MADENLERİN KULLANILDIÄžI YERLER Alçıtaşı:İnşaat, kimya, çimento, ziraat, tıp sanayilerinde ve radyoaktif artıkların örtülmesinde, Altın:Kuyu...
MADENLERİN KULLANILDIÄžI YERLER
Alçıtaşı:İnşaat, kimya, çimento, ziraat, tıp sanayilerinde ve radyoaktif artıkların örtülmesinde,
Altın:Kuyumculuk, diş hekimliği , sanayi alaşımlarında, para yapımında, iletken yapımında,
Pallladyum, platinyum, gümüş altının yerini kullanılabilmektedir.
Aluminyum:En mühim kullanım alanı elektrik iletimidir.Bakır, elektrik ile ilgili kullanım alanlarında, magnezyum, titanyum ve çelik yapı ve yer taşıma sistemlerinde, değişik metal bileşimleri, tahta ve çelik inşaat sektöründe,
Alunit:Gübre, çimento, seramik, şap, şeker, boya, kağıt, ilaç, sanayilerinde.
Antimuan: Kablo kaplama, döküm, folyo, havai fişek, seramik, cam, hususi alaşımlı çelik, ateşe dayanıklı madde ve askeri araç-gereç yapımında, akü üretiminde,
Krom, titanyum, çinko, zirkonyum ile olan bileşikleri boyada pigment ve sır malzemesi olarak, kadmiyum, bakır, seletit, streonsiyum bileşikleri kurşunun serleşmesinde, organik bileşikleri yanmayı geciktirici olarak kullanılır.
Apatit: Gübre ve fosforlu asit üretiminde kullanılmaktadır.
Arduvaz: Yazı tahtası, kiremit ve bilardo masası yapımında,
Asbest:İnşaat, makine, tekstil, boru, kağıt, kimya, boya, şeker, otomotiv sektöründe,
Bakır:Elektrik, elektronit, inşaat, kimya, gezinsel eşya, radyatör, boru, kimya, cephane yapımında,
Elektrik kablolarında, elektrikli malzemelerde, otomobil radyatörlerinde, buzdolaplarında soğutucu tüplerde, titanyum ve çelik ısı değişiklik plakaları, optik fiber kablolar haberleşme-iletişim uygulamalarında, su borusu, bazı boru bağlantı elemanları şeklinde malzemelerinde bakır yerine plastik kullanılabilmektedir.
Barit:Sondaj çamurunda, boya, şeker, deri, elektronik, metalurji, seramik, cam, lastik sanayiinde,
Baritin kullanıldığı en büyük alan petrol aramacılığında meydana getirilen derin sondajlardır. Derin sondajlarda barit yerine selestin, ilmenit demir cevheri ve Almanya'da üretilen bileşik hematit barit yerine kullanılabilmektedir. Sadece barit kullanımına ciddi bir alternatif değildirler.
Bentonit:Çok boyutlu ve değişik özelliklerinden dolayı, bentonitler çok geniş bir alanda kullanılmaktadır. Başlıcaları şunlardır.
Döküm kalıplarının yapımında döküm kumunun birbirine bağlanmasının sağlamak amacı ile kullanılmaktadır. Refrakter karakterli ve üretim esnasında çıkan çeşitli gazları geçirgen özelliğinden dolayı gazların ortamdan uzaklaşmasını sağlar.
Kağıt hamuruna katılırlarsa ince bünyeli dayanıklı ve temiz yüzeyli kağıdın elde edilmesi sağlanır. Bunun için bentonitin topraksız , sabun kayganlığında ve beyaz olması gerekir.
Muşamba perde kumaş kordon vb. malzemenin üretiminde dolgu maddesi olarak kullanılırlar. Lastik üretiminde de gene dolgu maddesi olabilirler.
Seramikçilikte ek hammadde olarak yararlanılarak üretilecek seramik malzemelere plastikte ve direnç kazandırır.
Refrakter killere karıştırılarak refrakter araç-gereç üretiminde kullanıldıklarında üretim cihazların birkaç on misli dayanıklılık kazandırır. Portland çimentosunu teşkil edecek karışıma % 1 oranında bentonit eklendiğinde, üretim çimentosunun mekanik mukavemetinin arttığı ve donma süresinin kısaldığı belirlenmiştir.
Arıtma tesislerinde geniş şekilde yararlanılır.
Sondajcılık sektöründe çok mühim bir maddedir. Bentonit matkap tarafınca parçalanan kaya parçacıklarını sirkülasyon yöntemiyle yüzeye taşınmasını sağlar. Sodaj esnasında delinen kuyunun cıdarında sızdırmaz bir katman oluşturarak sondaj suyunun kaçmasını önler. Sondajın durması esnasında jel oluşturarak kırılan parçaların tabana çökerek kuyunun tıkanmasını ve tijlerin sıkışmasını önler.
Bentonit ek olarak kurşun kalem, renkli kalem pastel boya, camcı, macunu macun tutkal yapımında dolgu ya da ara madde olarak kullanılır.
Alçıda donma süresini kısaltıcı madde olarak yararlanılır.
Bentonit direkt temizleyici bir madde olup saf haliyle sabunun % 20-50 'si kadar etkilidir. Bu bakımdan sabun ya da öteki temizleyicilerin yapımında da geniş şekilde yararlanılır.
***sit: Alüminyum üretiminde, aşındırıcı araç-gereç, alüminyumlu çimento, refrakter tuğla, sıva yapımında ve kimya endüstrisinde,
***sit endüstri boyutunda alüminyum üretiminde kullanılan tek hammaddedir. Buna karşın anartosit, alunit, kömür atıkları, şistler öteki alümina kaynaklarıdır. Bu kaynaklardan kullanımı tesis ve yeni teknolojiler gerektirir. Sadece refrakter, alüminyumlu kimyasallar ve aşındırıcı üretiminde, Kynanit ve sillimanitten üretilen bileşik mullit ***sitli refrakter yerine kullanılabilir. Silikon karbit ve alümina zirkon ***sitli aşındırıcılar pahalı olmalarına rağmen ***sit kökenli aşındırıcılar yerine kullanılabilmektedir.
Bor:Borun kullanım alanları:
Cam Sanayii (Kolemanit)
Porselen ve Emaye Sanayii (ham bor ve rafine bor), temizleme ve beyazlatma (Sodyum Perborat),
Ziraat (Sodyum Pentaborat, Metaborat)
Abrasif (Bor Karbür, Bor Nitrür, Titanyum Borür)
Refrakter Sanayii (Bor elyafı, Stabor, Seramik, Metalik borürler),
Metalürji Endüstri (ham bor, rafine borlar, fluoboratlar, ferroborlar)
Yanmayı Önleyici (çinko borat, baryum borat, bor fosfat, amonyum fluoboratlar),
Kimyasal tepkime (alkilleşme, polimerileşme, izomerleşme),
Fotoğrafçılık, Tekstil yıkaması, Yapıştırıcılar, haşere öldürücüler, protein ayrıştırılması, boru çekme ve tel çekme, Dericilikte (kireç söktürücü), Ahşap malzemede küflenmeyi önleyici
Borun, sabun, deterjan, kaplama, yalıtım kullanım alanlarında değişik malzemeler kullanmak mümkündür. Mesela sabun sektöründe, Na ve K yağ asitlerinin tuzları çoğu zaman temizleme ve emülsiyon malzemeleri olarak kullanılır. Deterjan sektöründe klorin ağartıcılar ya da enzimler kullanılabilir. Naturel soda da boru ikame eden bir mineraldir.
Civa:Tıp alanında, elektronik ve boya sanayilerinde soda ve klor üretiminde, ölçü aletleri sanayilerinde,
Çinko: Galvanizli saç üretimi ile otomotiv endüstrisinde, döküm kalıpları olarak yağlı boya ve lastik üretiminde,
Demiremir-çelik endüstrisinde,
Disten:Refrakter harç ve sıva üretiminde, yüksek alüminli ateş tuğlası üretiminde ve öteki seramik hamurlarında kullanılmaktadır.
Disten, andaluzit ve sillimanit şeklinde yüksek sıcaklıkta çok üstün vasfı refrakter bir araç-gereç olduğundan refrakter tuğlalar üretiminde mühim seviyede yararlanılır. Çelik ve cam endüstrisi ; çimento fırınları, petrokimya ve seramik sektörü kullanıldığı başlıca alanlardır.
Demirçelik sanayiinde potalarda kullanılan andaluzitli tuğlalardan iyi sonuçlar alınmaktadır.
Diyatomit: Şžeker, asit vb. maddelerin süzdürülmesinde filitre olarak, boya, cila, haşere ilacı yapımında dolgu maddesi olarak, ısı ve ses yalıtım malzemesi olarak kullanılır.
Diyatomitin yaygın olarak fitrelemede kullanılmaktadır. İşlenmiş diatomitin %85-90 oranında gözenekliliği başta tüm şeker sektörünün bira, şarap viski şeklinde içkilerin, yüzme havuzlarının, tüm meyve ve sebze sularının artık malzemeden ayıklanmasında kullanılır. Diyatomit azca olan ülkeler, onun yerine asbesti kullanmaktadır.
Diyatomit, sanayi sahalarındaki atıkların, kent sularının, kimyasal ara maddelerin, madeni ve nebati yağların filtrasyonunda da kullanılmaktadır.
Diyatomit hafifliği, dayanıklılığı kimyasal yönden nötrlüğü ısı ses ve elektriğe karşı duyarsızlığı , boyalarda , plastik ve lastik eşyalarda, kağıda, ilaçlarda, kozmetik alanda , cila kibrit, diş macunu vb. ürünlerde etkili şekilde dolgu maddesi olarak yararlanılmaktadır.
Bazı diyatomitlerin %94 şeklinde yüksek oranda silis içermeleri onları kimyasal reaksiyonlara karşı çok dayanaklı hale getirmektedir. 1430' aşama şeklinde üst seviyedeki ergime sıcaklığı da bu hususi durumunu artırır. Bu tür ditatomitler ısıyı sesi ve elektriğe karşı yalıtım maddesi olarak kullanılmaktadır.
Diyatomitler kendi ağırlıklarının 3-4 katı kadar sıvı emebildikleri için kedi, köpek vb hayvanların idrar atıklarını çok iyi absorbe etmek amacı ile de kullanılır.
Diyatomitler , ek olarak kimyasal işlemlerde katalizör taşıyıcı bazı ortamlar için aşındırıcı ve yüzey temizleyici olarak da kullanılır.
Dolomitemir çelik sanayii başta olmak suretiyle azot, şişe ve cam, seramik ve porselen sanayileri ile ziraat ve inşaat sektörlerinde kullanılır.
Dolomitin kullanıldığı mühim alanlardan biri, fizyolojik özelliklerine kısaca sertliğine ve dayanıklılığına bağlı olarak, mıcır ile birlikte karayolu ve demiryolu malzemesi ya da betonarma yapımında çimentoya karıştırılır ve harç malzemesi şeklinde değerlendirilir.
Dolomit çimento, dolomitik sönmemiş kireç cam ve soda üretiminde hammaddede, demir çelik sanayiinde sinter yüksek fırınlarda refrakter araç-gereç ve curuf arıtıcı eleman, beyazlatıcı boya, dolgu maddesi olarak da kullanılmaktadır.
Demir sektöründe kullanılan dolomitlerde, MgO'in minimum % 18.5 CaO'in en fazla % 33.SiO2+Al2O3'in en fazla % 25 ve kükürtün en fazla % 0.5 oranlarında olmaları gerekmektedir.
Şžişe ve cam endüstrisinde kullanılan dolomitlerde ise, MgO minimum % 20, CaO en fazla % 29.5, SiO2+Al2O3 en fazla % 2,82 ve kükürt en fazla % 0.92 oranlarında olmalıdır.
Feldispat: Feldispatlar dünyada ve Türkiye'de cam sanayiinde, seramik sektöründe, kaynak elektrodu üretiminde, boya yapımında ve plastik madde elde edilmesinde kullanılır.
Türkiye'nin feldispat tüketiminde etkili sektörler ise seramik ve cam sanayileridir.
İnşaat tuğlalarını ve killerin haricinde kaolin-kuvars-feldispat içeren karışımlardan porselen mutfak ve süs eşyaları, lavabolar, klozetler ve benzerleri şeklinde gereçler, elektrik enerjisinin naklinde elekroporselenler, yer ve duvar karoları üretilmektedir.
Porselen ve seramik sanayiinin kil, kaloin,kuvars, ve feldispat şeklinde dört ana hammaddesinin ve kalsiyum ve kalsiyum karbonatla vollastonit şeklinde iki destek elemanlarının bu üretimdeki esas görevleri ve genel özellik girdileri özetlemek gerekirse şöyleki özetlenebilir.
Feldispatlar, seramiğin pişirilmesi esnasında bünyede doğması ve gelişmesi ihtiyaç duyulan içsel ergimeyi sağlamakta ve hızlandırmaktadır. Böylece naturel karışımın fizyolojik özelliği ve bileşim giderek değişmekte ham araç-gereç porselen seramik madde haline gelmektedir.
Fluorit:Alüminadan metal alüminyum üretiminde elektroliz olarak, seramik, demir-çelik, cam, hidroklorik asit sanayilerinde kullanılır.
Flüoritin en fazlaca kullanıldığı sektör demir-çelik'dir. Fırın şarjına eritici olarak katılan fluorit, eriyiğine akışkanlık verdiği şeklinde, cevher içinde istenmeyen kükürt ve fosfat (P2O5)'ın curufa karışarak uzaklaşmasını sağlar. Sadece bu işlemi gerçekleştirmek için, fluorit cevherindeki CaF2 oranının minimum %70, SiO2 nin en fazla %20 ve kükürdün gene en fazla %15 olması gerekir. Vatanımızda bu tür fluorit üretilmediğinden ve bolca bulunduğundan bu işlem için kolemanitler, kullanılmaktadır.
Alüminyum sanayiinde, alüminyum oksidin indirgenmesinde, flüor tuzlarından kriyolit (Na2, AIF6) ve alüminyum flüorirden (AI2F6) yararlanmakta ve genel tüketimin %10-20 sini teşkil etmektedir.
Flüorit, kimya sanayiinde başka hidroflüorik asit (H2SiF6) sodyum silika -flüorür (Na2SiF6) potasyum silika-Florür (aF) şeklinde çok sayıda maddenin üretiminde kullanılır.
Ek olarak Flüoritten, çimento sanayiinde, hammadde karışımının erime noktasının düşürülmesinde cam ve emaye sanayiinde , patlamada ve mal can imalinde döküm ve plastik sanayiinde, zararı olan böcekleri öldürücü ve besin maddelerini koruyucu ilaç yapımında boya sektöründe ve suların flüorlanmasından yararlanılmaktadır.
Fosfat: Gübre endüstri, yem, deterjan ,ilaç sanayiinde, diş macunu, böcek ilaçları ile öteki zehir maddeleri yapımında,
Glokoni: Doğal gübre olarak, boya sanayine, şeker, bira, kanyak, tekstil, su sertliğindi giderici olarak, döküm ve seramik endüstrisinde,
Grafit:Grafitler içinde kil istenmeyen maddedir. Kaliteli kil iyi bir elektrik geçirgenidir. Batarya, pil yapımında, elektrot üretiminde, fren balatası üretiminde, kalıp yapımında, makine yataklarının yağlanmasında, kurşun kalem, boya üretimi, çini mürekkebi, karbon kağıdı yapımında kullanılır.
Granit: Granitlerden çoğu zaman inşaat sektöründe kaplama malzemesi olarak kullanılır.
Gümüş:Kuyumculuk ,diş hekimliği, sanayi alaşımlarında, optik ayna yapımında,
Jips ve Anhidrit:Kabartmalarda döküm ve sargılarda , süfirik asit elde etmede, çimento, gübre, boya, emaye, porselen, jips tabakaları yapımında,
Kadmiyum:Kaplama olarak daha çok elektrik, elektronik, otomotiv, uzay ve boya sanayilerinde,
Kalay: Tayyare ve vapur endüstrisi ile elektronik ve elektrik sanayiinde geniş bir alanda, boya, parfüm, sabun şeklinde kimya sanayiinde, matbaacılıkta,mutfak malzemeleri ve cam endüstrisinde, lehim alaşımlarında,
Kalsit: Boya sektöründe kullanılan kalsiyum karbonatların boyutu en fazla 20 mikron olmalıdır. Plastik sektöründe kullanılanların boyutlarının da 0,1-20 mikron şeklinde daha minik boyutta olması gerekir. Kağıt sektöründe dolgu ve kaplama maddesi olan kalsiyum karbonat giderek kaolinin yerini almaktadır. Bu Pazar için kalsitin -2 ila -20 mikron şeklinde çok ince boyutta ve sulu olarak öğütülmüş olması gerekmektedir.
Kullanıldığı son alanlar inşaat ve asfalt sektörleridir. Burada kalsit kırılmış olarak kullanılır.
Kaolin: Seramik, kağıt, boya ve refrakter sanayilerinde kullanılmaktadır.
ABD ve Avrupa ülkelerin kaolinin % 80'i kağıt ve ince seramikte kullanıldığı halde, Türkiye'de bu sektöre yalnız %6'sı girmektedir. Kaba seramik ve cam sektöründe %79 şeklinde büyük bir kısmı harcanmakta geri kalan % 15'i ise çimento sektöründe kullanılmaktadır.
Kaya Tuzu:Yiyecek olarak, kara yollarında buzlanmayı önleyici olarak, ilaç, tekstil ve sanayii ile metalürji de,
KıymetliTaşlar:Kuvars kristalleri şeklinde elekronik sanayiinde, ziynet eşyası yapımında,
Kil (Serk+Ref.): Seramik ve refrakter,cam , cam, demir-çelik, çimento,
Kireçtaşı:İnşaat sektöründe, metalürji, kimya, kağıt ve selüloz, seramik, petrol, maddeleri, lastik ve plastik, boya sanayiinde ek olarak hijyenik amaçlarla ve ziraat sektöründe,
Kriyolit:Alümiyum sanayiinde, sodyum , tuzlarının sodyum tuzlarının yapımında, cam, seramik ve emaye sanayiinde, tarımda haşere zehiri olarak kullanılır.
Son yıllarda alüminyum üretiminde kriyolit ya da suni kriyolitden başka hidroflüorik asit, sodyum karbonat ve alüminyum hidrat karışımı bir başka suni üründen ileri derecede yararlanılmaya başlanmıştır.
Kriyolit seramik endüstrisinde beyazlatıcı ve camlaştırıcı olarak ta kullanılır. Ek olarak zımparataşı ya da benzeri aşındırıcıların ana yapıştırıcı maddesidir. Kaynak çubuklarının üstü kriyoliitle kaplanır. Kriyolit zararı olan böcekleri öldürücü ilaçların da etken elemanıdır.
Krom:Metalürjide paslanmaz çelik üretiminde, sodyum-bi-kromat üretiminde, refrakter tuğla üretiminde, renk verici olarak, kaplamacılıkta, deri işletmeciliğinde, ağaç empresyonunda, fotoğrafçılıkta, emaye, seramik endüstrisinde,
Ferrokrom, krom kimyasalları ve krom refrakterleri için krom yerine kullanılabilecek öteki bir araç-gereç yoktur. Paslanmaz çelik başta olma suretiyle üstün özellikli alaşımlarda kromun yerini başka bir araç-gereç kullanılamamaktadır. Kromun yerine kullanılabilecek tek araç-gereç hurdasıdır.
Kurşun: Akü imalatı, cephane, renkli tv tüplerinin yapımında, mermi üretiminde, ağırlık malzemesi,
Kuvars: Cam, deterjan, boya, ,seramik, elektronik, yarı kıymetli süs taşları sanayiinde,
Kuvarsit: Cam, seramik, inşaat ve refrakter malzemesi (silika tuğla) yapımında hammadde boya, deterjan, ve hafifçe gaz-beton yapı elemanlarının üretiminde destek ana madde olarak ek olarak, ferro silisyum ferro -krom üretiminde ve demir-çelik sanayiinde geniş şekilde kullanılmaktadır.
Kuvars kumu: Kuvars kumu cam sanayiinde, kristal cam eşya zücaciye ve düz cam imalinde kullanılır. Döküm sanayiinin en mühim girdilerinden biridir. Seramik sanayiinde sır ve frit yapımında, duvar ve yer karolarında fayansçılıkta, elektroporselenlerin yapımında, filitre sanayiinde de kuvars kumu mühim oranda kullanılmaktadır.
Gühercile:%85'i azotlu, gübre, olarak % 15'i patlayıcı madde yapımında,
Kükürt:Petro-kimya, kibrit, ilaç, lastik, tekstil, ziraat, müdafa sanayilerinde,
Losit: Sun'i gübre yapımında ve alüminyum metali üretiminde,
Manganez: Demir-çelik endüstrisinde, kimya sanayiinde, pil-batarya, elektrolitik çinko üretimi, cam ve seramik endüstrisi, kaynak sanayii, ziraat sektörü,
Manyezit: Metalürjide refrakter tuğla yapımında, çimento, seramik, kimya, kağıt, cam sanayiinde kullanılmaktadır.
Sinter manyezitlerden bazik refrakter tuğlalar ve monolitik araç-gereç üretilir. Bunlar metal rafine endüstrisinin ve çimento fabrikalarının firmalarının ve çeşitli potaların örülmesinde kullanılırlar.
Kostik kalsine manyezitlerin tüketim alanları daha değişiktir. Başlıca olarak ziraat sektöründe ince ince taneliler hayvan yemi iri taneliler ise gübre inşaat sektöründe askı taban yalıtım blokları ve hafifçe yapı elemanlarının yapımı, ilaç endüstrisinde ve tıpta bir çok sıhhi araç-gereç üretimi kimya sektöründe magnezyumlu bileşiklerin üretimi, uranyum alanında uranyum oksit elde ederken kullanılan karbonat devrelerinde absorban ve katalizör, yağların ya da süratli çalışan motorların mayilerinin içinde oluşan asitlerin nötrleştirilmesinde katkı maddesi, kağıt lastik ve plastik sektörlerinde, destek hammadde ya da katkı maddesi olarak yararlanılır.
Marn: Endüstride çimento hammaddesi olarak,
Mermer-Oniks: İnşaat, el sanatları , boya soda, yem, yapay gübre sanayilerinde,
Mika: Muskovitler ısı izalatörü olarak termostatlarda , kaynak çubuklarında, oksijen tüplerinde, soba pencerelerinde, radyo tüpleri ve ısınmaya karşı eşyalarda ya da onların parçalarında kullanılırlar.
Mikalardan vakumlu tüplerde ve yüksek performanslı kondansatörlerde de yararlanıldığından askeri amaç ile kullanılmaktadır.
Molibden: Boya maddesi, alaşım elementi, katalizatör, makine, elektrik, paslanmaz çelik ve öteki çelik sanayilerinde, ek olarak sürtünmeyi azaltıcı özelliğinden dolayı motor yağlarına katkı maddesi olarak,
Nefelinli siyanit: Nefelinli siyanitler feldispat membaı oldukları şeklinde, direkt cam sanayiinde, levha cam, tv tüpü, ampul, cam bloklar ve cam yünü üretiminde kullanılırlar. Isıya dayanıklı borosilikatlı camlar ile, %0,08-0,1 oranında Fe2O3 içeren nefelinli siyanitlerden renkli cam üretilmektedir.
Nefelinli siyanitler, seramik endüstrisinde, boya sanayiinde alüminyum, çimento ve alkali madde üretiminde kullanılır.
Nefelinli siyanitlerin bazı türleri de süs eşyası yapımında kullanılmaktadır.
Nikel:Nikel alaşımları olarak korozyona karşı, mutfak gereçleri, iş ve ev aletleri, hastane aletlerinin üretiminde, protez yapımında, makine üretimlerinde, vapur endüstrisinde, yapı malzemelerinde, motor vasıta ve gerekçelerinde,
Olivin: Çelik dökümünde , kalıp malzemesi olarak , forsterit tuğlaları yapımında kullanılır.
Olivinler ileri ülkelerin demir-çelik endüstri alanlarında, eritici curuf düzenleyici ve sinterleşme derecesini düşürücü olarak kullanılmaktadır. Bu özelliklerinden dolayı yüksek fırınlarda kok tüketiminde tasarruflu tüketilen kok kömürü % 20 oranında azalmaktadır.
Öteki kullanım alan ise refrakter sektörüdür. Forsteritler , kimyasal bağlı tuğlalar şeklinde, çeşitli alanlarda öteki refrakterlerle bazı endüstri birimlerinin (yapılarının) imalinde kullanılmaktadır.
Olivin yüksek yoğunluğundan dolayı ağır çimento üretiminde yararlanılan bir maddededir. Bu suretle elde olonan çimentolar,üstlerine aldıkları ağır yükler ve içinde bulundukları yüksek enerji ortam sebebiyle çok sağlam ve dayanıklı olması ihtiyaç duyulan denizlerdeki petrol platformlarının inşasında kullanırlar..
Olivin ya da dunit blokları, güvenliği azca zeminlerden geçen demiryollarının temelinde duraylılığı sağlamak için kullanıldığı şeklinde bunlardan kırılıp balast mıcır da sağlanır.
Perlit: Perlit inşaat sektöründe, sıva, hafifçe yalıtım betonu, hafifçe yapı elemanları, ısı ve ses yalıtım betonu , ısı ve ses yalıtım yüzey panoları ve hususi amaçlı perlit betonları yapımında kullanılır.
Ek olarak perlit tarımda sera hazırlanmasında, katkı maddesi olarak seramik sektöründe ve cam üretiminde, dolgu maddesi olarak ilaç ve kimya alanında, sıcağa karşı dolgu malzemesi olarak kullanılır.
Profillit: Seramik, dolgu ve refrakter tuğla sanayilerinde, çimento beyaz çimento,
Pomza:Pomza 0,5-1 gr /cm3 yoğunluğuyla, kumdan ve çakıldan çok hafiftir. Harcına pomza katılarak elde edilmiş beton birimler kum ve çakıl ile üretilenlerden daha hafiftir. Hafifçe malzemenin inşaat sektöründe işcilik ve araç-gereç şeklinde avantajları vardır.
Pomzanın ısı geçirgenlik indeksi düzgüsel betondan 6 kez küçüktür. Bu mühim özelliği inşaat sektöründe kullanılmasını cazip hale getirir.
Pomzalar çok iyi vasflı ve hafifçe dereceli aşındırıcılardır. Sertlikleri 7'yi hatta 8'i geçen zımpara türü aşındırıcılar yanında 5-6 dereceli sertliklerde kullanılabilmektedir.
Pomzaların kullanıldığı bir öteki alan da taş-yıkamadır. Bunun için 8-12 santimetre. Boyutunda temiz asit pomzalar kullanılır. Yıkama ile kot ve kumaşlar ağartılmaktadır.
Öğütülmüş ponzanın sıkıştırılıp ve hiçbir yapıştırıcı kullanılmadan pişirilmesiyle, kozmetik ponzası elde edilir.
Ponza tarımda da karıştırılarak , yüzeye serpilen böcek ilaçları hafifliklerinden dolayı yüzeyde kalmakta ve devamlı yüzeyde hareketli olan böcekleri etkisinde bırakır. Ponza, ziraat toprağının hususi hale getirilmesinde, nemli tutulmasında ya da toprağın mevcut hususi durumunun korunmasında da kullanılır.
Ponza, aşındırarak temizleme, kimyada filtrasyon, seramikçilikte dolgu maddesi olarak kullanılmaktadır.
Potas: Tarımda gübre olarak, %5 kimya sanayiinde datarjan-cam-seramik-tekstil
Lületaşı: Pipo ve hediyelik süs eşyası imalinde,
Sepiyolit: Boya, seramik, dolgu, ziraat, hayvancılık yağ rafinasyonunda,
Sillimanit: Rafrakter ve Seramik sanayiinde,
Soda: Soda Kilit kostik soda sodyum bikarbonat, çamaşır sodası, soda küllü, sabun, deterjan, su yumuşatıcı, cam sasnayiinde ve yangın söndürmede , demiz dışı metalurjide, kağıt hamur harcını ve haşarat öldürücü ilaçlarda, kağıt, cam, tekstil ve boya sanayiinde, patlayıcı madde yapay gübre yapımında,
Sodyum sülfateterjan, tekstil, kağıt ve cam sanayiinde, zırnık eldesinde,
Stronsiyum: Tv tüpü yapımında, bileşikler halinde, renkli havai fişek, imalinde, elektrik endüstrisinde, mıknatıs yapımında, cam sanayiinde, piroteknikte, parlatma ve beyazlatıcı işleminde ve boya sanayiinde,
Şžiferton: Ateş tuğlası yapımında,
Talk: Seramik, boya, kaplama, dolgu, çatı malzemesi, lastik, kağıt, plastik, kozmatik, ilaç, mürekkep, filitre sanayiinde kullanılır.
Talk yumuşaklığı, pürüzsüz oluşu, parlaklığı rutubet içermesi düşük oranda yağ emme özelliği, yüksek dielektrik mukavemeti, sıcaklığı direnci şeklinde niteliklerinden dolayı birçok alanda kullanılmaktadır. Yukarıda belirtilenlere ilaveten, ilaç sektörü, genel kozmetik endüstri otomotiv sektörü için cila çatı malzemesi deri işleme ve tebeşirlerin yapımında kullanılır.
Türkiye'de en fazlaca %25 lastik ve %20 seramik üretiminde kullanılmaktadır. Bu tarz şeyleri %16 ziraat ilaçları, %14 boya sektörü, % 50 pudra, % 4 kağıt endüstrisi ile %16 oranında döküm plastik şeklinde öteki alanlarda kullanılmaktadır.
Tebeşir: Bezir yağı ile karıştırılarak cam macunu, kireç üretimi ve porlant çimentosunda,
Titan: Ağırlıklı olarak müdafa amaçlı kullanılan bir madendir.Uçaklarda uzay araçlarında, zırhlı vasıta imalinde, demiryolu rayları ile lokomotif ve vagon tekerleklerinde, boya sanayiinde, diş hekimliğinde ve tekstil endüstrisinde, plastik, ilaç, ve kimya sanayiinde,
Trona: Naturel soda mineralidir. Rafineri ile soda (No 2003) haline getirilerek kullanılır.
Vanadyum: Daha çok demir-çelik sanayiinde, ek olarak katalizör olarak, boya ve basımevi sanayiinde,
Vermikulit: İnşaat (Sıva), ziraat, boya,lastik, plastik, sondaj, (balçık) sanayiinde
Volfram: Kimya, tayyare endüstrisi, elektrik , kesici ve delici makine üretiminde, yüksek ısıya, aşırmaya dayanıklı çelik üretiminde,
Vollastonit : Ana kullanım alanı seramik endüstrisidir. Ek olarak plastik ve boya sanayiinde, asbest alternatifi olarak,
Seramikte pişirme süresini azaltır.
Zeolit: -Naturel gazlardaki karbondioksitin bileşiminden uzaklaştırılmasında,
-Petrol ve naturel gaz sahalarında, rezervlerin ve paleojeolojik koşulların belirlenmesinde,
-Katalizör olarak rafinerlerde
-Kalsiyum ve magnezyum içeren ağır suyun yumuşatılmasında,
-Şžehirlerin ve sanayi tesislerinin atık sularındaki azot ve istemeyen bazı ağır mineral iyonlarının alınmasında ,
- Oksijen azalan ortamlarda, azotlu absorbla***** azaltıp buraya oksijenli hava akımının sağlanmasında kullanılır.
-Tarımda bazı istenmeyen katyonları tutarak, toprak kirliliğinin önlenmesinde
-Arazilerde gübrelenmelerden sonrasında, toprağın tarıma hazırlanmasında,
-Hayvancılıkta sığır, tavuk şeklinde hayvanların yemlerine belirli oranda katılarak besi amacı ile,
- Göl ve göletler çevresindeki biyolojik atıkların oluşturduğu naturel kirliliğin önlenmesinde,
- Canlı balık ve öteki su kültürlerinin şeklinde, gereksinim duyulan oksijence varlıklı havanın sağlanmasında kullanılır.
Zeolitler, çimento sektöründe puzolanik madde olarak, kağıt üretiminde, hafifçe agrega üretiminde de kullanılır.
Zımpara: Aşındırıcı ve inşaat sanayiinde,
Zirkonyum: Zirkonun kullanılabilmesi için zirkondan zirkonyum elementinin elde edilmesi gerekir. Bu amaçla zirkonun indirgenilmesi ve elektrolize edilmesi gerekir.
Zirkonun tüketiminde ilk sırayı refrakter sektörü alır. Tv, çelik ve cam sektörü de zirkonun kullanıldığı öteki alanlarıdır.
Zirkonun kullanıldığı öteki bir alan da seramik sanayiidir.
Zirkonyum son zamanlarda, yalnız başına ya da kalayla alaşım halinde getirilerek nükleer yakıt kartuşlarının muhafazasında ve nükleer tesislerin metal yapılarında kullanılmaktadır.
Zirkonyum-plutonyum ya da zirkonyum -uranyum alaşımlarından nükleer yakıt olarak yararlanılır.
Zirkonyumun kullanıldığı bir alan da flaş ampullerinin ve radyo lambalarının yapımıdır.
YORUMLAR