1. (isim, yerbilim) yer kabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış naturel etkenlerle oluşan, ekonomik yönden kıymet taşıyan mineral. 2. ...
1. (isim, yerbilim) yer kabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış naturel etkenlerle oluşan, ekonomik yönden kıymet taşıyan mineral.
2. (ödat) bu mineralden yapılmış.
3. maden ocağı ya da maden işletmesi.
4. (mecaz) çok kıymetli şeyleri kapsayan kaynak.
5. (argo söz) uyuşturucu, esrar, eroin "istersen sana birazcık maden vereyim de çek!" (o. c. kaygılı)
6. (teklifsiz konuşmada) kolay ve iyi kazanç elde eden iş ya da parası elinden kolaylıkla alınan kimse.
7. (kimya) metal.
maden bilimi maden cevheri maden damarı maden devri maden filizi maden gazı madenkırmız maden kirası maden kömürü maden kuyusu maden mavisi maden ocağı maden sodası maden suyu maden yatağı maden yünü çıplak maden ergimiş maden kırmız madeni
kaynak: tdk.gov.tr
MADEN NEDİR TÜRKİYENİN MADEN OCAKLARI ENERJİ KAYNAKLARI
Türkiye’deki Maden Ocakları
Yer altında bulunan zenginlik kaynaklarına maden denir.Yer altında taş ve toprakla karışık halde bulunan madene maden cevheri denir.Türkiye’de Etibank ve Maden Incelem ve Arama Enstitüsü(MTA) maden yataklarını işletir ve değerlendirir.
Bir Madenin Çıkarılabilmesi İçin;
1) Rezervinin(yedeği) işletme için kafi olması ve acele bitmemesi.
2) Maden rezervi içindeki saf maden oranının yüksek olması.
3) Madenin çıkarılacağı bölgenin ulaşımının kolay olması.
4) Ana para ve nitelikli teknik eleman bulunması gereklidir.
Madenlerin oluşumu, çeşidi ve rezervleri arazinin jeolojik yapısına ve oluştuğu jeolojik zamana bağlıdır. Türkiye’de 1. zamandan, 4. zamana kadar oluşmuş araziler vardır. Volkanik faaliyetlerin sık olduğu 3. zamanda oluşan arazi geniştir. Bu yüzden krom, demir, bakır, kurşun, pirit benzer biçimde volkanik oluşumlu madenler çoktur.
Demir : Demir - çelik endüstrisinin en mühim hammaddesidir. Türkiye demir cevheri rezervleri bakımından oldukça zengindir. Derhal her bölgemizde demir cevherine rastlanmıştır. Sadece bu yataklardan 60 kadarı işletilebilmektedir. Bakır : Tarih öncesi çağlarda insanların ilk kullandığı madenlerden biridir. Bakır rezervleri yerkabuğunun volkanik oluşum gösteren bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. Saf bakır üretimi ülke gereksinimini karşılamadığı için dışarıdan saf bakır alınır.
Krom : Çok sert, iyi cilalanabilen ve paslanmayan bir madendir. Volkanik alanlarda yaygındır. Makine ile motor endüstrisinde ve paslanmaz çelik yapımında kullanılan mühim bir madendir. Günümüz verilerine bakılırsa, Dünya krom üretiminde Türkiye 4. sıradadır. Yurtdışına satılan mühim bir madenimizdir.
Bor Mineralleri (Boraks) : Kimya endüstrisinin en mühim hammaddesidir. Türkiye biriki bakımından Dünya’da ilk sırada yer alır. Sadece üretimi ve dış satımı azca olduğundan ekonomiye katkısı da azdır.
Kükürt : Suni gübre üretimi ve ziraat ilaçları başta olmak suretiyle kimya endüstrisinde kullanılır. En büyük rezervlerimiz Göller Yöresi’ndedir. Üretim, tüketimin azca bir bölümünü karşılayamaz. Bu yüzden yurtdışından da alınmaktadır.
Boksit : Ülkemizin en varlıklı rezerve haiz olduğu madenlerden biridir. Boksit işlendikten sonrasında alüminyum elde edilir. Endüstride demir cevheri ürünlerinden sonrasında en fazla tüketilen maden durumundadır. Bilhassa tayyare gövdelerinin yapımında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Volfram (Tungstein) : Uzay ve harp endüstrisinde kullanılan, azca bulunan madendir. En varlıklı rezervler Uludağ’dadır.
Manganez : Türkiye’de dağınık yataklar halindedir. Saf olarak bulunmaz. Üretim tüketimi karşılamadığından dışarıdan satın alınır.
Civa : Doğada sıvı halde bulunan tek madendir. Tıpta ve fotoğrafçılık alanında kullanılır.
Zımpara Taşı : Metamorfik taşlar içinde bulunan, kullanım alanı geniş olan bir madendir. En varlıklı rezervler Ege Bölgesi’ndedir.
Tuz : Tat vermek için yiyecek tuzu ve bakterilerin çoğalmasını önlemek için tuzlama tuzu olarak kullanılır. Sadece son yıllarda kimya endüstrisinin mühim bir hammaddesi konumuna gelmiştir. Tuz Gölü ve İzmir-Çamaltı, tuz rezervlerinin en fazla olduğu yerlerdir.
TÜRKİYE’NİN ENERJİ KAYNAKLARI
Taşkömürü : Ülkemizin en geniş taşkömürü havzası Batı Karadeniz Kısmı’ndedir. Buradaki taşkömürü havzaları I. Jeolojik zamanda oluşmuştur. Demir - Çelik endüstrisinde enerji membaı olarak kullanılan taşkömürü, bununla beraber kimya endüstrisinin de hammaddesidir. Senelik üretim 4-5 milyon ton dolayındadır. Üretim Türkiye’nin gereksinimini karşılayamaz.
Linyit : Türkiye’de rezervi en varlıklı olan enerji membaıdır. Derhal her bölgemizde azca çok linyit yatakları bulunmaktadır. Çoğunlukla yakacak olarak ve termik santrallerde değerlendirilir. En büyük linyit havzası Afşin-Elbistan’dadır. Senelik net üretim 40 milyon tonu bulmaktadır. Üretim ve tüketim aynı hızla artmaktadır.
Petrol : Dünya ekonomisinin en mühim enerji kaynaklarından birincisi durumundadır. Sadece Türkiye petrol rezervleri bakımından pek varlıklı değildir. Türkiye’nin mühim petrol yatakları Güneydoğu Anadolu’da bulunmaktadır. Türkiye’nin senelik üretimi 2,5-3 milyon ton dolayındadır. Üretilen petrol ülke gereksinmesinin en fazla % 20’sini karşılayabilmektedir. Bu yüzden yurtdışından alınanlar içinde petrol ilk sırada yer alır.
Doğalgaz : Trakya’da petrol arama amacıyla oluşturulan kuyulardan çıkarılmaktadır. Doğalgaz alanlarından diğeri de Güneydoğu Anadolu’da Mardin-Çamurlu’dur. Üretim tüketimi karşılayamadığı için dışarıdan alınmaktadır.
Jeotermal Enerji : Yerkabuğunun içinde ve daha derinlerde potansiyel enerji birikimi vardır. Bu yüzden sıcak olan subuharı sondaj yolu ile yüzeye çıkarılır ve elektrik enerjisi üretiminde kullanılır. Türkiye’nin ilk jeotermal elektrik santrali Denizli-Saraköy’de kurulmuştur.
Su gücü : Tükenmez ve yenilenebilir bir enerji membaıdır. Türkiye su gücü bakımından ortalama 400 milyar kwh’lık bir potansiyele haizdir. Doğu Anadolu Bölgesi akarsularının yatak eğimleri fazla olduğundan, hidroelektrik potansiyeli en yüksek olan bölgemizdir. Türkiye elektrik üretiminin % 45′lik kısmı hidroelektrik santrallerden karşılanmaktadır. GAP tamamlandıktan sonrasında elektrik santrallerin üretiminde su gücünün oranı artış gösterecektir. Güneş Enerjisi : Türkiye Güneş enerjisinden yararlanmak için lüzumlu iklim koşullarına haizdir. Akdeniz ve Ege bölgeleri ile İç ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde Güneş enerjisi değerlendirilmektedir. Nükleer Enerji : Atom enerjisi adı da verilen bu enerjinin kaynakları uranyum ve toryumdur. Sadece bu kaynaklardan elektrik enerjisi üretiminde yararlanılmamaktadır.
Madenler ve Enerji Kaynaklarının Türkiye Ekonomisindeki Yeri
Türkiye’nin her bölgesinde çeşitli madenler bulunmaktadır. Sadece tüm madenlerimiz yeterince işletilmemektedir. Madenlerimizin bir kısmı çok eskiden beri bilinmekte, hatta yabancı firmalar tarafınca işletilmekteydi. Sadece madenlerimiz hakkında kafi bilgi yoktu. Cumhuriyet döneminde madenlerin teknik ve bilimsel yöntemlerle araştırılması için Maden Incelem ve Arama Enstitüsü kurulmuştur. Çıkarılan madenlerimiz hem iç piyasada değerlendirilmekte hem de yurtdışına satılmaktadır
MADENCİLİK
Ekonomik kıymeti olan mineral ve elementlere maden denir.
Türkiye’de madencilik faaliyetleri 1935 senesinde kurulan MEA ve Etibank tarafınca yürütülmektedir.MEA araştırma yapar, Etibank ise bulunan madeni işletir.Madenlerin oluşumu ile jeolojik devirler içinde ilişki vardır.Mesela, volkanik vakalarla krom, kurşun, pirit, manganez, elmas benzer biçimde madenler, iklim değişmesiyle kayatuzu, jips benzer biçimde madenler ilişkilidir.
Bir madenin işletilmesi için;
- Rezervin kafi olması, - Sermayenin kafi olması,
- Nitelikli ve teknik elemanın bulunması. - Ulaşımın kolay olması,
- Maden rezervi içinde saf maden oranının yüksek olması gerekmektedir.
Maden rezervi: Toprak altında bulunan saf madendir.
Maden cevheri: Ekonomik kıymet taşıyan mineral ve elementlerdir.
Maden filizi: Toprağın altında öteki minerallerle bileşik oluşturan maden cevherine denir.
Maden tenoru: Madenin taş ve toprak içindeki yüzde olarak oranına denir.
Tuvanön cevheri: Topraktan çıkarılmış, fakat işlenmemiş madene denir.
BAŞžLICA MADENLERİMİZ NERELERDE ÇIKARILIR
1. Demir: Sanayinin en mühim madenidir.Türkiye’de çıkarılan demir madeni, Ereğli, Karabük ve İskenderun Demir Çelik Fabrikası’nda işlenir.Demir madeni çıkarılan bölgeler: Malatya çevresi (Hekimhan, Divriği, Çetinkaya), İç Anadolu’da (Kayseri, Sivas), Akdeniz’de (Adana-Saimbeyli, Hatay), ek olarak Edremit, Eymir, Doğu Karadeniz’de (Fundacık) çıkarılır.Dünyada ise BDT, ABD, Hindistan ve Avustralya önde gelir.
2. Bakır: Elektrik ve elektronik sanayinin hammaddesidir.Bir kısmı ihraç edilir.Çıkarılan bölgeler: Kastamonu (Küre), Artvin (Murgul), Elazığ’da (Ergani) çok oranda çıkarılmaktadır.Bakırlar Samsun, Murgul ve Ergani’de işlenmektedir.Dünyada ise Türkiye, ABD, Rusya ve Şžili önde gelir.
3. Krom: Demirin sertleşmesinde ve paslanmaz çelik üretiminde kullanılır.Çıkarılan bölgeler: Muğla (Fethiye, Köyceğiz, Dalaman), Mersin, Adana ve Elazığ (Guleman)’dır.Krom Antalya Ferra-Krom Tesislerinde işlenmektedir.Dünyada ise GAC, Rusya ve Türkiye önde gelir.
4. Alüminyum (Boksit): Otomobil ve tayyare sanayinde, inşaat sektöründe, mutfak eşyalarının yapımında ve elektrikli araçlarda kullanılmaktadır.Çıkarılan bölgeler: Konya (Seydişehir), İskenderun (Islahiye), Muğla (Milas), Gaziantep, Antalya ve Adıyaman’dır.Dünyada en fazla Avustralya, Yeni Gine, Çin ve ABD’de çıkarılır.
5. Altın: Süs ve ziynet eşyası yapımında kullanılan altın, eskiden para olarak kullanılmaktaydı. Çıkarılan bölgeler: Antakya, Niğde, Balıkesir, Kütahya, Bursa, İzmir ve çevresidir.Dünyada ise Yeni Gine’de çıkartılır.
6. Bor Mineralleri: Jet ve roket yakıtı, emaye, porselen, cam üretiminde, fotoğrafçılıkta kullanılır.Çıkarılan bölgeler: Balıkesir (Bigadiç, Sandıklı, Susurluk), Eskişehir (Seyitgazi), Kütahya (Emet) ve Bursa’dır.Dünyada ise Türkiye, ABD ve BDT önde gelir.Kullanım alanının yaygın olmaması sebebiyle ekonomimize katkısı azdır.
7. Civa: Tek sıvı madendir.Zirai ilaçların yapımında, altın çıkarımında, kağıt ve yapay gübre üretiminde, boya ve asit sanayinde kullanılır.Dünya üretiminde birinci sırada bulunmaktayız.Çıkarılan bölgeler: İzmir (Karaburun-Ödemiş), Manisa-Alaşehir ve Konya (Sarayönü)’dür.
8. Kükürt: Zirai ilaçların yapımında, sülfürik asit üretiminde ve çeşitli kimya sanayinde kullanılır.Çıkarılan bölgeler: Isparta (Keçiborlu), Kütahya (Simav), Denizli (Sarayköy)’dür.
9. Kurşun-Çinko: İkisi karışık halde bulunur.Tabanca endüstri ve paslanmaz metal üretiminde kullanılır.En fazla Giresun, Sivas, İzmir, Kayseri ve Elazığ’da (Keban) çıkarılır.
10. Antinom: Cephane yapımında, cam ve seramik sanayinde, renklendirme işlerinde kullanılır. En fazla Balıkesir, Kütahya, Bursa, İzmir ve Tokat’ta çıkarılır.
11. Asbest (Amyant): Öz ısıya dayanıklı eşyaların yapımında kullanılır.Kansorejen olması sebebiyle kullanımı sınırlıdır.En fazla Erzincan, Kars, Ağrı, Malatya, Sivas ve Uşak’ta çıkarılır.
12. Barit: Çeşitli boyaların yapımında ve sondaj çalışmalarında kullanılır.Isıyı emme ve soğutma özelliği taşır.Cam sanayinde kullanılır.En fazla Antalya, Mersin, Adana ve Elazığ’da çıkarıtılır.
13. Fosfat: Yapay gübrenin hammaddesidir.Dünyada Fas, Tunus ve Cezayir’de çıkartılır.Devletimizde Mardin’den (Mazıdağı) çıkartılır.Kafi olmadığı için ithal edilir.
14. Wolfram: Sert olduğu hususi endüstri çeliği olarak kullanılır.Demiryolu, iş makineleri, tayyare, vapur ve uzay araçları yapımında kullanılır.En fazla Bursa (Uludağ), Kırıkkale (Keskin), Elazığ (Keban) ve Niğde’de çıkartılır.
15. Lüle taşı: Pipo ve süs eşyası yapımında kullanılır.Dünyada ve Türkiye’de bir tek Eskişehir’de çıkarılır.
16. Manganez: Çeliğin sertleştirilmesinde kullanılır.Ray ve karayolu araçları, köprülerin yapımında kullanılır.En fazla Uşak, Afyon, Burdur, Muğla, Artvin, Adana, Antep, Sivas, Erzincan ve Trabzon’da çıkarılır.
17. Nikel: Sanayide demir, bakır, alüminyum ile alaşım yapımında kullanılır.Tuzlu suya dayanıklıdır.Bu yüzden vapur yapımında kullanılır.Devletimizde Manisa ve Turgutlu’da çıkarılır.
18. Oltu taşı: Tesbih ve süs taşı olarak kullanılır.Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılır.
19. Zımpara taşı: Zımpara yapımında kullanılır.Devletimizde İzmir (Karaburun, Urla, Çeşme, Ödemiş) ve Muğla’da (Milas) çıkarılır.
20. Tuz: Kayalardan, göl ve deniz benzer biçimde durgun sulardan elde edilir.Tuz üretiminin %30’u Tuz Gölü’nden, %10’u kayalardan, geri kalanı da İzmir Çamaltı Tuzlası’ndan elde edilir.
21. Mermer: Heykel yapımında, inşaat işleri ve süslemede kullanılır.Ülkemiz mermer bakımından zengindir.Afyon, Kütahya, Marmara Adaları, Kırşehir, Tokat, Bitlis ve İzmir’de çıkarılır.
TÜRKİYE’NİN ENERJİ KAYNAKLARI
1. Taş kömürü: I. zamanda oluşmuştur.Enerjisi yüksektir.Demir-çelik sanayinin hammaddesidir. Devletimizde Zonguldak’ta (Ereğli, Kozlu, Kilim) çıkarılır.Dünyada en fazla ABD, BDT, Polonya, G. Afrika, Avustralya ve İngiltere’de çıkarılır.İngiltere, Fransa ve Almanya bugünkü kalkınmışlık seviyesine gelmesini taşkömürüne borçludur.
2. Linyit: Kalorisi düşüktür.En varlıklı enerji membaıdır.III. zamanda oluşmuştur.Evlerin ısıtılmasında kullanılır.En fazlaca elektrik enerjisi linyit ile çalışan termik santrallerden elde edilir.Çıkarılan bölgeler: Kütahya (Tunçbilek, Değirmisaz, Tavşanlı, Seyitömer), Muğla (Yatağan), Manisa (Soma), Afşin, Elbistan, Amasya (Çeltek), Ankara (Çayırhan) ve Çanakkale (Çan)’dır.
Termik Santraller:
- Kahramanmaraş (Afşin-Elbistan) - Kütahya (Seyitömer-Tunçbilek)
- Zonguldak (Çatalağzı) - Muğla (Yatağan)
- Manisa (Soma) - İstanbul (Ambarlı)
3. Doğalgaz: Geleceğe yönelik mühim enerji membaıdır.Devletimizde azca da olsa Trakya’da (Kırklareli, Babaeski, Lüleburgaz) çıkarılır.Devletimizde son yıllarda büyük kentlerde doğalgaz kullanımı artmıştır.Rusya ithal etmekteyiz.
4. Petrol: Devletimizde ilk petrol 1940 senesinde Raman’da bulunmuştur.Petrol üretimimiz tüketimimizin bir tek %25’ini karşılamaktadır.Çıkarılan bölgeler: Raman, Mardin, Adıyaman ve Diyarbakır çevresidir.En fazla ithalatta bulunduğumuz ülkeler İran, Irak, Arabistan, ABD, Rusya ve Venezuella’dır. Devletimizde petrol arama işlerini TPAD yürütmektedir.En fazla petrol üreten ülkeler: Orta Doğu Ülkeleri, Orta Asya Ülkeleri, ABD, Çin, İngiltere, Kanada ve Meksika’dır.
5. Uranyum ve Toryum: Nükleer enerji membaıdır.MTA’nın belirlediğine bakılırsa ülkemiz uranyum yönünden zengindir.Manisa-Gördes’te toryum, Aydın-Söke, Yozgat-Sorgun, Giresun ve Rize’de ise uranyum çıkartılır.Dünyada 600 civarında nükleer santral vardır.Mesela komşularımızdan Bulgaristan, Ermenistan, Ukrayna ve BDT’de bulunmaktadır.
6. Jeotermal enerji: Buhardan elde edilmiş enerjidir.Devletimizde Denizli (Sarayköy), Aydın (Germencik) ve Afyon’da (Göcek) bulunmaktadır.
7. Hidroelektrik enerji: Akarsular üstünde barajlar yapılarak elde edilmiş enerjidir.Avrupa’da Norveç’ten sonrasında ikinci sırada bulunmaktayız.Doğu Anadolu enerji potansiyeli açısından birinci sıradadır. Yapımı tamamlanmış doksan kadar barajımız vardır.
- Enerji üretiminde termik santrallerde üretilen enerjinin oranı hidroelektrik santrallerinkinden daha fazladır.
- Termik santrallerin çalıştırılmasında kullanılan yakıt taşkömürü, fuel-oil, motorin ve linyittir.
- Hamitabat ve Ambarlı Termik Santralleri naturel gazla iş yapmaktadır.
MADENCİLİK ve ENERJİ KAYNAKLARI
MADENCİLİK
Yerkabuğunun değişik derinliklerinden çıkarılan, ekonomik kıymet taşıyan mineral ve elementlere maden denir. Türkiye’de madencilik faaliyetleri 1935 senesinde kurulan M.T.A. ile tarafınca yürütülmektedir.
Türkiye’de çıkarılan mühim madenler
En varlıklı demir yataklarımız, Divriği (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Edremit (Balıkesir), Dikili ve Torbalı (İzmir) ve Simav (Kütahya) çevresinde bulunmaktadır.
Ereğli, Karabük ve İskenderun’da demir - çelik fabrikaları bulunmaktadır.
Bakır: Ülkemizin en varlıklı madenlerinden önde gelen bakır yatakları, bir çok kez kurşun ve çinko ile beraber bulunur. En mühim bakır yataklarımız Karadeniz Bölgesi’nde bulunur. Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübaşı (Giresun) bu bölgedeki başlıca yataklardandır. Ek olarak Maden (Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır)’de de bakır yatakları mevcuttur.
Krom: Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır.
Krom yatakları altı ana bölgede toplanmıştır.
• Fethiye, Köyceğiz, Denizli
• Alacakaya (Guleman) (Elazığ)
• Bursa, Eskişehir
• Adana, Kayseri, Mersin
• İskenderun, Kahraman Maraş, İslahiye
• Kopdağı (Doğu Anadolu)
Krom madeni Antalya ve Guleman’daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir.
Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafifçe olduğundan tayyare sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır.
Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur. Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir.
Bor Mineralleri: Ülkemiz bor rezervi bakımından Dünya’nın en varlıklı yataklarına haizdir. Bu yüzden, bor madeninin bir çok ihraç edilmektedir. Bor madeninden elde edilmiş boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında katkı maddesi olarak, ek olarak sabun, tekstil, cam, kâğıt sanayii, vb alanlarda kullanılır.
Bor mineralleri Balıkesir, Susurluk, Bigadiç çevresi ile Kütahya, Emet ve Eskişehir çevresinde çıkarılır. Çıkarılan mineraller Bandırma’daki tesislerde işlenir.
Kükürt: Kükürt gübre, kimya ve boya sanayiinde kullanılır. Ek olarak kauçuğun işlenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanılır.
Devletimizde kükürt yatakları Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır.
Zımpara Taşı: Çeşitli kesici, torpüleyici ve silici aletlerin yapımında kullanılan zımpara taşı yönünden ülkemiz çok zengindir. Tire (İzmir), Manisa, Söke (Aydın), Milas (Muğla) ve Tavas (Denizli) da çıkarılır.
Barit: Suda erimeyen bir maden olduğundan boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanılır. Ülkemiz barit yatakları bakımından varlıklı sayılır. Antalya, Muş, Gazi Antep ve Eskişehir çevresinde barit yatakları bulunmaktadır.
Tuz: Türkiye tuz yatakları bakımından son aşama zengindir. Kaya tuzu yatakları üçüncü jeolojik zamanda, kapalı göl havzalarında suların buharlaşması ile oluşmuştur. Son yıllarda tuz üretimimiz üç kat artmıştır.
Türkiye’deki tuz üretiminin bir çok, Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı tuzlasından sağlanır. Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kars, Iğdır ve Nevşehir çevresinde bulunmaktadır.
Cıva: Tek sıvı madendir. Zirai ilaç yapımında, kâğıt sanayiinde, yapay gübre üretiminde ve boya sanayiinde kullanılır. Türkiye’de Sarayönü (Konya), Ödemiş (İzmir), Manisa ve Uşak çevresinde çıkarılmaktadır.
Kurşun - Çinko: Genel anlamda kurşun ve çinko bir arada bulunur. Devletimizde Keban (Elazığ) ve Kayseri çevresinde kurşun-çinko yatakları vardır.
Lületaşı: Eskişehir çevresinde çıkarılır ve işlenir. Süs eşyası yapımında kullanılır.
Oltutaşı: Erzurumun Oltu ilçesinde çıkarılır ve işlenir. Süs eşyası yapımında kullanılır.
Fosfat: Gübre hammaddesi olarak kullanılan fosfat ihtiyacımızı karşılamaz. Fas, Tunus ve Cezayir’de yaygın olarak görülür ve daha çok bu ülkelerden ithal edilir. Türkiye’deki en varlıklı fosfat yatakları Mazıdağı (Mardin), Adıyaman, Bingöl ve Bitlis’te bulunmaktadır.
Manganez: Çeliğe sertlik kazandırmak ve direncini çoğaltmak için kullanılır. Uşak, Afyon, Muğla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon çevresinde manganez yatakları bulunur. İhtiyacı karşılamaz. Bu yüzden ithal edilir.
Mermer: Ülkemiz mermer bakımından zengindir. Afyon, Kütahya, Marmara Adası, Kırşehir, Tokat ve İzmir çevresinde çıkarılır. Yurt dışına ihracatı yapılır.
Volfram (Tungsten): Çok sert olması sebebiyle hususi endüstri çeliği olarak kullanılır. Demiryolu, iş makineleri, tayyare ve vapur yapımı yanında, ampüllerde enerjiyi ışığa çevirmede kullanılır. Bursa Uludağ’da çıkarılıp işletilmektedir. Fakat son yıllarda üretimi durmuştur.
Asbest (Amyant): 14 bin °C sıcaklığa dayanır. Isıya dayanıklı vasıta ve gereç yapımında kullanılır. Konserojen madde bulundurması sebebiyle, kullanımı sınırlandırılmıştır. Eskişehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Ağrı, Malatya, Sivas, İskenderun, Uşak ve Konya’da çıkarılır.
YORUMLAR