Türk dilinin en kıymetli hazinelerinden birinin büyük yazarı olan, büyük Türk bilgini Kaşgarlı Mahmut kimdir? Kaşgarlı Mahmut’un emekleri. ...
Türk dilinin en kıymetli hazinelerinden birinin büyük yazarı olan, büyük Türk bilgini Kaşgarlı Mahmut kimdir? Kaşgarlı Mahmut’un emekleri.
KÂŞGARLI MAHMUT, büyük bir Türk dil bilginidir. Karahanlı İmparatoru Hasan Hakan’ın amcasının oğlu Prens Hüseyin’in erkek evladıdır. Ölmez eseri «Dîvânu Lugaati’t-Türk» ünü 1072’de yazmaya başlamış, 1074’te bitirmiş, 1077’de tekrardan gözden geçirerek Bağdat’ta Halife Muktedi’ye sunmuştur. Alp Arslan’ın damadı olan bu 21 yaşındaki Halife’ye himayesinde bulunmuş olduğu Türkler’in dilini öğretmek gayesini güden bu yapıt, muhteşem bir Türk dili ansiklopedisidir. Kâşgarlı Prens Mahmut, tüm Türk diyeleklerini bilirdi, eserinde tüm ekranda görülen pencereden örnekler vermiştir.
Türk dilinin en kıymetli hazinelerini toplayan bu Arapça-Türkçe ansiklopedik sözlüğe bir de renkli dünya hartası eklenmiştir. Kâşgarlı Mahmut, bu haritada cihanın merkezi olarak Türkistan’ı göstermiştir. Yazar, eserinin önsözünde şöyleki diyor:
Kâşgarlı Mahmut bir de «Kitâbu Cevâhi-ru’n-Nahv fî Lugaati’t-Türk» (Türk Diyeleklerinde Dilbilgisi Esasları) diye önemi daha adından belirgin bir Türkçe dilbilgisi kitabı yazmıştır. «Divan» yazarı çapında bir dil bilgininin bu eserinin bugün elimizde bulunmaması, Türklük için gerçek bir kayıptır. Bu eserin de Arapça yazılması, maksadın Araplar’a Türkçe öğretmek bulunduğunu gösterir.
Bir dereceye kadar Göktürk Yazıtları kural dışı edilecek olursa, Türkçe’de yazılmış yüzbinlerce eserin hiçbirisi «Divan» kadar mühim değildir. Bu husus, Kâşgarlı Mahmut’un Türk uygarlık tarihindeki yerini belirtmeye yeter.
Bu ölmez eserin keşfi, Göktürk Yazıtları’ nın çözülmesi benzer biçimde Türkolojinin tarihinde dönüm noktası olmuştur. Bu iki eserin bulunması ile Türkoloji, bir hamlede çok büyük mesafe almıştır. Necip Asım Bey tarafınca 3 ten halinde gösterilen yapıt, sonrasında Besim Atalay tarafınca 3 ciltte Türkçe’ye çevrilmiş, büyük bir ten halinde de eserin alfabetik fihristi yayınlanmıştır.
YORUMLAR