KARARLILIK a. 1. Girişimlerinden vazgeçmeyen, almış olduğu kararları yılmadan tatbik eden bir kimsenin, davranışlarının niteliği: K...
KARARLILIK a.
1. Girişimlerinden vazgeçmeyen, almış olduğu kararları yılmadan tatbik eden bir kimsenin, davranışlarının niteliği: Kararlılıkla hareket etmek. Her türlü koşulda kararlılık göstermek. Hedefinden vazgeçmeyen bir insanoğlunun kararlılığı. Ses tonunun kararlılığı. Davranışlarındaki kararlılık.
2. Belli bir durumda uzun bir süre büyük bir değişikliğe uğramadan aynı düzeni sürdüren şeyin niteliği; düzenlilik, süreklilik.
—Elektrotekn. Bir elektrik motorunun kararlılık katsayısı, maksimum motor kuvvet çiftinin olağan motor kuvvet çiftine oranı.
—Fişekç. Olağan sıcaklıklarda kendiliğinden kimyasal bozunmaya uğramayan patlayıcı maddelerin özelliği. (Bk. ansikl. böl.)
—Fizs. kim. Kimyasal bir maddenin sürekliliği. (Bk. ansikl. böl. Polim.) || Denge durumunda olan bir cismin ya da bir sistemin özelliği.
—Fizs. mekan. Emin denge halindeki bir sistemin özelliği.
—Havc. Bozulan dengeyi tekrardan sağlamak için bir uçakta bulunması ihtiyaç duyulan beceri.
—Kâğ. san. Boyutsal bakımdan kesin olan kâğıdın özelliği.
—Meteorol. Katmanları yukarı doğru azalan yoğunluklarla üst üste gelmiş atmosferin durumu. (Bk. ansikl. böl.)
—Petr. san. Depolama ya da kullanım esnasında bozulmayan bir petrol ürününün niteliği. (Benzinlerin kararlılığı zamkların oluşumuna karşı yavaşlatıcılar gerektirir; gazyağlarının ve yağlama yağlarının kararlılığı, her şeyden ilkin renkle ilgilidir, bu rengin zaman içinde koyulaşmaması gereklidir.)
—Siber Geçici bir tedirginlikle rejimlerinin birinden sapan ve bu tedirginliğin kalkması sonunda azca çok hızla bu rejime dönen dinamik bir sistemin özelliği. (Kararlılık tanımı, mesela mekanikte kesin denge halini niteleyen tanımdan daha geneldir. Bu tarif, ek olarak, geçici bir tedirginlikle sapan ve tedirginlik kalktığında eski haline dönen, sınır çevrime gore dönemsel özsalınım rejimindeki doğrusal olmayan bir sisteme de uygulanabilir. Başlangıç rejimine dönüş dönemsiz ya da sönümlenen salınımlı olabilir.)
—ANSİKL. Fişekç. Patlayıcı bir maddenin kararlılığını, duyarlılığıyla* karıştırmamak gerekir; kararsız bir patlayıcı kendiliğinden patlayana değin bozunabileceğine gore, kararlılık uygulamada çok mühim bir niteliktir; pikrik asit benzer biçimde özünde kesin bazı maddelerin tersine, nitroselülozlar ve bir çok nitrik asit esteri yavaş bir kimyasal bozunmaya uğrar; bu vaka dumansız barutlar için de geçerlidir. "110 °C'ta dayanım deneyi†denilen Vieille deneyi benzer biçimde kararlılık deneylerinin amacı, gerek üretimi sonunda, gerek saklanmaları esnasında, bu maddelerin kararlılık derecesini belirlemektir.
—Meteorol. Hafifçe hava tanecikleri, yoğun taneciklerin altında ya da onlarla aynı düzeyde bulunursa, yükselme devinimleri adım atar (hidrostatikteki yüzen cisimler ilkesi). Bu durumda düşey kararsızlık 'tan söz edilir. Meteoroloji uzmanları, sondaj diyagramlarını inceleyerek, bir kütlenin kararlılığını ya da kararsızlığını ortaya koyarlar. Bir kütlenin düşey dengesini, havanın özelliklerini belirten yükselme ya da çökme devinimlerini bilmek önemlidir.
1. Mutlak kararlılık. Biçim 1'i göz önüne alalım. Atmosferin her düzeyde günlük ısı durumunu gösteren hal eğrisinin eğimi adiyabatikten (y a) ve psödoadiyabatikten (7 s) daha azdır. Bu koşullarda, bir cephe tedirginliğinin ya da dağlık bir engebenin etkisiyle yükselen bir tanecik, kuruysa td sıcaklığı ya da doymuşsa ts sıcaklığıyla z düzeyine ulaşır Her iki durumda da taneciğin z'ye çevresindeki havadan daha soğuk olarak geldiği görülür. Demek ki tanecik, çevresindeki havadan daha yoğundur ve bundan dolayı yükselmesi durur. Böylece adiyabatik gradyandan düşük olan ısı gradyanı her iki durumda yükselme devinimlerini önler. Bu durumda mutlak kararlılık'tan söz edilir.
2. Mutlak kararsızlık (biçim 2). Bu, bundan önceki durumun tersidir. Yükselen tanecik ister kuru, ister nemli olsun, çevresindeki havanın sıcaklığından daha yüksek bir sıcaklıkla herhangi bir z düzeyine ulaşır Daha hafifçe olduğundan yükselmeye devam eder. Psödoadiyabatik gradyandan daha yüksek olan bir hal gradyanı, böylece yükselme devinimlerini kolaylaştırır Bu durumda mutlak kararsızlıksan söz edilir.
3. Seçmeli kararsızlık (biçim 3). Atmosferde en sık görülen durumdur: hal eğrisi adiyabatik ve psödoadiyabatik eğrilerin içinde bir eğiklik gösterir. Havanın kesin olup olmadığını bilmek için, öteki iki etkeni göz önüne almak gerekir: rutubet ve dinamik vurum.
a) Rutubet. Atmosfer doymuşsa, yükselen taneciklerin sıcaklığı psödoadiyabatik oranında azalır; hal eğrisi taneciğin ısı azalma gradyanından daha eğik olduğuna gore, 2. duruma (kararsızlık) gelinir. Tersine, hava kuru ise, hal eğrisi adiyabatikten daha azca eğik olduğundan 1. duruma (kararlılık) dönülür.
b) Dinamik vurum. Çok kez ortalama bağıl nemler kaydedilir (60-70). Demek ki bozulmaz bir denge sözkonusudur. Bu durumda yükselmeye ya da tersine, çökmeye yol açabilecek dinamik etkenleri göz önüne almak gerekir. Sözgelimi, bir cephe ya da "rüzgâra açık†bir dağ yamacı yükselme devinimlerini başlatırsa, gelişmelerini önleyecek hiçbir engelle karşılaşmayacakları için bu devinimler devam eder ve kararsızlık oluşur. Buna karşılık bir engebenin “rüzgâr altındaki" kesiminde ya da soğuk bir cephenin arkasında, alçalma devinimleri kararlılığa neden olur.
—Polim. Plastik maddelerin kararlılığı iç ya da dış bir çok parametreye bağlıdır. Dış etkenler içinde bilhassa ısı yükselmelerine (ısılkararlılık), atmosfer etkenlerine, ışığa (ışılkararlılık), İyonlaştırıcı ışınımlara (ışınkararlılık) ve nihayet başta yükseltgenme olmak suretiyle tüm kimyasal etkilere karşı gösterilen dayanım sayılabilir. Yapısı çok iyi belirlenmiş arı bir polimerin bir dış parçalanma etkeni karşısındaki davranışı, şu ya da bu şekilde evvelde kestirilebilir; oysa bileşiminde bir çok katkı maddesi bulunan, üstelik azca ya da çok karmaşık karışımlarla kesin duruma getirilen plastik bir maddenin davranışını evvelde kestirmek zor olsa gerek. Hatta çok malum arı bir polimerin kararlılığı bile büyük seviyede, elde edilmiş olduğu ve arılaştırıldığı koşullara bağlıdır; anormal yapıların bulunması, kataliz artıkları, ışılduyarlılaştırıcı görevi oynayan yaratı oranda çözücüler polimerin kararlılığını mühim seviyede etkisinde bırakır.
1. Girişimlerinden vazgeçmeyen, almış olduğu kararları yılmadan tatbik eden bir kimsenin, davranışlarının niteliği: Kararlılıkla hareket etmek. Her türlü koşulda kararlılık göstermek. Hedefinden vazgeçmeyen bir insanoğlunun kararlılığı. Ses tonunun kararlılığı. Davranışlarındaki kararlılık.
2. Belli bir durumda uzun bir süre büyük bir değişikliğe uğramadan aynı düzeni sürdüren şeyin niteliği; düzenlilik, süreklilik.
—Elektrotekn. Bir elektrik motorunun kararlılık katsayısı, maksimum motor kuvvet çiftinin olağan motor kuvvet çiftine oranı.
—Fişekç. Olağan sıcaklıklarda kendiliğinden kimyasal bozunmaya uğramayan patlayıcı maddelerin özelliği. (Bk. ansikl. böl.)
—Fizs. kim. Kimyasal bir maddenin sürekliliği. (Bk. ansikl. böl. Polim.) || Denge durumunda olan bir cismin ya da bir sistemin özelliği.
—Fizs. mekan. Emin denge halindeki bir sistemin özelliği.
—Havc. Bozulan dengeyi tekrardan sağlamak için bir uçakta bulunması ihtiyaç duyulan beceri.
—Kâğ. san. Boyutsal bakımdan kesin olan kâğıdın özelliği.
—Meteorol. Katmanları yukarı doğru azalan yoğunluklarla üst üste gelmiş atmosferin durumu. (Bk. ansikl. böl.)
—Petr. san. Depolama ya da kullanım esnasında bozulmayan bir petrol ürününün niteliği. (Benzinlerin kararlılığı zamkların oluşumuna karşı yavaşlatıcılar gerektirir; gazyağlarının ve yağlama yağlarının kararlılığı, her şeyden ilkin renkle ilgilidir, bu rengin zaman içinde koyulaşmaması gereklidir.)
—Siber Geçici bir tedirginlikle rejimlerinin birinden sapan ve bu tedirginliğin kalkması sonunda azca çok hızla bu rejime dönen dinamik bir sistemin özelliği. (Kararlılık tanımı, mesela mekanikte kesin denge halini niteleyen tanımdan daha geneldir. Bu tarif, ek olarak, geçici bir tedirginlikle sapan ve tedirginlik kalktığında eski haline dönen, sınır çevrime gore dönemsel özsalınım rejimindeki doğrusal olmayan bir sisteme de uygulanabilir. Başlangıç rejimine dönüş dönemsiz ya da sönümlenen salınımlı olabilir.)
—ANSİKL. Fişekç. Patlayıcı bir maddenin kararlılığını, duyarlılığıyla* karıştırmamak gerekir; kararsız bir patlayıcı kendiliğinden patlayana değin bozunabileceğine gore, kararlılık uygulamada çok mühim bir niteliktir; pikrik asit benzer biçimde özünde kesin bazı maddelerin tersine, nitroselülozlar ve bir çok nitrik asit esteri yavaş bir kimyasal bozunmaya uğrar; bu vaka dumansız barutlar için de geçerlidir. "110 °C'ta dayanım deneyi†denilen Vieille deneyi benzer biçimde kararlılık deneylerinin amacı, gerek üretimi sonunda, gerek saklanmaları esnasında, bu maddelerin kararlılık derecesini belirlemektir.
—Meteorol. Hafifçe hava tanecikleri, yoğun taneciklerin altında ya da onlarla aynı düzeyde bulunursa, yükselme devinimleri adım atar (hidrostatikteki yüzen cisimler ilkesi). Bu durumda düşey kararsızlık 'tan söz edilir. Meteoroloji uzmanları, sondaj diyagramlarını inceleyerek, bir kütlenin kararlılığını ya da kararsızlığını ortaya koyarlar. Bir kütlenin düşey dengesini, havanın özelliklerini belirten yükselme ya da çökme devinimlerini bilmek önemlidir.
1. Mutlak kararlılık. Biçim 1'i göz önüne alalım. Atmosferin her düzeyde günlük ısı durumunu gösteren hal eğrisinin eğimi adiyabatikten (y a) ve psödoadiyabatikten (7 s) daha azdır. Bu koşullarda, bir cephe tedirginliğinin ya da dağlık bir engebenin etkisiyle yükselen bir tanecik, kuruysa td sıcaklığı ya da doymuşsa ts sıcaklığıyla z düzeyine ulaşır Her iki durumda da taneciğin z'ye çevresindeki havadan daha soğuk olarak geldiği görülür. Demek ki tanecik, çevresindeki havadan daha yoğundur ve bundan dolayı yükselmesi durur. Böylece adiyabatik gradyandan düşük olan ısı gradyanı her iki durumda yükselme devinimlerini önler. Bu durumda mutlak kararlılık'tan söz edilir.
2. Mutlak kararsızlık (biçim 2). Bu, bundan önceki durumun tersidir. Yükselen tanecik ister kuru, ister nemli olsun, çevresindeki havanın sıcaklığından daha yüksek bir sıcaklıkla herhangi bir z düzeyine ulaşır Daha hafifçe olduğundan yükselmeye devam eder. Psödoadiyabatik gradyandan daha yüksek olan bir hal gradyanı, böylece yükselme devinimlerini kolaylaştırır Bu durumda mutlak kararsızlıksan söz edilir.
3. Seçmeli kararsızlık (biçim 3). Atmosferde en sık görülen durumdur: hal eğrisi adiyabatik ve psödoadiyabatik eğrilerin içinde bir eğiklik gösterir. Havanın kesin olup olmadığını bilmek için, öteki iki etkeni göz önüne almak gerekir: rutubet ve dinamik vurum.
a) Rutubet. Atmosfer doymuşsa, yükselen taneciklerin sıcaklığı psödoadiyabatik oranında azalır; hal eğrisi taneciğin ısı azalma gradyanından daha eğik olduğuna gore, 2. duruma (kararsızlık) gelinir. Tersine, hava kuru ise, hal eğrisi adiyabatikten daha azca eğik olduğundan 1. duruma (kararlılık) dönülür.
b) Dinamik vurum. Çok kez ortalama bağıl nemler kaydedilir (60-70). Demek ki bozulmaz bir denge sözkonusudur. Bu durumda yükselmeye ya da tersine, çökmeye yol açabilecek dinamik etkenleri göz önüne almak gerekir. Sözgelimi, bir cephe ya da "rüzgâra açık†bir dağ yamacı yükselme devinimlerini başlatırsa, gelişmelerini önleyecek hiçbir engelle karşılaşmayacakları için bu devinimler devam eder ve kararsızlık oluşur. Buna karşılık bir engebenin “rüzgâr altındaki" kesiminde ya da soğuk bir cephenin arkasında, alçalma devinimleri kararlılığa neden olur.
—Polim. Plastik maddelerin kararlılığı iç ya da dış bir çok parametreye bağlıdır. Dış etkenler içinde bilhassa ısı yükselmelerine (ısılkararlılık), atmosfer etkenlerine, ışığa (ışılkararlılık), İyonlaştırıcı ışınımlara (ışınkararlılık) ve nihayet başta yükseltgenme olmak suretiyle tüm kimyasal etkilere karşı gösterilen dayanım sayılabilir. Yapısı çok iyi belirlenmiş arı bir polimerin bir dış parçalanma etkeni karşısındaki davranışı, şu ya da bu şekilde evvelde kestirilebilir; oysa bileşiminde bir çok katkı maddesi bulunan, üstelik azca ya da çok karmaşık karışımlarla kesin duruma getirilen plastik bir maddenin davranışını evvelde kestirmek zor olsa gerek. Hatta çok malum arı bir polimerin kararlılığı bile büyük seviyede, elde edilmiş olduğu ve arılaştırıldığı koşullara bağlıdır; anormal yapıların bulunması, kataliz artıkları, ışılduyarlılaştırıcı görevi oynayan yaratı oranda çözücüler polimerin kararlılığını mühim seviyede etkisinde bırakır.
Kaynak: Büyük Larousse
Yarı Kararlılık
kararlılık
isim
isim
- Emin olma durumu, istikrar:
kararlılık ingilizcesi
- determination, resolution; stability, consistency, consistence
Yarı Kararlılık
YORUMLAR