LARVA a. (hayalet anlamında lat. söze.). Yumurtadan çıkan ve gerek beslenme alışkanlığı, gerekse gövde biçimi ve hatta yaşama çevre...
LARVA a. (hayalet anlamında lat. söze.). Yumurtadan çıkan ve gerek beslenme alışkanlığı, gerekse gövde biçimi ve hatta yaşama çevresi bakımından erişkin biçime nazaran mühim farklılıklar sergileyen özgür şekil. (Bk. ansikl. böl.)
—Sağl. kor. Larva savaşı, larvaları yok etme amacıyla başvurulan önlemler. (Bk. ansikl. böl.)
—Su ür. kül. Larva yetiştirme, ticari kıymeti olan bazı deniz hayvanlarının larvalarını organik ya da suni ortamlarda besleyip büyütme işlemlerinin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
♦ sıf. Larvayla ilgili olan için, ya da larva hali için kullanılır: Larva periyodu. Böceklerin larva biçimleri.
—ANSİKL. Asalbil. Larvalar insanda ve hayvanlarda asalak olabilirler (dış ya da iç asalaklar). Kimisi, erişkin evreye ulaşmadan önce tüm gelişim çevrimini insan vücudunda tamamlar (larva göçü); buna karşılık insan asalağın mutlak konağı değilse, düzgüsel ya da anormal bir arakonak olabilir (asalak çıkmazı, larva migrans). Asalaklar çoğunlukla solucandır (yassısolucanlar), fakat bazı böcek larvaları da insanda asalak yaşayabilir (miyazlara neden olan larvasineğigillerin larvaları). Bulaşıcı hastalıkları taşıyan böcek larvalarının incelenmesi ve denetimi, hastalığın taşınmasını elde eden zinciri kırmak açısından çok önemlidir.
—Böcbil. Erişkinler için düzenlenen sınıflandırmadan azca çok bağımsız olarak, böcek larvalarını biçimlerine dayanarak birbirinden ayırmak için değişik sıfatlar türetildi. Böylece, kınkanatlılar şu larva çeşit-kabuklu larvası (Sacculina öbeğinin nauplius'u) teriyle birbirlerinden ayrılmaktadır: Hemerobius'ların ve kınkanatlıların Adephaga alttakımından bazı türlerin kampedeifor- mes larvaları; mayısböcekleriyle diğeri bitkicil kınkanatlıların melolontoyit (çıplak etli ve yay benzer biçimde kıvrık bedenli) larvaları; tırtılsı larvalar (pulkanatlıların tırtılları, zarkanatlıların Symphyta öbeği larvaları). Öte taraftan, çiftekanatlılar arasındaki ayırım da şöyleki gerçekleştirilmiştir: kimileri (sivrisinekler) suda yaşayan, hareketli ve kafası belirgin ösefal larvalardır; diğerleriyse (sik- loraf sinekler) "et kurdu†da denen asefal larvalardır. Çok sayıda böceğin (titrek- sinekler, toplu yaşayan zarkanatlılar), etkurdundan çok azca değişik kurtsu larvaları bulunur; oysa bazı zarkanatlı türlerinin naupus'ları (ya da siklopoyit larvaları), kabukluların nauplius'una benzeyen aşırı bir başkalaşma geçirirler. Kızböceklerinin (Dytiscus, Phyrganea vb.) suda yaşayan larvalarıysa çok çeşitli olduklarından hiçbir sınıflandırmaya sokulamamaktadır.
—Sağl. kor. Larva savaşı, kamu yönetiminin böcek larvalarını, bilhassa sivrisinek larvalarını yok etmek için almış olduğu önlemlerin tümü (su birikintilerinin ve bataklıkların kurutulması, üreme yerlerine petrol ya da böcek öldürücü tozlar püskürtülmesi, vb).
—Su ür. kül. Alabalık larvası, serin ve bolca oksijenli akarsuların çakıllı diplerine yerleştirilen, döllenmiş alabalık yumurtalarını içeren kutular içinde yetiştirilir. Koregon larvaları yumurtadan çıkar çıkmaz dağlardaki göllere bırakılır. Yumurtadan çıkışlarını izleyen ilk günlerde su otlarına tutunarak yaşadıklarından, turnabalığı larvalarını bolca su otu bulunan bölgelere yerleştirmek gerekir. Sudak içinse, dişiye bir yuva hazırlanmış olur ve bıraktığı yumurtalar yuvadan alınarak su yüzeyinde taşınarak larva yetiştirmek için seçilen yere götürülür. Sazan yetiştirirken yumurtalara direkt müdahale gerekmediğinden sazan larvası yetiştiriciliğinden söz edilemez.
—Zool. Larva evresi, amniyonlu omurgalılar, örümcekgillerin bir çok ve kimi kara yu- muşakçaları haricinde, tüm hayvanlarda görülür. Kimi larvipar sinek türleri haricinde, larvalar yumurtadan çıkar; büyümeleri kabuk değiştirmeyle olsa (eklembacaklılar) ve mühim şekil değişimleri ortaya çıksa bile, üreme kabiliyetleri bulunmadığı ya da erişkinden çok değişik olduklarından bunlar larva olarak tanımlandılar. Bununla beraber, meksika küt ağızlı semenderi benzer biçimde kimi larvalar aralarında çiftleşebilir ve neoteni oluşturabilirler. Bazı iki kanatlı (Mi- astor), ya da kınkanatlı (Micromalthus) böceklerde, larva, çiftleşme olmaksızın ürer: buna pedogenez denir.
Larva evresi, çoğu zaman aniden ger çekleşen bir başkalaşmayla son bulur: tümbaşkalaşmalı böceklerde görülen süratli ve geniş kapsamlı bedensel değişimler, bu değişimlerle beraber ortaya çıkan büyük ölüm oranı (iribaşlarda) ve dinlenme gereksinimi (nemfoz). Larva organizmasının mühim bölümlerinin histolizle yok edilmiş olduğu ya da erişkin gövde yapısının haricinde bırakıldığı (denizkestanesinin pluteus'u benzer biçimde) görülebilir. Genç erişkin çoğu zaman yaşlı larvadan daha hafifçe olur (örn. tırtıl ve kelebek).
Bununla beraber, larva organik ortama erişkin kadar iyi uyum sağlayabilen bağımsız bir yaşam biçimidir; esasen, larvaların yaşamı da daima erişkinlerinkine benzemez: sözgelimi erişkini havada yaşayan birçok böceğin larvası suda yaşar, vb. Bundan dolayı, bilhassa böceklerde yaşam bütünüyle larva evresinde geçer (amerikan ağustosböceği: 17 senelik larva yaşamı 1 yaz devam eden erişkin yaşamı; günlük böcekler: 3 senelik larva yaşamı ve 1-4 günlük erişkin yaşamı). Buna karşın, uçmayı elde eden bütünüyle gelişmiş kanatlar yalnızca erişkinde bulunur.
—Sağl. kor. Larva savaşı, larvaları yok etme amacıyla başvurulan önlemler. (Bk. ansikl. böl.)
—Su ür. kül. Larva yetiştirme, ticari kıymeti olan bazı deniz hayvanlarının larvalarını organik ya da suni ortamlarda besleyip büyütme işlemlerinin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
♦ sıf. Larvayla ilgili olan için, ya da larva hali için kullanılır: Larva periyodu. Böceklerin larva biçimleri.
—ANSİKL. Asalbil. Larvalar insanda ve hayvanlarda asalak olabilirler (dış ya da iç asalaklar). Kimisi, erişkin evreye ulaşmadan önce tüm gelişim çevrimini insan vücudunda tamamlar (larva göçü); buna karşılık insan asalağın mutlak konağı değilse, düzgüsel ya da anormal bir arakonak olabilir (asalak çıkmazı, larva migrans). Asalaklar çoğunlukla solucandır (yassısolucanlar), fakat bazı böcek larvaları da insanda asalak yaşayabilir (miyazlara neden olan larvasineğigillerin larvaları). Bulaşıcı hastalıkları taşıyan böcek larvalarının incelenmesi ve denetimi, hastalığın taşınmasını elde eden zinciri kırmak açısından çok önemlidir.
—Böcbil. Erişkinler için düzenlenen sınıflandırmadan azca çok bağımsız olarak, böcek larvalarını biçimlerine dayanarak birbirinden ayırmak için değişik sıfatlar türetildi. Böylece, kınkanatlılar şu larva çeşit-kabuklu larvası (Sacculina öbeğinin nauplius'u) teriyle birbirlerinden ayrılmaktadır: Hemerobius'ların ve kınkanatlıların Adephaga alttakımından bazı türlerin kampedeifor- mes larvaları; mayısböcekleriyle diğeri bitkicil kınkanatlıların melolontoyit (çıplak etli ve yay benzer biçimde kıvrık bedenli) larvaları; tırtılsı larvalar (pulkanatlıların tırtılları, zarkanatlıların Symphyta öbeği larvaları). Öte taraftan, çiftekanatlılar arasındaki ayırım da şöyleki gerçekleştirilmiştir: kimileri (sivrisinekler) suda yaşayan, hareketli ve kafası belirgin ösefal larvalardır; diğerleriyse (sik- loraf sinekler) "et kurdu†da denen asefal larvalardır. Çok sayıda böceğin (titrek- sinekler, toplu yaşayan zarkanatlılar), etkurdundan çok azca değişik kurtsu larvaları bulunur; oysa bazı zarkanatlı türlerinin naupus'ları (ya da siklopoyit larvaları), kabukluların nauplius'una benzeyen aşırı bir başkalaşma geçirirler. Kızböceklerinin (Dytiscus, Phyrganea vb.) suda yaşayan larvalarıysa çok çeşitli olduklarından hiçbir sınıflandırmaya sokulamamaktadır.
—Sağl. kor. Larva savaşı, kamu yönetiminin böcek larvalarını, bilhassa sivrisinek larvalarını yok etmek için almış olduğu önlemlerin tümü (su birikintilerinin ve bataklıkların kurutulması, üreme yerlerine petrol ya da böcek öldürücü tozlar püskürtülmesi, vb).
—Su ür. kül. Alabalık larvası, serin ve bolca oksijenli akarsuların çakıllı diplerine yerleştirilen, döllenmiş alabalık yumurtalarını içeren kutular içinde yetiştirilir. Koregon larvaları yumurtadan çıkar çıkmaz dağlardaki göllere bırakılır. Yumurtadan çıkışlarını izleyen ilk günlerde su otlarına tutunarak yaşadıklarından, turnabalığı larvalarını bolca su otu bulunan bölgelere yerleştirmek gerekir. Sudak içinse, dişiye bir yuva hazırlanmış olur ve bıraktığı yumurtalar yuvadan alınarak su yüzeyinde taşınarak larva yetiştirmek için seçilen yere götürülür. Sazan yetiştirirken yumurtalara direkt müdahale gerekmediğinden sazan larvası yetiştiriciliğinden söz edilemez.
—Zool. Larva evresi, amniyonlu omurgalılar, örümcekgillerin bir çok ve kimi kara yu- muşakçaları haricinde, tüm hayvanlarda görülür. Kimi larvipar sinek türleri haricinde, larvalar yumurtadan çıkar; büyümeleri kabuk değiştirmeyle olsa (eklembacaklılar) ve mühim şekil değişimleri ortaya çıksa bile, üreme kabiliyetleri bulunmadığı ya da erişkinden çok değişik olduklarından bunlar larva olarak tanımlandılar. Bununla beraber, meksika küt ağızlı semenderi benzer biçimde kimi larvalar aralarında çiftleşebilir ve neoteni oluşturabilirler. Bazı iki kanatlı (Mi- astor), ya da kınkanatlı (Micromalthus) böceklerde, larva, çiftleşme olmaksızın ürer: buna pedogenez denir.
Larva evresi, çoğu zaman aniden ger çekleşen bir başkalaşmayla son bulur: tümbaşkalaşmalı böceklerde görülen süratli ve geniş kapsamlı bedensel değişimler, bu değişimlerle beraber ortaya çıkan büyük ölüm oranı (iribaşlarda) ve dinlenme gereksinimi (nemfoz). Larva organizmasının mühim bölümlerinin histolizle yok edilmiş olduğu ya da erişkin gövde yapısının haricinde bırakıldığı (denizkestanesinin pluteus'u benzer biçimde) görülebilir. Genç erişkin çoğu zaman yaşlı larvadan daha hafifçe olur (örn. tırtıl ve kelebek).
Bununla beraber, larva organik ortama erişkin kadar iyi uyum sağlayabilen bağımsız bir yaşam biçimidir; esasen, larvaların yaşamı da daima erişkinlerinkine benzemez: sözgelimi erişkini havada yaşayan birçok böceğin larvası suda yaşar, vb. Bundan dolayı, bilhassa böceklerde yaşam bütünüyle larva evresinde geçer (amerikan ağustosböceği: 17 senelik larva yaşamı 1 yaz devam eden erişkin yaşamı; günlük böcekler: 3 senelik larva yaşamı ve 1-4 günlük erişkin yaşamı). Buna karşın, uçmayı elde eden bütünüyle gelişmiş kanatlar yalnızca erişkinde bulunur.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR