Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi Demir ve çelik sanayiinde etkenlik gösteren işletme. Genel me...
Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Demir ve çelik sanayiinde etkenlik gösteren işletme. Genel merkezi Ankara'dadır. İşletmenin Karabük tesislerinin temeli 1937'de atıldı; 1938'de İngiliz Brasset Şirketi tarafınca montajına başlandı; 1939'da üretime geçti. Demir ve çelik sanayiinin kurulması için 1937'de Sümerbank Karabük Bürosu kuruldu; bir süre sonra Demir ve Çelik Tesisleri'ne devredildi. Tesisler kok, asit ve boru fabrikaları ile yüksek fırın, haddehane, çelikhane ve dökümhaneden oluşur. 1975 senesinde üretime süregelen İskenderun Demir ve Çelik Fabrikaları da (İSDEMİR) bu işletmelerin kapsamına alındı. Bu tesisler 30.000.000 lira sermayeyle kurulmuş, 1955'te bir kanunla Divriği tesisini de içine ile birlikte bağımsız bir KİT hâline getirilmiş ve aynı kanunla sermayesi artırılmıştır.
Zamanı
Türkiye'de ekonomik ilkeler içinde demir çelik endüstri kurulup kurulmayacağının incelenmesine, 1925 senesinde İktisat Vekaleti tarafınca başlanmıştır.
1925, senesinde, bir taraftan petrol yataklarının incelenmesi için Lüksemburg'lu Dr. Lucius, diğer yandan kömür ve demir cevherini incelemek için de Avusturya'dan Leopen Maden Mektebi profesörlerinden Dr. Granigg getirilmiştir.
Dr. Granigg, Türkiye'de demir çelik endüstri kurmaya elverişli demir cevherinin bulunup bulunmadığını, maden kömürlerimizin demir çelik sanayinde kullanılacak kok kömürü yapımına elverişli olup olmadığını, demir çelik sanayinin ekonomik bir biçimde Türkiye'nin neresinde kurulması icap ettiğini incelemek suretiyle göreve getirilmiştir.
Dr. Granigg'in emekleri esnasında Tecim Vekaletinde bir Genel Müdürlük kurularak başka uzmanlar da getirilerek madenlerimiz incelettirilmiş, Belçika'da Maurice ve Almanya'da Koppers firmalarında kömürlerimizin koklaşma testleri, Lüksemburg'da Medinger'de demir cevherinin analizleri yaptırılmıştır. Ama, bu çalışmalara devam edilmemiş ve demir çelik sanayinin kurulutu 1928 yılına kadar gündeme gelmemiştir.
1928 yılı başlarında Erkan-ı Harbiye'de bir toplantı yapılarak Demir Çelik Sanayinin şartları tekrardan incelenmiş ise de bütçeye ödenek konmadığından Demir Çelik Sanayinin kurulması işi ikinci kez olarak neticelenmemiştir.
Türkiye'de Demir Çelik Sanayinin kurulması oluşumlarına 1932 senesinde üçüncü kez Rus heyetinin incelemeleri ile başlanmıştır. Heyetin verdiği raporda, 1929-1930 yılları gümrük istatistiklerine nazaran yılda 150.000 ton demire sürüm bulunabileceği, gelecekteki gereksinim da akla geldiğinde 300.000 ton/yıl üretim meydana getirecek yüksek fırınlara gereksinim duyulacağı, yüksek fırınların işletilmesi için kurulacak kok fabrikasından da kimya endüstri bakımından çok mühim yan ürünler elde edileceği, ağır endüstri merkezi çevresinde kurulacak sülfirik asit ve başka yan sanayinin ekonomik olacağı saptanmıştır.
Nihayet, ağır demir sanayinin müessese yerinin tespiti ve başka sorunların incelenmesi için, Sümerbank ve Erkan-ı Harbiye beraber araştırmalarda bulunarak Birinci Endüstri Planı'nın bu en mühim kuruluşunun kati olarak kurulmasına karar vermişler ve müessese yeri için KARABüK yöresini uygun bulmuşlardır.
Türkiye'de ağır demir sanayinin ( Demir Çelik Sanayinin ) kurulmasına dair kanun 17 Mart 1926 senesinde kabul edilerek 29 Mart 1926 tarihindeki 334 sayılı Resmi Gazetede, 786 No.lu Kanun olarak yayınlanmıştır.
Demir Çelik Sanayinin kurulması için 1925 senesinde incelemelere başlanmasından sonrasında, bu endüstri için uygun bir yerin seçilmesi problemi ile de ilgilenilmiş ve ara sıra değişik fikirler öne sürülmüştür.
Bu mevzuda ABD'lı iktisatçılar ve Rus heyeti incelemeleri ve SüMERBANK ile ERKAN-I HARBİYE mümessillerinden bir kurul emekleri sonrası Demir Çelik Endüstri müessese yeri için, maden kömürü havzasına yakın olan "KARABüK" seçilmiştir.
Karabük'ün seçiliş sebepleri olarak şunlar gösterilmektedir.
1 Mart 1938'de teknolojik montaj oluşumlarına başlanılan entegre demir çelik tesisleri kurucu İngiliz şirketi uzmanları ile beraber, Türk mühendis, uygulaman ve işçilerinin azami gayretle emekleri yardımıyla 3 yıl şeklinde kısa bir sürede yapılarak 6 Haziran 1939'da Kuvvet Santralinin işletmeye alınmasına müteakip başka tesisler de peyderpey işletmeye alınmışlardır.
3 Nisan 1937'de temeli atılarak kurulan Demir Çelik Fabrikaları 13.05.1955 evveliyatına kadar Sümerbank'a bağlı “Demir Çelik Fabrikaları Kuruluş Müdürlüğü†ismi altında çalışmıştır. Demir Çelik Fabrikası İşletmesi'nin çeşitli ünitelerinin ilavesi ile genişletilmesi üstüne Kuruluş, Sümerbank'tan ayrılarak 13.05.1955 tarih ve 6559 sayılı kanunla bağımsız bir KİT durumuna gelmiş ve “Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü†ismini almıştır.
21.06.1955 tarihinde Etibank'ın bir müessesesi olan Divriği Demir Madenlerini de bünyesine alan ve Genel Müdürlük olarak etkenlik gösteren Karabük Demir Çelik Fabrikaları bünyesinde deneyimli montaj elemanları yetiştirerek Türkiye'de ağır sanayiinin kurulmasına ve 3. Demir Çelik Fabrikası olan İskenderun Demir Çelik Fabrikasının kurulmasına da öncülük etmiştir.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Zamanı
Türkiye'de ekonomik ilkeler içinde demir çelik endüstri kurulup kurulmayacağının incelenmesine, 1925 senesinde İktisat Vekaleti tarafınca başlanmıştır.
1925, senesinde, bir taraftan petrol yataklarının incelenmesi için Lüksemburg'lu Dr. Lucius, diğer yandan kömür ve demir cevherini incelemek için de Avusturya'dan Leopen Maden Mektebi profesörlerinden Dr. Granigg getirilmiştir.
Dr. Granigg, Türkiye'de demir çelik endüstri kurmaya elverişli demir cevherinin bulunup bulunmadığını, maden kömürlerimizin demir çelik sanayinde kullanılacak kok kömürü yapımına elverişli olup olmadığını, demir çelik sanayinin ekonomik bir biçimde Türkiye'nin neresinde kurulması icap ettiğini incelemek suretiyle göreve getirilmiştir.
Dr. Granigg'in emekleri esnasında Tecim Vekaletinde bir Genel Müdürlük kurularak başka uzmanlar da getirilerek madenlerimiz incelettirilmiş, Belçika'da Maurice ve Almanya'da Koppers firmalarında kömürlerimizin koklaşma testleri, Lüksemburg'da Medinger'de demir cevherinin analizleri yaptırılmıştır. Ama, bu çalışmalara devam edilmemiş ve demir çelik sanayinin kurulutu 1928 yılına kadar gündeme gelmemiştir.
1928 yılı başlarında Erkan-ı Harbiye'de bir toplantı yapılarak Demir Çelik Sanayinin şartları tekrardan incelenmiş ise de bütçeye ödenek konmadığından Demir Çelik Sanayinin kurulması işi ikinci kez olarak neticelenmemiştir.
Türkiye'de Demir Çelik Sanayinin kurulması oluşumlarına 1932 senesinde üçüncü kez Rus heyetinin incelemeleri ile başlanmıştır. Heyetin verdiği raporda, 1929-1930 yılları gümrük istatistiklerine nazaran yılda 150.000 ton demire sürüm bulunabileceği, gelecekteki gereksinim da akla geldiğinde 300.000 ton/yıl üretim meydana getirecek yüksek fırınlara gereksinim duyulacağı, yüksek fırınların işletilmesi için kurulacak kok fabrikasından da kimya endüstri bakımından çok mühim yan ürünler elde edileceği, ağır endüstri merkezi çevresinde kurulacak sülfirik asit ve başka yan sanayinin ekonomik olacağı saptanmıştır.
Nihayet, ağır demir sanayinin müessese yerinin tespiti ve başka sorunların incelenmesi için, Sümerbank ve Erkan-ı Harbiye beraber araştırmalarda bulunarak Birinci Endüstri Planı'nın bu en mühim kuruluşunun kati olarak kurulmasına karar vermişler ve müessese yeri için KARABüK yöresini uygun bulmuşlardır.
Türkiye'de ağır demir sanayinin ( Demir Çelik Sanayinin ) kurulmasına dair kanun 17 Mart 1926 senesinde kabul edilerek 29 Mart 1926 tarihindeki 334 sayılı Resmi Gazetede, 786 No.lu Kanun olarak yayınlanmıştır.
Demir Çelik Sanayinin kurulması için 1925 senesinde incelemelere başlanmasından sonrasında, bu endüstri için uygun bir yerin seçilmesi problemi ile de ilgilenilmiş ve ara sıra değişik fikirler öne sürülmüştür.
Bu mevzuda ABD'lı iktisatçılar ve Rus heyeti incelemeleri ve SüMERBANK ile ERKAN-I HARBİYE mümessillerinden bir kurul emekleri sonrası Demir Çelik Endüstri müessese yeri için, maden kömürü havzasına yakın olan "KARABüK" seçilmiştir.
Karabük'ün seçiliş sebepleri olarak şunlar gösterilmektedir.
- a) Maden Kömürü havzalarına yakınlık
- b) Demiryolu güzergahı üstünde oluşu
- c) Yörenin işçi yerleşmesine uygun oluşu
- d) Jeolojik bakımdan ağır sanayi kurulmasına elverişli oluşu.
1 Mart 1938'de teknolojik montaj oluşumlarına başlanılan entegre demir çelik tesisleri kurucu İngiliz şirketi uzmanları ile beraber, Türk mühendis, uygulaman ve işçilerinin azami gayretle emekleri yardımıyla 3 yıl şeklinde kısa bir sürede yapılarak 6 Haziran 1939'da Kuvvet Santralinin işletmeye alınmasına müteakip başka tesisler de peyderpey işletmeye alınmışlardır.
3 Nisan 1937'de temeli atılarak kurulan Demir Çelik Fabrikaları 13.05.1955 evveliyatına kadar Sümerbank'a bağlı “Demir Çelik Fabrikaları Kuruluş Müdürlüğü†ismi altında çalışmıştır. Demir Çelik Fabrikası İşletmesi'nin çeşitli ünitelerinin ilavesi ile genişletilmesi üstüne Kuruluş, Sümerbank'tan ayrılarak 13.05.1955 tarih ve 6559 sayılı kanunla bağımsız bir KİT durumuna gelmiş ve “Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü†ismini almıştır.
21.06.1955 tarihinde Etibank'ın bir müessesesi olan Divriği Demir Madenlerini de bünyesine alan ve Genel Müdürlük olarak etkenlik gösteren Karabük Demir Çelik Fabrikaları bünyesinde deneyimli montaj elemanları yetiştirerek Türkiye'de ağır sanayiinin kurulmasına ve 3. Demir Çelik Fabrikası olan İskenderun Demir Çelik Fabrikasının kurulmasına da öncülük etmiştir.
Kereste, dokuma, demir-çelik, zeytinyağı, un ve süt ürünleri fabrikaları nerededir?
Demir-Çelik fabrikalarımız nerededir?
TKİ - Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu
YORUMLAR