Uzay Mekiği Uzay mekikleri ilk kez 1981'de NASA tarafınca kullanılmaya başlanan uzay araçlarıdır. Gayesi uzaya gönderilen aracın...
Uzay Mekiği
Uzay mekikleri ilk kez 1981'de NASA tarafınca kullanılmaya başlanan uzay araçlarıdır. Gayesi uzaya gönderilen aracın yeniden yeniden kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Mekiği 120'den fazla uçuş yapmıştır. Fakat bir süre sonra meydana getirilen araştırmalar yeniden kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere gore daha maliyetli bulunduğunu gösterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonrasında uzun ve pahalı bakımlara gereksinim duymasıydı.
Uzay mekiği Atlantis, STS-27 görevine giderken, 2 Aralık 1988
ABD Uzay Mekikleri tasarımlarının hatalı olduğu ve güvenli olmadıkları nedeni öne sürülerek eleştirilmiştir. Mekiklerde bir kaza durumunda çalışanı kurtaracak bir tahliye sistemi yoktur (bu sistem Soyuz, Apollo ve başka insanlı uzayaraçlarında vardır). Hizmete alınan beş Uzay Mekiği'nden ikisi kazalar sonucunda yok olmuş ve mensupları hayatlarını yitirmiştir. Bunun sonucunda Uzay Mekikleri, uzay tarihinin en riskli projesi halini almıştır. Bu yüzden yeni mekikler üretilmemekte olup, var olanlar 2010 yılından itibaren kullanımdan kaldırılacaktır.
Şu ana kadar üretilen ABD uzay mekikleri şunlardır:
* Columbia (2003 - kazada tahrip oldu)
* Challenger (1986 - kazada tahrip oldu)
* Discovery (1984)
* Atlantis (1985)
* Endeavour (1991)
Uzay mekiği başlıca 4 bölümden oluşur :
1.Katı Yakıt İticiler ( Solid Rocket Booster's SRB)
Bu tür şeyler yandaki resimde uzay mekiğinin iki yanında bulunan roketlerdir. Kalkışta kullanılırlar; çünkü kalkış esnasında ilk hareketin verilmesi için büyük bir itme gerekir ve bu da katı yakıtlı roketlerle yapılabilir. Roketler bırakıldıktan sonrasında kafa kısımlarında bulunan paraşüt açılır ve yavaşça okyanusa düşerler. Okyanustan alınarak yeniden kullanılırlar.
2.Dış Yakıt Tankı ( External Tank ET)
Bu da resimde kırmızı olarak görünen objedir. İçerisinde mekiğin belirgin bir hız ve yüksekliğe ulaşıncaya kadar kullandığı hidrojen mevcuttur. Mekik atmosferden çıkıncaya ve yörüngeye oturma hızına gelinceye kadar kendi içindeki yakıtı kullanmaz. Hidrojen tankı roketler şeklinde yeniden kullanılmaz. Düşmüş olduğu yerde parçalanır.
3.Yörüngeci (Orbiter)
Uzay mekiğinin kullanılma gayesi yalnız uydu taşımak değildir. Bununla birlikte içinde bulunan laboratuarlarda yerçekimsiz ortamda deneyler yapılır. Bununla birlikte mekiklerin basit roketlere üstünlüğü uzaktan kumandalı kol ile kargosunda bulunan bir yükü istediği yüksekliğe bırakabilmesidir.
4.Ana Motorlar (SSME's)
Uzay mekiklerinin 3 sayı ana motoru vardır. Bu tür şeyler dış yakıt tankından gelen hidrojeni oksijen ile yakmaktadır ve uzay mekiğinin atmosferden çıkmasına destek olmaktadır. Bugüne dek tasarlanan en verimli motorlardır. Bir ana motorum ömrü 7 saattir ve her bir görevde ortalama 8 dakika kullanılırlar. Mekiğin bölümlerine ulaşınca:
a. Ön denetim iticileri
Mekiği yörüngeye oturtmak için geri gitmesi gerektiğinde kullanılırlar.
b. Yıldız takip edeni
Yıldızların yeri ve aralarındaki açı değişimine gore mekiğin uzaydaki yerini kati bir biçimde belirler. Bir nevi pusuladır.
c. Uzaktan kumandalı kol
Mekiğin kargosunda bulunan uyduyu ihtiyaç duyulan yörüngeye taşıyan mekanik koldur.
d. Elevonlar
Mekiğin Dünya'ya dönüşü esnasında yukarı aşağı haraketini elde eden kanat parçalarıdır.
e. Dümen
Mekiğin Dünya'ya dönüşü esnasında sağ sol haraketini elde eden parçadır.
f. Beden flapları
Mekiğin Dünya'ya dönüşü esnasında gerektiğinde yavaşlamasını elde eden (aerodinamik fren) parçadır.
Mekik uzaydaki görevini bitirdikten sonrasında düzgüsel bir tayyare şeklinde yere iner. İndiği yerden büyük Boeing jetleriyle alınır ve yeniden fırlatma üssüne getirilir. Burada da büyük paletlerle fırlatma rampasına göç eder.
Buran Uzay Mekiği
Endeavour Uzay Mekiği
Columbia Uzay Mekiği
UZAY MEKİĞİ NEDİR?
Yeni açılan dönemin anahtarı, Uzay Mekiği diye adlandırılan, tekrardan kullunılabilen söz konusu uzay araçlarının yapımı olmuştur. Mekik, iri bir jet uçağı büyüklüğünde, kanatlı görünümdedir. Atılırken roket şeklinde atılmakta, fakat dönüşte bir pist üstüne tayyare şeklinde iniş yapabilmektedir. Yükünü ayrı bir bölümde taşımakta, dönüşünde indirip yenilerini alıp yeniden roket şeklinde atılabilmektedir.
Mekiğin tekrardan kullanılabilmesi demek, her yolanımı maliyetini, tek sefer icra eden eski roketlere oranla yüzde doksan dolayında düşürmesi anlamına gelir. Hem bu maliyet düşmesi, hem de mekiğin yor imgelerden buraya araç-gereç getirebilme üstünlüğü, uzay üretici timini çekici hale getirmeye çalışmıştr. Daha büyük,daha ekonomik mekiklerin yapımı da, uzay sanayiinin kurulmasıyla mümkün olabilecek anlamına gelir.
Yeni açılan dönemin anahtarı, Uzay Mekiği diye adlandırılan, tekrardan kullunılabilen söz konusu uzay araçlarının yapımı olmuştur. Mekik, iri bir jet uçağı büyüklüğünde, kanatlı görünümdedir. Atılırken roket şeklinde atılmakta, fakat dönüşte bir pist üstüne tayyare şeklinde iniş yapabilmektedir. Yükünü ayrı bir bölümde taşımakta, dönüşünde indirip yenilerini alıp yeniden roket şeklinde atılabilmektedir.
Mekiğin tekrardan kullanılabilmesi demek, her yolanımı maliyetini, tek sefer icra eden eski roketlere oranla yüzde doksan dolayında düşürmesi anlamına gelir. Hem bu maliyet düşmesi, hem de mekiğin yor imgelerden buraya araç-gereç getirebilme üstünlüğü, uzay üretici timini çekici hale getirmeye çalışmıştr. Daha büyük,daha ekonomik mekiklerin yapımı da, uzay sanayiinin kurulmasıyla mümkün olabilecek anlamına gelir.
UZAY MEKİĞİ NASIL ÇALIŞIR?
Atılma esnasında, yörüngeye girecek bölüm büyük bir dış tanka bağlanır ve bu tank, üç ana motorun benzin gereksimini karşılar. Yörüngeye oturacak bölümün kendisi benzine gerek duymaz. Yalnızca ufak manevra motorları için pek az benzin gereklidir. Bu tanka iki katı-yakıt deposu takılır. Atılma esnasında tüm motorlar ateşlenir ve mekik ağır ağır yükselir.
Yükseliş kuvveti, Satürn V'den sonrasında gelmekte ve ikinci sırayı almaktadır. 43 kilometre yüksekliğe varıldığında, İki katı-yakıt deposu düşer, paraşütle iner ve okyanustan toplanmayı beklerler. Sonrasında yeniden manevra donanımıyla donatılarak tekrardan Kullanılabilirler. Mekik kendi ana motorlarından almış olduğu devamlı kuvvetle uzaya yükselmeye devam eder. Dış yakıt tankı, ama yörüngeye girdikten sora atılır. Mekiğin tüm yapısı içinde, tekrardan kullanılması düşünülmeyen tek kısım bu dış tanktır. 333 ton ağırlığında olmasına, mekiğin kargosundan daha ağır olmasına karşın mekiğin bir seferde 1 hafta uzayda kalıp sonrasında dünyaya dönmesi öngörülmtijtür. Tekrardan atmosfere giriş sırasındaki ısıya dayanabilecek İzolasyon malzemesiyle kaplıdır. Dünyaya iner ve bir iniş pistine konar. Hangarda kalmış olduğu süre İçinde tekrardan uçuş hazırlıkları yapılır ve bu hazırlıklar gene 1 hafta içinde bitirilebilir. Her mekiğin minimum yüz kere kullanılabilmesi beklenmektedir. 1977 ‘senesinde bir mekiğin Jumbo Jet yardımıyla iniş denemeleri yapılmış ve ilk gerçek uçuşun 1980 yılı başlarında yapılması da o süre planlanmıştır.Mekiğin büyük yük kapasitesi, birden fazla uyduyu bir arada yerine götürebileceğini göndermektedir.
Atılma esnasında, yörüngeye girecek bölüm büyük bir dış tanka bağlanır ve bu tank, üç ana motorun benzin gereksimini karşılar. Yörüngeye oturacak bölümün kendisi benzine gerek duymaz. Yalnızca ufak manevra motorları için pek az benzin gereklidir. Bu tanka iki katı-yakıt deposu takılır. Atılma esnasında tüm motorlar ateşlenir ve mekik ağır ağır yükselir.
Yükseliş kuvveti, Satürn V'den sonrasında gelmekte ve ikinci sırayı almaktadır. 43 kilometre yüksekliğe varıldığında, İki katı-yakıt deposu düşer, paraşütle iner ve okyanustan toplanmayı beklerler. Sonrasında yeniden manevra donanımıyla donatılarak tekrardan Kullanılabilirler. Mekik kendi ana motorlarından almış olduğu devamlı kuvvetle uzaya yükselmeye devam eder. Dış yakıt tankı, ama yörüngeye girdikten sora atılır. Mekiğin tüm yapısı içinde, tekrardan kullanılması düşünülmeyen tek kısım bu dış tanktır. 333 ton ağırlığında olmasına, mekiğin kargosundan daha ağır olmasına karşın mekiğin bir seferde 1 hafta uzayda kalıp sonrasında dünyaya dönmesi öngörülmtijtür. Tekrardan atmosfere giriş sırasındaki ısıya dayanabilecek İzolasyon malzemesiyle kaplıdır. Dünyaya iner ve bir iniş pistine konar. Hangarda kalmış olduğu süre İçinde tekrardan uçuş hazırlıkları yapılır ve bu hazırlıklar gene 1 hafta içinde bitirilebilir. Her mekiğin minimum yüz kere kullanılabilmesi beklenmektedir. 1977 ‘senesinde bir mekiğin Jumbo Jet yardımıyla iniş denemeleri yapılmış ve ilk gerçek uçuşun 1980 yılı başlarında yapılması da o süre planlanmıştır.Mekiğin büyük yük kapasitesi, birden fazla uyduyu bir arada yerine götürebileceğini göndermektedir.
Uzay Mekiği Yakıt Tanklarına Ne Oluyor?
Uzay mekiklerinin uzaya fırlatılış hatıra ve yörüngeye oturma serüveni devamlı şaşırtıcı ve coşku verici olmuştur. Peki, bu mekikler uzaya fırlatıldıktan sonrasında ekipmanda bulunan roketler,sıvı hidrojen ve oksijen elde eden tanka ne oluyor? Roketler güvenli bir yükseklikte görevini tamamlayıp uzay mekiğinden ayrılıyor bir süre sonra düşüş esnasında üstlerine yerleştirilmiş bir paraşüt sistemleri ile yeniden kullanılmak suretiyle güvenli bir biçimde yeryüzüne indiriliyor.
Büyük cüsseli olan uzay mekiğinin üstüne tutunduğu sisteme sıvı hidrojen ve oksijen elde eden tank ise, mekik yörüngeye oturduğunda güvenli bir biçimde sistemden ayrılıyor ve atmosfere ordan da yeryüzüne doğru gezie başlıyor. Ama bu tankların sonu maalesef roketler şeklinde iyi değildir. Çünkü tanklar aynı büyük meteorların atmosferde parçalanma süreci şeklinde yüksek ısı ve atmosfer sürtünmesinden dolayı parçalanma sürecine giriyor. Tanktan geriye kalan küçük parçacıklar ise Pasifik ya da Hint okyanusuna düşüyor.
Kaynak : Ilim org (19 Aralık 2012)
Uzay mekiklerinin uzaya fırlatılış hatıra ve yörüngeye oturma serüveni devamlı şaşırtıcı ve coşku verici olmuştur. Peki, bu mekikler uzaya fırlatıldıktan sonrasında ekipmanda bulunan roketler,sıvı hidrojen ve oksijen elde eden tanka ne oluyor? Roketler güvenli bir yükseklikte görevini tamamlayıp uzay mekiğinden ayrılıyor bir süre sonra düşüş esnasında üstlerine yerleştirilmiş bir paraşüt sistemleri ile yeniden kullanılmak suretiyle güvenli bir biçimde yeryüzüne indiriliyor.
Büyük cüsseli olan uzay mekiğinin üstüne tutunduğu sisteme sıvı hidrojen ve oksijen elde eden tank ise, mekik yörüngeye oturduğunda güvenli bir biçimde sistemden ayrılıyor ve atmosfere ordan da yeryüzüne doğru gezie başlıyor. Ama bu tankların sonu maalesef roketler şeklinde iyi değildir. Çünkü tanklar aynı büyük meteorların atmosferde parçalanma süreci şeklinde yüksek ısı ve atmosfer sürtünmesinden dolayı parçalanma sürecine giriyor. Tanktan geriye kalan küçük parçacıklar ise Pasifik ya da Hint okyanusuna düşüyor.
Kaynak : Ilim org (19 Aralık 2012)
Uzay mekiği şeması
Uzay mekiği görevi
Buran Uzay Mekiği
Endeavour Uzay Mekiği
Columbia Uzay Mekiği
YORUMLAR