LEĞEN a. (fars. leğen). 1. Türlü amaçlarla, çoğu zaman de çamaşır yıkamak için kullanılan yayvan, derinliği azca, yuvarlak kenarlı v...
LEĞEN a. (fars. leğen).
1. Türlü amaçlarla, çoğu zaman de çamaşır yıkamak için kullanılan yayvan, derinliği azca, yuvarlak kenarlı ve geniş ağızlı, metal ya da plastikten kap.
2. (Bir kızı) leğen başından almak, bir kızı iş içinde görerek, onun çalışkan ve hamarat bulunduğunu anlayarak seçip evlenmek. || Leğen ibrik, aptes alma ya da el yüz yıkama işinde kullanılan, leğen ve ibrikten oluşmuş ekip.
—Anat. üstün yapılı omurgalılarda, gövdenin arka ya da alt ucunda bulunan ve bir taraftan omurgaya öte taraftan bacaklara bağlı olan kemik kemer, kalça kemeri. (Bk. ansikl. böl.) || Minik leğen, leğenin üst darlığının altındaki bölüm. || Leğen üst darlığı, leğen alt darlığı, leğenin içinde bulunan iki dar bölgeye verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
—Antropol. Leğen açıklığı, kalça çıkıntılarının en dıştaki uç noktaları içinde kalan açıklık.
—Kad. doğ. Yassı leğen, ön arka ekseni, son aşama büyümüş enine eksenine nazaran kısa olan leğen. (Bu tip leğen amerikan sınıflandırmasındaki bakışımlı dört düzgüsel leğenden biridir. Hanımefendilerin % 25'inde görülür.)
—Sütç. Kaymak leğeni, kaymak yüze çıkıp biriksin diye süt konan geniş ve azca derin kap.
—ANSİKL. Anat. Çoğu zaman leğen adında olan kalça kemeri, hususi yapısı ve başlıca üç kemiği (kalça, oturga, çatı) ile ilk kez saçakyüzgeçlilerde ortaya çıkar; labyrinodonta grubunda (fosil amfibyumlar) bu üç kemik hokka çukurunu meydana getirir ve kalça kemiği yalnız kuyruksokumu omuru ile eklemlenir. Sürüngenlerde, çatı ve oturga kemikleri hafifler ve kıkırdaksı oynamaz eklemlerle birleşmiş çubuklara dönüşür. Dinozorlarda yarı yatay bacakların ortaya çıkışı, arka bacakların kaslarına sağlam bir yapışma yeri sağlayabilmek suretiyle, çatı kemiğinin öne doğru, oturga kemiğinin arkaya doğru ileri derecede uzamasıyla leğende yeni bir yapışmaya niçin olur. Oturga kemiği çubuğuna arkaya doğru bir art çatı kemiğinin eşlik etmiş olduğu fosil ornithischia grubunun leğeni ile saurischia grubununki de birbirinden farklıdır. Kuşların leğeni dinozorlarınkine benzer, fakat kalça kemiği kuyruksokumu kemikleriyle kaynaşır, kıkırdaksı eklemler kaybolur. Memelilerde leğen dönüşüme uğrar, kalça kemiği ön duruma geçer, oturga ve çatı kemikleri arkada “tıkayıcı†bir deliğin çevresinde birbirine kaynar. Tekdelikliler ile keselilerde, uyluk kaslarının yapışmasını sağlayacak bir düzlük oluşturmak suretiyle kese kemiği çatı kemiği ile eklemlenir. Kalça kemiği, toynaklılarda, bazı kemirgenlerle primatlarda levha benzer biçimde yassılaşabilir.
insanda leğen oynamaz eklemlerle birleşmiş dört kemik parçasından oluşur: arkada kuyruksokumu ve kuyrukkemiği, yanlarda ve önde kalça kemikleri (bunların üstünde dışta birer hokka çukuru bulunur ve uyluk kemiğinin başı bu çukura yerleşerek kalça eklemini oluşturur). Kemik leğen böylece huni biçiminde bir boşluk oluşturur; bu boşluk üst darlık denen bir kabartıyla ikiye bölünür: karın boşluğunun altında kalan büyük leğen, onun altında kalan ve alt kısmı bir kas-aponevroz perdesiyle (apışarası) kapanan minik leğen. Minik leğenin içinde gödenbağır- sağı, cinsel organlar ve işeme organları bulunur. Hanımda leğen daha geniş, üst ağız daha açık, çatı kemiği açısı daha büyüktür; bu özellikler doğumu kolaylaştırır.
Patoloji. Trafik kazalarının artmasıyla beraber leğen kırıklarında da artış olmuştur. Kemik bölümlerinden herhangi birinde meydana gelen kısmi kırıklar, leğen çemberi parçalanmamışsa, çoğu zaman tehlikesiz sayılır. Hokka çukuru kırıkları uyluk kemiğinin uğramış olduğu şiddetli bir darbeden ileri gelir; tedavisi güçtür ve mühim sekeller bırakabilir. Kalça kemeri kırıkları leğen halkasının bütünlüğünü bozar; bu kınklar bir çok vakit damarlarda, sinirlerde ve bilhassa idrar yollarında ihtilaflara niçin olabilir (idrar torbası yırtılması, üretra kopması). Acil olarak tedavisi ihtiyaç duyulan bu ihtilaflar mühim sekeller bırakabilir.
Hanım doğum. Leğen, dölütün geçmek zorunda olduğu leğen-dölyatağı yolunun ana öğesidir. Bundan dolayı, doğumdan ilkin leğenin boyutlarını ve biçimini kati bir halde saptamak gerekir. Bu saptama parmakla ve gerekirse bir leğenölçerle muayene yapılarak gerçekleştirilir. üst darlık dölüt başının ilk girmiş olduğu yerdir; alt darlık dölütün leğeni terk etmiş olduğu çıkış yeridir. Leğendeki kemik anomalileri distosi adında olan doğum zorluklarına niçin olur
*Leğen üst darlığı büyük leğen ile minik leğen arasındaki naturel ayırım çizgisidir. Her iki yanda, arkadan öne doğru, promontorium, kuyruksokumu kemiği kanadı, kalça kemiği kanadının iç yüzündeki adsız çizgiler, çatı kemiğinin yatay dalı ve çatı kemiği birleşiğinden oluşur. Enlemesine en büyük çapı 13,5 santimetre, ön arka çapı 11 santimetre, iki verev çapı 12 santimetre'dir. Bunlardaki darlıklar bir çok vakit distosilere niçin olur, bu sebeple “dölütün gelişi" aslında büyük darlığın geçilmesi anlama gelir. Leğen alt darlığı minik leğenin alt deliğidir, leğeni apışarası bölgesi ile birleştirir. Büyük bir kısmı ile kirişlerden oluşur. Bundan dolayı nadiren distosilere niçin olur.
—Sonbahar. sant. İslam sanatında çeşitli metallerden yapılmış, ince işçilikte leğenler bulunmaktadır. Eyyubiler döneminden, yüksek kenarlı bir pirinç leğen (XIII. yy. ilk yarısı), gümüş kakma tekniğinde figürlü bezemeleriyle dikkati çeker (Louvre müzesi). Bir başka mühim gümüş kakmalı örnek, Arenberg' leğeni'dir OsmanlI döneminde de kıymetli metallerden leğen-ibrik takımları yapılmıştır. Bilhassa Topkapı sarayı ve Türk ve İslam eserleri müzelerinde, formlarının zarifliği ve bezemeleriyle osmanlı maden sanatının güzel örnekleri olan gümüşten, tombaktan yapılmış leğen-ibrik takımları sergilenmektedir.
—Tar. Arkeolojik kazılardan elde edilmiş bulgular, Türkler'in çok eski çağlardan beri el yüz ve çamaşır yıkamada leğen kullandıklarını göstermektedir. Bunların çoğunluğu madenden, bilhassa bakırdan yapılmıştır. Çamaşır leğenleri daha geniş, el yüz yıkama leğenleri daha küçük boyutludur. Saray ve konaklarda altın, gümüş benzer biçimde kıymetli madenlerden yapılmış leğenler de kullanılmıştır. Bunların bazılarında iki yanından tutmak suretiyle geçirilmiş süslemeli kulplar da olurdu. Bilhassa padişahın el yüz yıkama leğeni, ibriğiyle ekip oluşturur ve kıymetli madenlerden yapılırdı. Eskiden berberler de bir yanı boyna yerleşecek halde oyuk çinko leğenler kullanırlardı. Günümüzde madenden yapılmış leğenlerin yerini, çoğunlukla, plastik leğenler almıştır.
1. Türlü amaçlarla, çoğu zaman de çamaşır yıkamak için kullanılan yayvan, derinliği azca, yuvarlak kenarlı ve geniş ağızlı, metal ya da plastikten kap.
2. (Bir kızı) leğen başından almak, bir kızı iş içinde görerek, onun çalışkan ve hamarat bulunduğunu anlayarak seçip evlenmek. || Leğen ibrik, aptes alma ya da el yüz yıkama işinde kullanılan, leğen ve ibrikten oluşmuş ekip.
—Anat. üstün yapılı omurgalılarda, gövdenin arka ya da alt ucunda bulunan ve bir taraftan omurgaya öte taraftan bacaklara bağlı olan kemik kemer, kalça kemeri. (Bk. ansikl. böl.) || Minik leğen, leğenin üst darlığının altındaki bölüm. || Leğen üst darlığı, leğen alt darlığı, leğenin içinde bulunan iki dar bölgeye verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
—Antropol. Leğen açıklığı, kalça çıkıntılarının en dıştaki uç noktaları içinde kalan açıklık.
—Kad. doğ. Yassı leğen, ön arka ekseni, son aşama büyümüş enine eksenine nazaran kısa olan leğen. (Bu tip leğen amerikan sınıflandırmasındaki bakışımlı dört düzgüsel leğenden biridir. Hanımefendilerin % 25'inde görülür.)
—Sütç. Kaymak leğeni, kaymak yüze çıkıp biriksin diye süt konan geniş ve azca derin kap.
—ANSİKL. Anat. Çoğu zaman leğen adında olan kalça kemeri, hususi yapısı ve başlıca üç kemiği (kalça, oturga, çatı) ile ilk kez saçakyüzgeçlilerde ortaya çıkar; labyrinodonta grubunda (fosil amfibyumlar) bu üç kemik hokka çukurunu meydana getirir ve kalça kemiği yalnız kuyruksokumu omuru ile eklemlenir. Sürüngenlerde, çatı ve oturga kemikleri hafifler ve kıkırdaksı oynamaz eklemlerle birleşmiş çubuklara dönüşür. Dinozorlarda yarı yatay bacakların ortaya çıkışı, arka bacakların kaslarına sağlam bir yapışma yeri sağlayabilmek suretiyle, çatı kemiğinin öne doğru, oturga kemiğinin arkaya doğru ileri derecede uzamasıyla leğende yeni bir yapışmaya niçin olur. Oturga kemiği çubuğuna arkaya doğru bir art çatı kemiğinin eşlik etmiş olduğu fosil ornithischia grubunun leğeni ile saurischia grubununki de birbirinden farklıdır. Kuşların leğeni dinozorlarınkine benzer, fakat kalça kemiği kuyruksokumu kemikleriyle kaynaşır, kıkırdaksı eklemler kaybolur. Memelilerde leğen dönüşüme uğrar, kalça kemiği ön duruma geçer, oturga ve çatı kemikleri arkada “tıkayıcı†bir deliğin çevresinde birbirine kaynar. Tekdelikliler ile keselilerde, uyluk kaslarının yapışmasını sağlayacak bir düzlük oluşturmak suretiyle kese kemiği çatı kemiği ile eklemlenir. Kalça kemiği, toynaklılarda, bazı kemirgenlerle primatlarda levha benzer biçimde yassılaşabilir.
insanda leğen oynamaz eklemlerle birleşmiş dört kemik parçasından oluşur: arkada kuyruksokumu ve kuyrukkemiği, yanlarda ve önde kalça kemikleri (bunların üstünde dışta birer hokka çukuru bulunur ve uyluk kemiğinin başı bu çukura yerleşerek kalça eklemini oluşturur). Kemik leğen böylece huni biçiminde bir boşluk oluşturur; bu boşluk üst darlık denen bir kabartıyla ikiye bölünür: karın boşluğunun altında kalan büyük leğen, onun altında kalan ve alt kısmı bir kas-aponevroz perdesiyle (apışarası) kapanan minik leğen. Minik leğenin içinde gödenbağır- sağı, cinsel organlar ve işeme organları bulunur. Hanımda leğen daha geniş, üst ağız daha açık, çatı kemiği açısı daha büyüktür; bu özellikler doğumu kolaylaştırır.
Patoloji. Trafik kazalarının artmasıyla beraber leğen kırıklarında da artış olmuştur. Kemik bölümlerinden herhangi birinde meydana gelen kısmi kırıklar, leğen çemberi parçalanmamışsa, çoğu zaman tehlikesiz sayılır. Hokka çukuru kırıkları uyluk kemiğinin uğramış olduğu şiddetli bir darbeden ileri gelir; tedavisi güçtür ve mühim sekeller bırakabilir. Kalça kemeri kırıkları leğen halkasının bütünlüğünü bozar; bu kınklar bir çok vakit damarlarda, sinirlerde ve bilhassa idrar yollarında ihtilaflara niçin olabilir (idrar torbası yırtılması, üretra kopması). Acil olarak tedavisi ihtiyaç duyulan bu ihtilaflar mühim sekeller bırakabilir.
Hanım doğum. Leğen, dölütün geçmek zorunda olduğu leğen-dölyatağı yolunun ana öğesidir. Bundan dolayı, doğumdan ilkin leğenin boyutlarını ve biçimini kati bir halde saptamak gerekir. Bu saptama parmakla ve gerekirse bir leğenölçerle muayene yapılarak gerçekleştirilir. üst darlık dölüt başının ilk girmiş olduğu yerdir; alt darlık dölütün leğeni terk etmiş olduğu çıkış yeridir. Leğendeki kemik anomalileri distosi adında olan doğum zorluklarına niçin olur
*Leğen üst darlığı büyük leğen ile minik leğen arasındaki naturel ayırım çizgisidir. Her iki yanda, arkadan öne doğru, promontorium, kuyruksokumu kemiği kanadı, kalça kemiği kanadının iç yüzündeki adsız çizgiler, çatı kemiğinin yatay dalı ve çatı kemiği birleşiğinden oluşur. Enlemesine en büyük çapı 13,5 santimetre, ön arka çapı 11 santimetre, iki verev çapı 12 santimetre'dir. Bunlardaki darlıklar bir çok vakit distosilere niçin olur, bu sebeple “dölütün gelişi" aslında büyük darlığın geçilmesi anlama gelir. Leğen alt darlığı minik leğenin alt deliğidir, leğeni apışarası bölgesi ile birleştirir. Büyük bir kısmı ile kirişlerden oluşur. Bundan dolayı nadiren distosilere niçin olur.
—Sonbahar. sant. İslam sanatında çeşitli metallerden yapılmış, ince işçilikte leğenler bulunmaktadır. Eyyubiler döneminden, yüksek kenarlı bir pirinç leğen (XIII. yy. ilk yarısı), gümüş kakma tekniğinde figürlü bezemeleriyle dikkati çeker (Louvre müzesi). Bir başka mühim gümüş kakmalı örnek, Arenberg' leğeni'dir OsmanlI döneminde de kıymetli metallerden leğen-ibrik takımları yapılmıştır. Bilhassa Topkapı sarayı ve Türk ve İslam eserleri müzelerinde, formlarının zarifliği ve bezemeleriyle osmanlı maden sanatının güzel örnekleri olan gümüşten, tombaktan yapılmış leğen-ibrik takımları sergilenmektedir.
—Tar. Arkeolojik kazılardan elde edilmiş bulgular, Türkler'in çok eski çağlardan beri el yüz ve çamaşır yıkamada leğen kullandıklarını göstermektedir. Bunların çoğunluğu madenden, bilhassa bakırdan yapılmıştır. Çamaşır leğenleri daha geniş, el yüz yıkama leğenleri daha küçük boyutludur. Saray ve konaklarda altın, gümüş benzer biçimde kıymetli madenlerden yapılmış leğenler de kullanılmıştır. Bunların bazılarında iki yanından tutmak suretiyle geçirilmiş süslemeli kulplar da olurdu. Bilhassa padişahın el yüz yıkama leğeni, ibriğiyle ekip oluşturur ve kıymetli madenlerden yapılırdı. Eskiden berberler de bir yanı boyna yerleşecek halde oyuk çinko leğenler kullanırlardı. Günümüzde madenden yapılmış leğenlerin yerini, çoğunlukla, plastik leğenler almıştır.
Kaynak: Büyük Larousse
Leğen kemiği ne tür bir kemiktir?
Rüyada Leğen Görmek
leğen
isim Farsça legen
1 . Çoğu zaman, içinde bir şey yıkamak için kullanılan metal ya da plastikten, yayvan kap:
"Hırkamı çıkardılar, kollarımı sıvadılar, abdest leğeninin yanına çömeldim."- Ö. Seyfettin.
"Adam, önündeki leğene eğilmiş, bardak yıkıyordu."- N. Cumalı.
2 . anatomi Tüm üstün yapılı omurgalılarda, gövdenin arka ya da alt ucunda bulunan, bir taraftan omurganın bel bölümüyle, öte taraftan bacaklarla eklemlenen kemik çatı, havsala.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
(bir kızı) leğen başından almak
Birleşik Sözler
leğen ibrik
isim Farsça legen
1 . Çoğu zaman, içinde bir şey yıkamak için kullanılan metal ya da plastikten, yayvan kap:
"Hırkamı çıkardılar, kollarımı sıvadılar, abdest leğeninin yanına çömeldim."- Ö. Seyfettin.
"Adam, önündeki leğene eğilmiş, bardak yıkıyordu."- N. Cumalı.
2 . anatomi Tüm üstün yapılı omurgalılarda, gövdenin arka ya da alt ucunda bulunan, bir taraftan omurganın bel bölümüyle, öte taraftan bacaklarla eklemlenen kemik çatı, havsala.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
(bir kızı) leğen başından almak
Birleşik Sözler
leğen ibrik
leğen ingilizcesi
- bowl, basin
- pelvic
Leğen kemiği ne tür bir kemiktir?
Rüyada Leğen Görmek
YORUMLAR