koyan, bu vücutsuz kavram adına hareket ettiğini iddia eden bir grup elitin, ütopyanın gerçekleştirilmesi için vahyedilmiş dogmayı hayata geçirmek için giriştiği ergonomik esnasında, bir sürünün elemanı olarak görmüş olduğu ferde karşı zor kullanmayı (Devleti), geçici olacağı bahanesiyle meşru gören, mistik ve kollektivist bir felsefeydi.
Amerikan Devriminin başarısının ve Fransız İhtilalinin sukutunun en mühim sebepleri, bu iki tarzdan hangisinin belirginlik kazandığıyla yakından ilgilidir. Bir süre iki biçim içinde salınan Fransız İhtilali, mümkün olan demokratik yapıları kurabilecek hürriyetci guruplar yerine, o güne kadar yazılmış tüm ütopyaları, "Faziletin Terörüyle"yle gerçekleştirmeğe çalışan jakoben otoriteryenler elinde kalmış olduğu için yenildi.
Amerikan Devrimcilerinin derhal hepsinin hürrriyetci tarza haiz olması, bu devrimin başarısının en mühim sebeplerinden biridir. O gerçekci insanoğlu, ekonomik ve politik esenliğin mucize şeklinde birden bire doğmayacağının bilincinde olarak, bunu süreç içinde mümkün kılacak yeni bir hükümet yapısının, hükümetlerin yetkisini sınırlayan yeni bir anayasa anlayışının, fert hak ve hürriyetlerini esas alan ilk demokrasinin temellerini attılar (Yunan Demokrasisinde; fert, kollektivite için kurbanlık hayvandı).
Kendilerinden başka herkesi bir tek maddi çıkarın motive ettiğini zanneden bazı kollektivistler;
Amerikan Devrimini "bir tek çıkarlarını korumak isteyen burjuvaların eseri" zanneder.
Amerikan Devrimcilerinin bazılarının varlıklı olması olgusu, insan açgözlülüğüne değil, insan vekarına işaret eder; şu sebeple o insanoğlu, müreffeh hayatlarını, servetlerini, demokratik bir ihtilale katılarak tehlikeye atacakları yerde, komşularından bazıları şeklinde İngiliz monarşisinin uşaklığına girişebilirler; ya da ihtilalin başarısından sonrasında, ademi merkezi ve demokratik bir sistem yerine, tersine doğrultudaki güçlü politik akıntıya katılarak, İngiliz-tipi, merkezi bir sistem kurabilirlerdi.
Gerçek şudur ki, Amerikan Devrimi; felsefeci, icat eden, alim, işçi, müteşebbis, devlet adamı Benjamin Franklin, avukat, alim, müzisyen, felsefeci, ziraatçi, Thomas jefferson, Fransız Devriminin anti-jakoben akıl hocalarından, ilk internasyonal toplumsal devrimci, vapur işçisi, icat eden, felsefeci Thomas Paine şeklinde Rönesans tipi filozof-üretici insanların eseridir.
Thomas Jefferson'un yazdığı, Fransız İhtilali İnsan Hakları Bildirisine esin kaynağı olmuş 1776 Bağımsızlık Bildirisi, gerçek her devrimin temel düsturlarını sayıyordu:
"Şžu hakikatlar aşikar adderiz :Tüm insanoğlu eşit yaratılmıştır; Yaratıcıları tarafınca belirli ve olmazsa olmaz haklarla donatılmışlardır; bu haklar içinde Mutluluğu Aramak, Yaşamak ve Özgürlük vardır; bu hakları emniyete almak için insanoğlu içinde siyasal yönetimler teşkil edilir ve bu siyasal yönetimlerin kudretlerinin meşruiyeti, sadece yönetilenlerin mutabakatından doğar."
YORUMLAR