Özet: Bu sebeple üç kıtanın geçiş yolu üstünde bulunması. İkliminin ve naturel yapısının yerleşime uygun olması. Detay: Üç tarafı denizlerle...
Özet:
Bu sebeple üç kıtanın geçiş yolu üstünde bulunması. İkliminin ve naturel yapısının yerleşime uygun olması.
Detay:
Üç tarafı denizlerle çevrili olan Anadolu, tarihte hiçbir vakit stratejik önemini kaybetmemiştir. Karadeniz ve Doğu Akdeniz arasındaki Anadolu Yarımadası, Ortadoğu, Kafkaslar, Balkanlar ve Avrupa içinde, geçmişten günümüze her devirde naturel bir köprü − siyasal, kültürel, ekonomik ve jeopolitik alanlarda − görevi görmüştür. Eskiçağlardan günümüze en mühim tecim, göç ve ulaşım yolları, doğu - batı yönünü izlemiş olup, Uzakdoğu ve Hindistan’dan gelip Akdeniz, Batı Anadolu ve Karadeniz kıyıları üstünden Avrupa’ya ulaşmıştır. Bugün de bu güzergâhta, aktarılan ürün çeşitlerinden başka fazla bir değişim olmamıştır.
Batı Anadolu’dan doğuya gidildikçe Anadolu coğrafyasının yükseltisi artmakta sadece, dağlık Doğu Anadolu’nun güneyinde, Suriye’nin Anadolu ile olan jeo-morfolojik ve jeo-politik bağları görülmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Suriye ve hatta el-Cezire’nin arz etmiş olduğu bütünlük; Anadolu’da yargı devam eden devletleri Suriye’ye, Suriye’de kurulanları ise Anadolu’ya başat olmaya itmiştir. Suriye Mezopotamya’nın bir parçası olarak Mısır’a doğru tabiî bir geçit vazifesi görmüştür.
Anadolu’da aynı yolla Ön Asya ve Avrupa içinde bir köprü oluşturmuştur. Deniz ulaşımının hemen hemen yeterince gelişmediği zamanlarda Avrupa ve Asya’yı, Suriye vasıtasıyla da Afrika kıtalarını birbirine bağlayan bölge, ticari ve stratejik sebeplere dayalı büyük bir rekabet alanı oluşturmuştur. Bundan başka Anadolu’nun zamanı coğrafyasından meydana gelen bazı eksikliklerin telafisi de, sadece Suriye ve el-Cezire ile bütünleşmekle mümkün olabilmiştir. Anadolu’nun, birçoğu engebeli arazide akan ırmakları, kanallar açılmak suretiyle sulama imkânı vermedikleri için, tarımda verimlilik sadece hava şartlarına bağlı kalmıştır. Bu tespitten hareketle Eskiçağ’dan itibaren Anadolu hâkimlerinin mümbit hilal (Mezopotamya - Suriye - Mısır) olarak adlandırılan bu bölgeye devamlı haiz olmak istekleri görülmüştür.
Anadolu Yarımadası, Eskiçağ’da çok ender olarak tümüyle siyasal açıdan birleştirilebilmiştir. Bunun nedenlerine erişince, tarihte dağlar istilalara engel olmuşlar ve medeniyetleri de birbirinden ayırmışlardır. Akarsular (Fırat, Dicle) ve Denizler (Adalar Denizi, Akdeniz) ise medeniyetleri yaklaştırmışlar, böylece varlıklı yaşam ve iskân alanları yaratmışlardır. Tarih süresince Anadolu’da yerleşme bölgeleri naturel olarak çok değişmiş, ağırlık merkezleri de deniz ve akarsular içinde oradan buraya, buradan oraya kaymıştır. Bazı dönemler kural dışı, yoğun nüfusla iskân edilen bölgeler ve alanlar oldukça fazla değişmemiştir.
Geçmişten günümüze en mühim merkezler Marmara ve Ege kıyılarında teşekkül etmiştir. Bu özellik, Anadolu’nun jeopolitik önemi kadar tutumsal ve ticari ağırlığının da bu bölgelerde olmasıyla ilgilidir. İstanbul, İzmir, Bursa, Edirne, İznik, Efes, Bergama, Foça, benzer biçimde çeşitli devirlerde parlamış büyük zamanı merkezler, bu bölgelerdedir. Akdeniz, Orta Anadolu ve kısmen Doğu Anadolu’da ise büyük zamanı merkezler, daha seyrek bir coğrafi dağılışta olmuştur. Karadeniz Bölgesi, iç bölge olduğu ve geniş dünya parçalarıyla direkt doğruya ilişkisi bulunmadığı için yoğun nüfusuna karşın büyük merkezler meydana getirememiştir. Karadeniz kıyılarındaki Sinop ve Trabzon benzer biçimde şehirlere ise askeri ve ticari sebepler, gereksinim ve şartlardan dolayı, ara sıra birinci aşama ehemmiyet kazandırmıştır.
Anadolu’nun coğrafi konumu, coğrafi özellikleri, sınırları, ulusal çıkarları, ulusal politikaları, ulusal stratejileri ve dünya düzenine gore konumu bu bağlamda değerlendirmeye doğal olarak tutulmalıdır. Anadolu, coğrafi konumundan meydana gelen jeo-stratejilerin yanında, jeo-kültürel stratejiler üretilmeli ve uygulamaya da çalışmalıdır. Orta Asya ve İran ile olan ilişkileri M.Ö. kadar giden Anadolu, Orta Doğu’da ortalama 1000 senedir var olmuş ve ortalama 500 yıl da bu bölgeyi yönetmiştir. Dil, din, tarih, kültür ve ırk bağının olduğu öteki uluslar ile olan ilişkileri çok sıska ve yavaş ilerlemektedir. Kısaca Orta Doğu ve Orta Asya Anadolu’nun coğrafi tesir sahası içinde kalabilecek bir konumdadır. Anadolu bu ortak paydalarına dış siyasette daima vurgu yapmalıdır. Ortak kültürel organizasyonlar geliştirme kanalıyla bu yakınlığa katkıda bulunmalıdır.
YORUMLAR