MASONLUK a. 1. üyelerinin (biraderler ya da kardeşleı) birbirlerini işaret ya da amblemlerinden tanıdıkları ve sırrını saklı tutmay...
MASONLUK a.
1. üyelerinin (biraderler ya da kardeşleı) birbirlerini işaret ya da amblemlerinden tanıdıkları ve sırrını saklı tutmaya yemin ettikleri kapalı gizli saklı değil dünya genelinde dernek. (Eşanl. FARMASONLUK.) [Bir grup mason bir loca, bir grup loca da bir obediyans oluşturur] (Bk. ansikl. böl.)
2. Mason olma durumu.
*-*ANSİKL. Masonluğun zamanı mevzusunda iki ayrı görüş vardır; efsanesi bolca mitçi okulun görüşüyle masonluk olgusunu insan bilimleriyle bütünleştirmeye çalışan bilimsel okulun görüşü (ya da masonolojı). Bu ikinci görüş, bilhassa, 1884'te kurulan Londra mason locası Ouatuor Coronati tarafınca temsil edilir.
Masonluğun zamanı üç döneme ayrılır:
1. ameli masonluk, doğrusu ortaçağ yapı işçileri periyodu;
2. geçiş periyodu (XVI.-XVII. yy.), bu zamanda, bilinmeyen bazı nedenlerle inşaat sanatına yabancı bazı üyeler de kabul edilmeye başlandığından ordr'un niteliği yavaş yavaş değişti;
3. vurgunculuk periyodu. Dört londra locası, 1717'de bir "Büyük Loca" kurdular ve bu loca 1723'te kendisine bir ana tüzük hazırladı. Bu ana tüzüğe, yazarının adıyla Anderson ana tüzüğü denirse de, aslında bunun esin membaı asla eğer olmazsa kısmen, büyük bir etkiye haiz olduğu anlaşılan Royal Society'nin üyelerinden meşhur Dösaguliers'dir. Anderson ana tüzüğü, günümüzde de evrensel masonluğun temel yasasını oluşturur, ilkeleri şunlardır: Tanrı'ya inanma, terbiye kurallarına kesinlikle uyma, meşru iktidarlara saygı ve bununla birlikte din serbestliği. Bu son husus o dönem İngiltere'si için çok önemliydi ve papacılar'a, doğrusu katoliklere de masonluğa kabul edilme olanağı sağlıyordu. Flatta bunlardan biri, Norfolk dükü, büyük üstat bile oldu (1731). XVIII. yy.'da, masonluk, birbirine rakip iki Büyük Loca' ya bölündü. Bunlardan biri, İrlandalIlar tarafınca kurulan ve 1717-1723 ana tüzük çülerini eski temel görenekleri terk etmekle suçlayan Antientler locası; diğeri de Modernler adında olan Büyük Loca'ydı. Antientler'in kuramcısı, Ahiman Pezon (1756) adlı kitabıyla Laurence Dermott' tu. Çekişme, sadece 1813'te, Act ol Union (Birleşme andı) ile son buldu. Act ol Union günümüzde İngiltere Büyük Locası' nın ana tüzüğünü oluşturur ve İngiltere Büyük Locası da tüm dünyadaki büyük locaların anası sayılır. Günümüzde, Act ol Union'a, AntientleYin, doğrusu gelenekçi ve dine sıkıca bağlı eğilimin bir zaferi gözüyle bakılmaktadır.
* Ritler. XVIII. yy.'ın ortalarına kadar, asla eğer olmazsa bütünü bakımından tek ve aynı kalan mason ritüeli, bilhassa kıta Avrupası'nda kapalılığın tekrardan gündeme gelmesinden dolayı, çeşitli ritlere, bu ritler de ek olarak bazı dallara bölündüler. Bunların bir çok zaman içinde kaybolup gitti. Mesela, Fransız ulusal Büyük Loca'sında dört rit uygulanır: emülasyon riti, transız riti, rektifiye İskoç riti, eski ve kabul edilmiş İskoç riti. Fransa Büyük Locası, bu sonuncu riti uygular. Fransız ritinin çoğunlukta olduğu bazı Büyük Doğu Locaları da aynı riti uygularlar.
* Dereceler. "Aziz Yuhanna'nın saf ve gerçek masonluğu" üç dereceyi ihtiva eder: çırak, kalfa ve usta ya da üstat (bu sonuncunun Royal Arch denen tamamlayıcı bir derecesi daha vardır). "Remzi" ya da "mavi†masonluk denen bu sistemden ayrı olarak, XVIII. yy.'dan bu yana birçok "yüksek dereceler†sistemi daha gelip geçmiştir. Günümüzde bunların belli başlı iki tanesi, Galya Büyük Priyörtüğü ile Eski ve kabul edilmiş İskoç riti Yüksek Şûrası'd». Birincisinin üç yüksek derecesi vardır: Saint Andrevvs İskoç üstadı, çömez seyis ve Mukaddes kentin hayırsever şövalyesi. Tüm dünyada ve bilhassa ABD'de yaygın durumda olan öteki Yüksek Şûralar ile ilişkileri olduğundan internasyonal büyük ehemmiyet taşıyan İkincisiyse, otuz üç yüksek aşama tevcih eder (bunların bir çok geçerliliğini yitirmiştir). Bu derecelerin belli başlı iki tanesi Rose-Croix şövalyesi (18. aşama) İle Kadoş şövalyesi (30. aşama) dereceleridir.
* Yönetim. Her locanın başlangıcında bir üstadı muhterem ve ona yardım eden görevliler (nazırlar, muhakkikler vb.) bulunur. Her obediyansın başlangıcında da bir büyük üstat yer alır. Türkiye Büyük Locası'nın seçimle işbaşına gelen bir Büyük Görevliler Kurulu (yönetim kurulu) vardır.
Tüm obediyanslarda, hususi servislerce yerine getirilen yardımlaşma ve hayır işlerine büyük bir ehemmiyet verilir. Yılda bir kez Büyük Loca toplantısı yapılır.
* Devlet güçleriyle ilişkiler. Birçok ülkede olduğu şeklinde Türkiye'de de masonluk bir dernek kimliğindedir. Fransa'da hukuken her obediyans bir dernek biçimini alır (1 haziran 1901 tarihindeki yasa). Büyük Britanya'da, ilgili makamlara üyelerin resmi bir sıralaması verilir. Totaliter ülkelerde masonluk yasaklanmış, kimi zaman de kıyıma uğratılmıştır.
* Hanımefendilere özgü ve "karma" obediyanslar. Masonluk, ilke olarak, bayanları kabul etmez. (Anderson ana tüzüğü, madde 3.) Eskiden Fransa'da hanımefendilere açık bir masonluk kuruluşu vardı, flitleri erkeklerinkinden tamamen değişik olmakla beraber, bu masonluğun belirgin remizleri bulunmaktaydı. Devrim arifesinde, bu kuruluşun büyük üstadı Lamballe prensesiydi, fakat Terör döneminde öldürüldü. XIX. yy.'da hanım masonluğu giderek zayıfladı ve sonunda büsbütün ortadan kalktı.
1893'te, tekris edilmiş ilk hanım mason Maria Deraismes, Droit humain adı altında, kökten değişik bir ruh taşıyan, iki cinse de açık, devrimci feminist özellikte ve açıkça antiklerikal bir obediyans kurdu. Fakat bu başka obediyanslarca tanınmadı. İngiltere'de de başkalarınca tanınmayan birçok hanım obediyansı ya da karma obediyanslar vardır. Bunlardan Order of Women freemasons örgütleniş biçimini aynen İngiltere Büyük Locası'ndan almıştır.
* ilkeler ve öğretim. Masonluk, kendisini "alegoriler perdesi ardında simgeler vesilesiyle öğretilen hususi bir terbiye sistemi†(İngiliz ritüeli) olarak tanımlar. 1782'de, Wil- helmsbad toplantısında kabul edilen meşhur Masonluk kuralları, bu tanıma rektifiye İskoç ritine özgü bir hıristiyanlık rengi kattı. Buna karşılık, Büyük Doğu, masonluğun amacını daha geniş ve daha laik bir formülle dile getirir: “insanlığın manevi ve maddi ilerlemesi".
Masonluğun aslı, yapı sanatından alınma simgeciliğinde ve bazı ritler için, kapanığındadır Localarda bazı emekler da yapılır, doğrusu masonluğun temaları derinlemesine incelenir. Araştırma locaları, masonluk zamanı üstünde uzmanlaşırlar. Eğitim locaları, törenlerin provalarla öğretilmesini amaçlar. Çoğunlukla uzun ve öğrenilmesi güç olan bu törenlerin Emülasyon riti esnasında ilke olarak, ezbere bilinmesi gerekir. Bilhassa “muntazam" masonlukta politika ve din tartışmaları yasaktır.
* Masonluk ve Katolik kilisesi. XVIII. yy.'da, papa Clemens XII in eminenti bullası (1738), Benedictus XIV de Providas bullası (1751) ile masonluğu mahkûm ettiler. Bunun, asla eğer olmazsa kısmen, tahttan indirilen ve Roma'ya sığınan Stuartlar hanedanının uğramış olduğu talihsizliğe bağlı siyasal nedenlerden landığı düşünüldü. Masonluk, birçok protestan ülkede de yasaklandı. Bullalar, parlamentolarca onaylanmadığından Fransa'da uygulanmadı. XIX. yy.'da, Kilise, antiklerikaiizme karşı tepkisini bir takım mahkûmiyetle gösterdi. Bunlardan sonuncusu olan, papa Leo Xlll'ün encyclicası Humanum genus (1884), tümüyle değişik bir esinle ve tamamen dinsel bir endişeyle kaleme alınmıştır. İngiliz masonluğu, bu uzun çekişmenin haricinde kaldı. Nihayet, çekişme, Mukaddes Kongregasyon'un inançöğretisi üstüne bir notuyla son buldu. Mukaddes Kongregasyon'un praefectusu kardinal Seper tarafınca imzalanmış olduğu (ekim 1974) için “Seper belgesi†adında olan bu notta, antiklerikal olmayan locaların doğrusu gerçekta"muntazam†mason localarınınilan edilen yasaklamaların kapsamına girmediği belirtiliyordu.
* Masonluk ve kalfalık. Kalfalık, ameli masonluktan türemiş bir müessese değildir. Bu şekilde bir karışıklığın doğmasına, XIX. yy.'da bazı "propagandalar" niçin olmuştur.
* Türkiye'de masonluk. 1738'de Halep ve İzmir'de, sonrasında da İstanbul'da mason locaları açıldığına dair kayıtlar var ise da, bu ilk localar hakkında bilgiler sınırlıdır. Papa Clemens Xll'nin masonluğu aforoz eden 8 mayıs 1738 tarihindeki mektubunun ve İstanbul'daki kiliselerin sürdürdüğü mücadelenin etkisiyle, 1748'de Mahmut I mason localarını kapattı. 1760'lı yıllarda Marsilya Ana Locası, İstanbul, İzmir ve Selanik'te localar açtı; çeşitli obe- diyanslara bağlı başka localar da bu tarz şeyleri izledi. Mahmut II, yeniçerilik kurumunu kaldırdığı sıralarda masonluğu da yasakladı ve bu yasak Kırım savaşı'na kadar yürürlükte kaldı. Kırım savaşı ve izleyen vakalar, OsmanlI devletinin Avrupa devletleriyle olan ilişkilerini artırınca, birçok avrupalı, ayrıca çok sayıda mason, imparatorluğun sahil kentlerine gelip yerleşti. Ilkin Fransızlar İstanbul'da bir loca kurdular. Bunu başka transız localarıyla İngiliz, İtalyan, alman vb. locaları izledi, ilk elli yıl içinde oluşturulan locaların sayısı elliyi aşıyor, bu localar çeşitli meslek, din ve ırktan önde gelen kişileri bir araya getiriyordu. 1861'de mısırlı prens Mustafa Fazıl Paşa mevcut localardan üye alarak emek harcaması öngörülen OsmanlI Yüksek Şûrası'nı (Şura-yı âli-i osmani) kurdu. Bu şûra tertipli bir emek harcama yapamadı ve bir Büyük Loca kurma tasarısı uzun seneler askıda kaldı. ikinci meşrutiyet'in ilanından sonrasında Yüksek Şûra tekrardan çalışmaya başladı. 1 ağustos 1909'da da Büyük Loca (Maşrıkı azam-ı osrfıani) kuruldu. Balkan savaşı, Birinci Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşı yıllarında masonluk örgütlü bir yapı içinde çalışıp gelişme koşullarını bulamadı. Cumhuriyet duyuru edildiğinde Büyük Loca'nın kurduğu 42 locadan yalnız 11'i etkinliğini sürdürüyordu ve etkin türk masonlarının sayısı 500 kadardı. Diğeri localar ya kapanık ya da ulusal sınırlar haricinde kalmıştı. 1935'te masonluk yasaklandığında 23 locada 2 000 kadar mason bulunuyordu. 1948'de Türkiye Yüksek Şûrası, Türk mason derneği adı altında çalışmalara başladı. Bu kuruluşta Yüksek Şûra felsefi derecelerle beraber ilk üç derecenin de (remzilocalar) yönetimini üstlendi. 1935' ten önceki locaları canlandırma yoluna gidilmedi ve Yüksek Şûra'ya bağlı yeni localar açılmaya başladı. 1950'de Yüksek Şûra'ya bağlı bir Büyük Loca kurularak remzî localar bu Büyük Loca'ya katıldı. 1954'te Yüksek Şûra, Ankara ve İzmir' de remzî locaların yönetsel işleriyle uğraşmak suretiyle Yüksek Şûra temsilcileri başkanlığında heyetler kurulmasını, heyetlerin de Yüksek Şûra'ya bağlanmasını öngören “ünite talimatnamesi" yayımladı. Ondan sonra bu birimler Büyük Loca'ya dönüştürüldü. Başka bölgelerdeki denetim hakkını yitiren Türkiye Büyük Locası da İstanbul Büyük Locası oldu. 1955'te Yüksek Şûra, remzî derecelere ilişik tüm iktidarı kurulacak olan bir Büyük Loca'ya devrettiğini açıklayan bir bildiri yayımladı. Bu Büyük Loca'nın kurulması bir çok münakaşaya yol açtı ve 1955'te Ankara'da, hiçbir vakit faaliyete geçmeyecek olan Türkiye Büyük Locası kuruldu. Bir yıl sonrasında İstanbul'da çalışmaya süregelen Türkiye Büyük Locası'na Ankara'daki sekiz locanın altısı haricinde kalan tüm localar katıldı. Bu ikilik 13 aralık 1956'da İstanbul'da meydana getirilen bir toplantı sonucunda ortadan kaldırıldı ve tüm localar birleşerek Türkiye Büyük Locası'nı kurdular. Bu kuruluşun "muntazam" Büyük Localar tarafınca tanınması vakit aldı ve Türkiye Büyük Locası, sadece 1965'te düzene kavuştu. Ondan sonra, Büyük Loca' daki bir seçimi onaylamayan Yüksek Şûra Türkiye Büyük Locası'yla ilişkisini kesince tekrardan düzensizlik başladı. Büyük Loca'ya bağlı kalan 33 dereceli masonlar, 24 ekim 1967'de Yüksek Şûra'yı tekrardan örgütlediler. 1909'da kurulmuş olan Türkiye Büyük Locası, bugün bptün dünyadaki "muntazam" mason otoritelerince, Türkiye Yüksek Şûrasıda 1861 tarihindeki kuruluşuyla tüm "muntazam†Yüksek Şûra'laroa bilinmektedir.
1. üyelerinin (biraderler ya da kardeşleı) birbirlerini işaret ya da amblemlerinden tanıdıkları ve sırrını saklı tutmaya yemin ettikleri kapalı gizli saklı değil dünya genelinde dernek. (Eşanl. FARMASONLUK.) [Bir grup mason bir loca, bir grup loca da bir obediyans oluşturur] (Bk. ansikl. böl.)
2. Mason olma durumu.
*-*ANSİKL. Masonluğun zamanı mevzusunda iki ayrı görüş vardır; efsanesi bolca mitçi okulun görüşüyle masonluk olgusunu insan bilimleriyle bütünleştirmeye çalışan bilimsel okulun görüşü (ya da masonolojı). Bu ikinci görüş, bilhassa, 1884'te kurulan Londra mason locası Ouatuor Coronati tarafınca temsil edilir.
Masonluğun zamanı üç döneme ayrılır:
1. ameli masonluk, doğrusu ortaçağ yapı işçileri periyodu;
2. geçiş periyodu (XVI.-XVII. yy.), bu zamanda, bilinmeyen bazı nedenlerle inşaat sanatına yabancı bazı üyeler de kabul edilmeye başlandığından ordr'un niteliği yavaş yavaş değişti;
3. vurgunculuk periyodu. Dört londra locası, 1717'de bir "Büyük Loca" kurdular ve bu loca 1723'te kendisine bir ana tüzük hazırladı. Bu ana tüzüğe, yazarının adıyla Anderson ana tüzüğü denirse de, aslında bunun esin membaı asla eğer olmazsa kısmen, büyük bir etkiye haiz olduğu anlaşılan Royal Society'nin üyelerinden meşhur Dösaguliers'dir. Anderson ana tüzüğü, günümüzde de evrensel masonluğun temel yasasını oluşturur, ilkeleri şunlardır: Tanrı'ya inanma, terbiye kurallarına kesinlikle uyma, meşru iktidarlara saygı ve bununla birlikte din serbestliği. Bu son husus o dönem İngiltere'si için çok önemliydi ve papacılar'a, doğrusu katoliklere de masonluğa kabul edilme olanağı sağlıyordu. Flatta bunlardan biri, Norfolk dükü, büyük üstat bile oldu (1731). XVIII. yy.'da, masonluk, birbirine rakip iki Büyük Loca' ya bölündü. Bunlardan biri, İrlandalIlar tarafınca kurulan ve 1717-1723 ana tüzük çülerini eski temel görenekleri terk etmekle suçlayan Antientler locası; diğeri de Modernler adında olan Büyük Loca'ydı. Antientler'in kuramcısı, Ahiman Pezon (1756) adlı kitabıyla Laurence Dermott' tu. Çekişme, sadece 1813'te, Act ol Union (Birleşme andı) ile son buldu. Act ol Union günümüzde İngiltere Büyük Locası' nın ana tüzüğünü oluşturur ve İngiltere Büyük Locası da tüm dünyadaki büyük locaların anası sayılır. Günümüzde, Act ol Union'a, AntientleYin, doğrusu gelenekçi ve dine sıkıca bağlı eğilimin bir zaferi gözüyle bakılmaktadır.
* Ritler. XVIII. yy.'ın ortalarına kadar, asla eğer olmazsa bütünü bakımından tek ve aynı kalan mason ritüeli, bilhassa kıta Avrupası'nda kapalılığın tekrardan gündeme gelmesinden dolayı, çeşitli ritlere, bu ritler de ek olarak bazı dallara bölündüler. Bunların bir çok zaman içinde kaybolup gitti. Mesela, Fransız ulusal Büyük Loca'sında dört rit uygulanır: emülasyon riti, transız riti, rektifiye İskoç riti, eski ve kabul edilmiş İskoç riti. Fransa Büyük Locası, bu sonuncu riti uygular. Fransız ritinin çoğunlukta olduğu bazı Büyük Doğu Locaları da aynı riti uygularlar.
* Dereceler. "Aziz Yuhanna'nın saf ve gerçek masonluğu" üç dereceyi ihtiva eder: çırak, kalfa ve usta ya da üstat (bu sonuncunun Royal Arch denen tamamlayıcı bir derecesi daha vardır). "Remzi" ya da "mavi†masonluk denen bu sistemden ayrı olarak, XVIII. yy.'dan bu yana birçok "yüksek dereceler†sistemi daha gelip geçmiştir. Günümüzde bunların belli başlı iki tanesi, Galya Büyük Priyörtüğü ile Eski ve kabul edilmiş İskoç riti Yüksek Şûrası'd». Birincisinin üç yüksek derecesi vardır: Saint Andrevvs İskoç üstadı, çömez seyis ve Mukaddes kentin hayırsever şövalyesi. Tüm dünyada ve bilhassa ABD'de yaygın durumda olan öteki Yüksek Şûralar ile ilişkileri olduğundan internasyonal büyük ehemmiyet taşıyan İkincisiyse, otuz üç yüksek aşama tevcih eder (bunların bir çok geçerliliğini yitirmiştir). Bu derecelerin belli başlı iki tanesi Rose-Croix şövalyesi (18. aşama) İle Kadoş şövalyesi (30. aşama) dereceleridir.
* Yönetim. Her locanın başlangıcında bir üstadı muhterem ve ona yardım eden görevliler (nazırlar, muhakkikler vb.) bulunur. Her obediyansın başlangıcında da bir büyük üstat yer alır. Türkiye Büyük Locası'nın seçimle işbaşına gelen bir Büyük Görevliler Kurulu (yönetim kurulu) vardır.
Tüm obediyanslarda, hususi servislerce yerine getirilen yardımlaşma ve hayır işlerine büyük bir ehemmiyet verilir. Yılda bir kez Büyük Loca toplantısı yapılır.
* Devlet güçleriyle ilişkiler. Birçok ülkede olduğu şeklinde Türkiye'de de masonluk bir dernek kimliğindedir. Fransa'da hukuken her obediyans bir dernek biçimini alır (1 haziran 1901 tarihindeki yasa). Büyük Britanya'da, ilgili makamlara üyelerin resmi bir sıralaması verilir. Totaliter ülkelerde masonluk yasaklanmış, kimi zaman de kıyıma uğratılmıştır.
* Hanımefendilere özgü ve "karma" obediyanslar. Masonluk, ilke olarak, bayanları kabul etmez. (Anderson ana tüzüğü, madde 3.) Eskiden Fransa'da hanımefendilere açık bir masonluk kuruluşu vardı, flitleri erkeklerinkinden tamamen değişik olmakla beraber, bu masonluğun belirgin remizleri bulunmaktaydı. Devrim arifesinde, bu kuruluşun büyük üstadı Lamballe prensesiydi, fakat Terör döneminde öldürüldü. XIX. yy.'da hanım masonluğu giderek zayıfladı ve sonunda büsbütün ortadan kalktı.
1893'te, tekris edilmiş ilk hanım mason Maria Deraismes, Droit humain adı altında, kökten değişik bir ruh taşıyan, iki cinse de açık, devrimci feminist özellikte ve açıkça antiklerikal bir obediyans kurdu. Fakat bu başka obediyanslarca tanınmadı. İngiltere'de de başkalarınca tanınmayan birçok hanım obediyansı ya da karma obediyanslar vardır. Bunlardan Order of Women freemasons örgütleniş biçimini aynen İngiltere Büyük Locası'ndan almıştır.
* ilkeler ve öğretim. Masonluk, kendisini "alegoriler perdesi ardında simgeler vesilesiyle öğretilen hususi bir terbiye sistemi†(İngiliz ritüeli) olarak tanımlar. 1782'de, Wil- helmsbad toplantısında kabul edilen meşhur Masonluk kuralları, bu tanıma rektifiye İskoç ritine özgü bir hıristiyanlık rengi kattı. Buna karşılık, Büyük Doğu, masonluğun amacını daha geniş ve daha laik bir formülle dile getirir: “insanlığın manevi ve maddi ilerlemesi".
Masonluğun aslı, yapı sanatından alınma simgeciliğinde ve bazı ritler için, kapanığındadır Localarda bazı emekler da yapılır, doğrusu masonluğun temaları derinlemesine incelenir. Araştırma locaları, masonluk zamanı üstünde uzmanlaşırlar. Eğitim locaları, törenlerin provalarla öğretilmesini amaçlar. Çoğunlukla uzun ve öğrenilmesi güç olan bu törenlerin Emülasyon riti esnasında ilke olarak, ezbere bilinmesi gerekir. Bilhassa “muntazam" masonlukta politika ve din tartışmaları yasaktır.
* Masonluk ve Katolik kilisesi. XVIII. yy.'da, papa Clemens XII in eminenti bullası (1738), Benedictus XIV de Providas bullası (1751) ile masonluğu mahkûm ettiler. Bunun, asla eğer olmazsa kısmen, tahttan indirilen ve Roma'ya sığınan Stuartlar hanedanının uğramış olduğu talihsizliğe bağlı siyasal nedenlerden landığı düşünüldü. Masonluk, birçok protestan ülkede de yasaklandı. Bullalar, parlamentolarca onaylanmadığından Fransa'da uygulanmadı. XIX. yy.'da, Kilise, antiklerikaiizme karşı tepkisini bir takım mahkûmiyetle gösterdi. Bunlardan sonuncusu olan, papa Leo Xlll'ün encyclicası Humanum genus (1884), tümüyle değişik bir esinle ve tamamen dinsel bir endişeyle kaleme alınmıştır. İngiliz masonluğu, bu uzun çekişmenin haricinde kaldı. Nihayet, çekişme, Mukaddes Kongregasyon'un inançöğretisi üstüne bir notuyla son buldu. Mukaddes Kongregasyon'un praefectusu kardinal Seper tarafınca imzalanmış olduğu (ekim 1974) için “Seper belgesi†adında olan bu notta, antiklerikal olmayan locaların doğrusu gerçekta"muntazam†mason localarınınilan edilen yasaklamaların kapsamına girmediği belirtiliyordu.
* Masonluk ve kalfalık. Kalfalık, ameli masonluktan türemiş bir müessese değildir. Bu şekilde bir karışıklığın doğmasına, XIX. yy.'da bazı "propagandalar" niçin olmuştur.
* Türkiye'de masonluk. 1738'de Halep ve İzmir'de, sonrasında da İstanbul'da mason locaları açıldığına dair kayıtlar var ise da, bu ilk localar hakkında bilgiler sınırlıdır. Papa Clemens Xll'nin masonluğu aforoz eden 8 mayıs 1738 tarihindeki mektubunun ve İstanbul'daki kiliselerin sürdürdüğü mücadelenin etkisiyle, 1748'de Mahmut I mason localarını kapattı. 1760'lı yıllarda Marsilya Ana Locası, İstanbul, İzmir ve Selanik'te localar açtı; çeşitli obe- diyanslara bağlı başka localar da bu tarz şeyleri izledi. Mahmut II, yeniçerilik kurumunu kaldırdığı sıralarda masonluğu da yasakladı ve bu yasak Kırım savaşı'na kadar yürürlükte kaldı. Kırım savaşı ve izleyen vakalar, OsmanlI devletinin Avrupa devletleriyle olan ilişkilerini artırınca, birçok avrupalı, ayrıca çok sayıda mason, imparatorluğun sahil kentlerine gelip yerleşti. Ilkin Fransızlar İstanbul'da bir loca kurdular. Bunu başka transız localarıyla İngiliz, İtalyan, alman vb. locaları izledi, ilk elli yıl içinde oluşturulan locaların sayısı elliyi aşıyor, bu localar çeşitli meslek, din ve ırktan önde gelen kişileri bir araya getiriyordu. 1861'de mısırlı prens Mustafa Fazıl Paşa mevcut localardan üye alarak emek harcaması öngörülen OsmanlI Yüksek Şûrası'nı (Şura-yı âli-i osmani) kurdu. Bu şûra tertipli bir emek harcama yapamadı ve bir Büyük Loca kurma tasarısı uzun seneler askıda kaldı. ikinci meşrutiyet'in ilanından sonrasında Yüksek Şûra tekrardan çalışmaya başladı. 1 ağustos 1909'da da Büyük Loca (Maşrıkı azam-ı osrfıani) kuruldu. Balkan savaşı, Birinci Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşı yıllarında masonluk örgütlü bir yapı içinde çalışıp gelişme koşullarını bulamadı. Cumhuriyet duyuru edildiğinde Büyük Loca'nın kurduğu 42 locadan yalnız 11'i etkinliğini sürdürüyordu ve etkin türk masonlarının sayısı 500 kadardı. Diğeri localar ya kapanık ya da ulusal sınırlar haricinde kalmıştı. 1935'te masonluk yasaklandığında 23 locada 2 000 kadar mason bulunuyordu. 1948'de Türkiye Yüksek Şûrası, Türk mason derneği adı altında çalışmalara başladı. Bu kuruluşta Yüksek Şûra felsefi derecelerle beraber ilk üç derecenin de (remzilocalar) yönetimini üstlendi. 1935' ten önceki locaları canlandırma yoluna gidilmedi ve Yüksek Şûra'ya bağlı yeni localar açılmaya başladı. 1950'de Yüksek Şûra'ya bağlı bir Büyük Loca kurularak remzî localar bu Büyük Loca'ya katıldı. 1954'te Yüksek Şûra, Ankara ve İzmir' de remzî locaların yönetsel işleriyle uğraşmak suretiyle Yüksek Şûra temsilcileri başkanlığında heyetler kurulmasını, heyetlerin de Yüksek Şûra'ya bağlanmasını öngören “ünite talimatnamesi" yayımladı. Ondan sonra bu birimler Büyük Loca'ya dönüştürüldü. Başka bölgelerdeki denetim hakkını yitiren Türkiye Büyük Locası da İstanbul Büyük Locası oldu. 1955'te Yüksek Şûra, remzî derecelere ilişik tüm iktidarı kurulacak olan bir Büyük Loca'ya devrettiğini açıklayan bir bildiri yayımladı. Bu Büyük Loca'nın kurulması bir çok münakaşaya yol açtı ve 1955'te Ankara'da, hiçbir vakit faaliyete geçmeyecek olan Türkiye Büyük Locası kuruldu. Bir yıl sonrasında İstanbul'da çalışmaya süregelen Türkiye Büyük Locası'na Ankara'daki sekiz locanın altısı haricinde kalan tüm localar katıldı. Bu ikilik 13 aralık 1956'da İstanbul'da meydana getirilen bir toplantı sonucunda ortadan kaldırıldı ve tüm localar birleşerek Türkiye Büyük Locası'nı kurdular. Bu kuruluşun "muntazam" Büyük Localar tarafınca tanınması vakit aldı ve Türkiye Büyük Locası, sadece 1965'te düzene kavuştu. Ondan sonra, Büyük Loca' daki bir seçimi onaylamayan Yüksek Şûra Türkiye Büyük Locası'yla ilişkisini kesince tekrardan düzensizlik başladı. Büyük Loca'ya bağlı kalan 33 dereceli masonlar, 24 ekim 1967'de Yüksek Şûra'yı tekrardan örgütlediler. 1909'da kurulmuş olan Türkiye Büyük Locası, bugün bptün dünyadaki "muntazam" mason otoritelerince, Türkiye Yüksek Şûrasıda 1861 tarihindeki kuruluşuyla tüm "muntazam†Yüksek Şûra'laroa bilinmektedir.
Kaynak: Büyük Larousse
Masonluk ve Yahudiler
Tarikatlar/Kültler/Mezhepler - Masonluk
Masonluk ve Din
YORUMLAR