Mantıkta ölçme nedir? Benzetme kuralları nedir? Benzetme türleri, örnekler ve açıklamalar, ölçme hakkında bilgi. Benzetme Zihnin, verilmi...
Mantıkta ölçme nedir? Benzetme kuralları nedir? Benzetme türleri, örnekler ve açıklamalar, ölçme hakkında bilgi.
Benzetme
Zihnin, verilmiş önermelere dayanarak mecburi olarak bir netice çıkarması işlemine ölçme denir. Öncesinden verilen önermelerin her herhangi birine öncül, onlardan mecburi olarak çıkan önermeye de vargı (netice önermesi) denir.
Kıyasta üç terim ve üç önerme mevcuttur.
I. öncül: Tüm insanoğlu ölümlüdür. (Büyük önerme)
II. öncül: Sokrates insandır. (Ufak önerme)
O halde, Sokrates ölümlüdür. (Netice önermesi)
Büyük Terim: Büyük önermede ve sonuçta yer edinen kaplamı en geniş olan terimdir. Sonucun yüklemini oluşturur.
Ufak Terim: Ufak önermede ve sonuçta yer alır. Sonucun öznesini oluşturur.
Orta Terim: Büyük ve minik önermede yer edinen terimdir. Sonuçta yer almaz.
Büyük Önerme: Büyük terim ve orta terimden oluşan öncüldür.
Ufak Önerme: Ufak terim ve orta terimden oluşan öncüldür.
Vargı (Netice önermesi): Ufak ve büyük terimden oluşan önermedir.
Kıyasın Kuralları
1. Her kolay kıyasta büyük, minik ve orta terim olmak suretiyle üç terim bulunmalıdır. Terimler üçten az olursa o ölçme ya yanlıştır ya da düzensizdir. Fazla terim var ise ölçme bileşik kıyastır.
2. Orta terim sonuçta bulunmamalıdır.
3. Orta terim, öncüllerde minimum bir kere tüm kaplamı ile alınmalıdır.
4. Yargıda hiçbir terimin kaplamı öncüllerdeki terimlerin kaplamını aşmamalıdır.
5. Netice daima öncüllerden zayıf olana bağlıdır. Eğer öncüllerden biri tikelse netice tikel; biri olumsuzsa netice da negatif olur.
***Hiçbir insan ölümsüz değildir. (I. öncül-olumsuz)
***Ahmet de insandır. (II. öncül)
O halde Ahmet de ölümsüz değildir. (Vargı-olumsuz)
6. iki negatif öncülden bir netice çıkmaz.
✓ Hayvan nebat değildir. (I. öncül)
✓ Nebat cansız değildir. (II. öncül) benzer biçimde.
7. İki tikel öncülden netice çıkmaz.
✓ Bir takım insanoğlu öğrencidir. (I. öncül)
✓ Bir takım öğrenciler çalışkandır. (II. öncül) benzer biçimde.
8. Öncüller pozitif ise netice negatif olması imkansız.
I. Rahat Benzetme (Kategorik Tasım)
Rahat (kategorik) önermelerden kurulu kıyastır.
Ia. Kati Benzetme
Netice önermesinin öncüllerde mana bakımından bulunup şeklen bulunmadığı kıyastır.
ÖRNEK:
Tüm insanoğlu duyguludur.
Ali insandır.
O halde Ali de duyguludur.
Ib. Zincirleme Benzetme
YORUMLAR