KÖLE Gösterim: 45 Boyut: 16.7 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/> 1. Kökeni itibariyle, özgür olmayan bir c...
KÖLE
Gösterim: 45Boyut: 16.7 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
1. Kökeni itibariyle, özgür olmayan bir cemiyet sınıfından gelen, satılıp alınabilen, tutumsal bir araç olarak görülen ve bir efendiye bağımlı olan şahıs. (Bk. ansikl. böl. Ikonogr.)
2. Tadı, totaliter, müstebit bir güce boyun eğen şahıs: Siyasal rakiplerine köle muamelesi yapmak.
3. Birinin tadı isteklerine gözü kapalı boyun eğen şahıs; kul: Birinin kölesi ya da kulu olmayı reddetmek.
4. Duyduğu sevgi yüzünden, kendini bütünüyle sevilmiş olduğu kişinin iradesine bırakan; oyuncak: Bir kadının kölesi olmak.
5. Çok fazla ehemmiyet verdiği bir şeyin peşini bırakamayan, o şey söz mevzusu olduğunda özgürce davranamayan, kendini tutamayan şahıs; tutsak: Paraya, uyuşturucuya köle olanlar.
—isi. huk. Özgürlüğünü yitirmiş, alım satıma ve mirasa mevzu olabilecek bir mal durumuna gelmiş şahıs.
♦ sıf.
1. Köleliği kabul etmiş bir topluluğa denir: Köle bir halk.
2. Bütünüyle bir şeyin egemenliği altında olan kişiye denir: önyargılarının kölesi olmak. Ev işlerinin kölesi olmak.
—ANSİKL. ikonogr. Antik heykel sanatında, köle durumuna düşen akıncı kavim görüntüleri oldukça çoktur: Chalonsur -Saöne'da etyopyalı köle (Bibliothöque nationale Paris), akıncı tutsaklar (Louvre), Traianus'un yaptırdığı yapılardan Vatikan'a getirilen köle başları ya da büstleri.
Julius ll'nin mezannı süsleyen ünlü mermer Köleler" yapıtının heykelcisi olan Michelangelo'dan sonrasında gelen çağdaş sanatçılar anmaya yönelik büyük heykel gruplarında sık sık kölelere de yer verdiler. Ortak mevzuları tabanca trophaeumları ve savaşları gösteren alçakkabartmalardı; dört köleligı Tıplar şu anıtları süslüyordu ya da bazıları bugün de süslemektedir: Pont-Neuf'te, Francheville'in yapmış olduğu Henri IV anıtı (bugün Louvre'da), Victoires kendi alanında, Desjardins'in yapmış olduğu Louis XIV anıtı (bugün invalides'de), Palermo'da Philippe V anıtı. Versailles'ın Harp salonu'nda ve korudaki heykeller içinde Coyzevox'un köleleri mevzu alan yapıtları vardır. XVI. ve XVII. yy.'larda süsleme resminde resimli madalyonları kornişlerden farklı kılan ignudi'de kölelere sıkça rastlanır (Sistina, Farnese galerisi).
—isi. Cahiliye" devrinde, Garp Arabistan'da kölelerin büyük bölümü, kara derili Habeşler'di. Ak köleler ise, arap tecim kervanları tarafınca sağlanıyordu. Arap olmayan bu kölelerin yanı sıra arap kabilelerinden alınmış köleler de vardı. Kölelerin bir ev eşyası şeklinde alınarak satılmaları, türlü hakaret ve işkencelere uğramaları uzun seneler sürdü. Tek tanrılı dinlerin doğuşuyla kölelerin sayısı mühim seviyede azaldıysa da kölelik büsbütün ortadan kalkmadı. Yahudilik ve hıristiyanlıkta olduğu şeklinde müslümanlıkta da kölelik kurumu korunmakla beraber kölelere bazı haklar tanındı; bunların tam özgür olmalarını sağlayacak yollar bulundu. Müslümanlıkta köleye özgürlüğünü kazandırmanın, ona iyi davranmanın sevap olduğu gerek Kuran'da (II, 177) gerekse hadislerde belirtilir.
Kaynak: Büyük Larousse
BAKINIZ
BAKINIZ
Köle: Özgürlüğü kısıtlanmış, bir kişinin buyruğu altında çalışan kişi,kul.
köle
isim, tarih
isim, tarih
- Muharebede esir alınan, yabancı ülkelerden zorla kaçırılıp özgürlükten yoksun bırakılan ya da başkasından satın alınan adam, kul, tutsak.
- Birinin emri altında bulunan, özgür olmayan kimse.
- mecaz Herhangi bir şeye çok fazla derecede bağlı olan kimse. "İçkinin kölesi. Paranın kölesi."
- köleniz (ya da köleleri)
- kölen olayım!
Köle
- Tüm tarihî devirlerde başka milletlerden, yabancılardan zorla kaçırılıp hürriyetten yoksun hale getirilerek hizmette kullanılan adam. (İslâmiyet köleliği en âdil usullerle kaldırmağa çalışmış ve Resul-i Ekrem (A.S.M.), insanları kölelikten kurtarmayı yakarma olarak ilân etmiştir.)
köle
- tutsak, alınarak satılan insan.
- Bir insanı esir etmiş ya da satın almış bir efendinin müstebit otoritesine, o insanoğlunun boyun eğme şartları.
KÖLELEŞMEK
gçz. f. Köle durumuna gelmek: Köleleşmiş bir cemiyet.
♦ köleleştirmek
1. Bir halkı bir topluluğu köleleştirmek, onları köle durumuna getirmek ya da kati bir bağımlılık altına alabilmek, boyun eğdirmek: ifenilmiş ulustan köleleştirmek. 2. Bir kimseyi, bir şeyi köleleştirmek, egemenliği altına alabilmek, kendi çıkarlarına sıkıca bağımlı hale getirmek: Sıkıdüzen basını sanki köleleştiriyor.
Kaynak: Büyük Larousse
KÖLELEŞTİRME
1. Köleleştirmek eylemi.
2. Bir etninin, bir halkın, bir ulusun, bir devletin, yabancı bir toplumsal grubun tümüne ya da bir kısmına, belirgin bir ekonomik ve siyasal rejimi zorla kabul ettirerek bu toplumsal grup üyelerinden çoğunun özgürlüğünü elinden alması, bu tarz şeyleri topluca sürgüne yollaması ve büyük bölümü kez yalnızca barınak ve yiyecek vererek karşılığında bir takım ekonomik işlevleri yerine getirmekle yükümlü kılması.
—ANSİKL. Fels. Köleleştirme hakkı problemi, XVIII. yy.'a kadar siyasal felsefede ön planda bir rol oynadı. Aristoteles'in, Poli- f/ka'sında, kölelerin tabii olarak mı, yoksa anlaşma kanalıyla mı köle oldukları mevzusunda ortaya attığı soruya, tabii hukuk kuramcıları, “anlaşma kanalıyla" diye yanıt verdiler. Efendiyle köle arasındaki birlikteliğin meşruluğu, kölenin örtük ya da zorla alınmış rızasına dayanır. Bu “baş eğme antlaşması"nın tam anlamıyla incelenmesine verilen ehemmiyet, bir kölenin kendisine bir efendi seçmesinin, aslen, bir halkın hükümdar seçmesinden pek değişik olmadığı mevzusunda bir süre sonra yaygınlaşan görüşten lanır: "Hepimiz kişi olarak dilediği bir kimsenin kölesi olmakta serbesttir [...]; öyleyse, ne diye özgür bir halk, kendini yönetme hakkını tümüyle, kendine hiçbir şey bırakmayacak şekilde bir ya da aniden fazla kişiye devrederek onlara kafa eğmesin?" (Grotius, De jure belirgin ac pacis [Savaş ve barış hukuku], 1, 3, 8).
Başta Rousseau olmak suretiyle demokrat düşünürler, bu görüşün üstünde önemle durarak onun iki açıdan yanlış bulunduğunu kanıtlamaya çalıştılar. Onlara nazaran, bu şekilde bir antlaşma, ilkin aslan payına dayanan bir anlaşmadır ve bu şekilde olduğundan de geçersizdir. Sonrasında da, bir insan topluluğunun halk haline gelmesini elde eden gerçek cemiyet sözleşmesiyle, bir halkın bir hükümdarı başına getirmesi eylemini birbirine karıştırmamak gerekir: "Bir insanoğlunun kendini karşılıksız olarak teslim ettiğini söylemek, saçma ve akla sığmaz bir şeydir. Bu şekilde bir davranış meşru olamayacağı şeklinde geçersizdir de. Çünkü bu durumu meydana getiren kimsenin sağduyusu yok anlamına gelir. Aynı şeyi tüm bir halk için söylemekse, delilerden oluşan bir halk fikretmek anlamına gelir; delilikse, hiçbir hak kazandırmaz†(Cemiyet sözleşmesi [Contrat social], 1, 4).
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR