Keman ailesinin ikinci ailesi viyola (fr. viole ya da alto, it. viola, ing. viola, alm. bratsche), görünüşte kemandan birazcık daha büyüktür...
Keman ailesinin ikinci ailesi viyola (fr. viole ya da alto, it. viola, ing. viola, alm. bratsche), görünüşte kemandan birazcık daha büyüktür. Beden uzunluğu 41 - 45 santimetre’dir. Notaları üçüngü çizgi ‘do’ anahtarıyla yazılır. İnce seslerde ‘sol’ anahtarı kullanılır. Yapı olarak kemandan pek farkı bulunmayan viyolanın da dört teli vardır ve tam beşli aralıklarla DO, SOL, RE, LA olarak akort edilir.
Viyola teknik açıdan kemana çok benzer. Parmak ve yay tekniği, pozisyonlar ve değişik ses renklerini elde etme şekilleri kemandan farksızdır. Sadece viyolanın genel anlamda koyu, derin ve gizemli bir ses rengi vardır. Tellerin herbiri kendine özgü bir kişilik taşır. La telinden elde edilmiş sesler, tatlı ve ılımlı duyulur. Re telinin gösterişsiz fakat yumuşiak bir rengi vardır. Sol teli çok varlıklı tınılar üretir, en alttaki Do teli, örneksiz ses rengiyle, ciddi ve egemen bir yol göstericidir. Hoşgörüyü ve itimat veren duyarlılığı anımsatır....
Derinden gelen alto sesiyle viyola acıyı, hüznü ve sevdayı anlatmakta etkilidir. Kimi vakit sertliğe varabilen ince seslerle, ürkütücü çığlıkları duyururken, kimi vakit tatlı bir öğütçülüğe yönelir.... Bu özellikleri içeren viyolaya, orkestrada armoni eşliğinin orta partilerini seslendirme görevi verilir. Zira viyolanın ses alanı, orkestranın ses alanının tam ortasındadır. Kimi vakit özelliklerinden yararlanmak için bu çalgıya karakteristik ezgileri seslendirme görevi de verilir.Viyola Teknik Özellikler
Uzunluğu : 66 santimetre
Yayla çalınan telli bir çalgıdır.
Notası, üçüncü çizgi Do (kalınca seslerde) ve ikinci çizgi sol (ince seslerde) açkısı ile yazılır.
Orkestralarda, genel olarak iki partisi bulunur.
Solo ve eşlik görevi verilir (bilhassa eşlik çalgısıdır).
Boğuk ve sevdalı ses renginin tokluğu ve sıcaklığıyla hususi bir karakter taşır.
Ses telleri: Do, Sol, Re, La olarak akort edilir.Viyola Tarihçesi
Ortaçağın Frenk kemençesi ve viyel'inden çıkan, daha sonraları viyol ve lira da braccio haline giren Keman, bugünkü biçimini yavaş yavaş gelişerek buldu. Keman, 35 ile 36 santimetre., içinde değişebilen bir ötüm gövdesinden, bu beden ise aslolan titreşimi elde eden çam ağacından bir üst kapak, akağaçtan bir dip kapak ve her iki kapağı çemberleyen, gene akağaçtan yapılmış kasnaklardan oluşur. Gösterim gidiş - gelişine yol vermek için kapakların orta bölümleri daraltılmıştır; köprünün her iki yanında ff biçiminde delinmiş delikler bulunur. Alt ve üst kapaklara, köprünün tel basıncına direnebilmesi için, tonoz biçimi verilmiş, çevresi tahta kaplama ile işlenmiştir. Akağaçtan meydana getirilen sap, kendisini kuşatan besleme takozlarının içinden çıkar, bu takozlar hem de kasnağın üst ucundaki kasnakları da pekiştirmeğe yarar. Sap zarif bir kıvrımla tamamlanır. Keman dört tel üstüne düzenlidir (Sol, Re, La, Mi). Tellerin bir ucu, gövdenin üst tarafında bulunan kulaklara iliştirilir. Sapları konik olan ve kulak yuvalarına sokulu bulunan bu kulaklar istenilen gerilimin elde edilmesini sağlarlar. Gerçek bir sanat işi olan bir kemanın yapımı için takıp ekleştirilen ya da yapıştırılan tahta parçalarının sayısı yetmişi geçer. İki santim genişliğinde bir çam ya da akağaç kerestesinden, oyma kalemi ya da rende kullanarak şekil verilen bir kemanın, yapımındaki en minik kusur ya da değişim kemanın ses tonunu etkisinde bırakır. Yapımı biten Keman, alkol, terebentin içinde eritilmiş ya da keten yağı ile ezilmiş zamkla verniklenir ve böylelikle dış etkilerden korunması sağlanmış olur. Sadece bu cilalama biçimi her keman yapımcısına göre farklılık gösterir, ilk kemanların XVI. yüzyılda, Brescia ve Paris'te aynı zamanlarda yapıldığı sanılmaktadır.Amati, Stradivarius, Guernerius benzer biçimde keman yapımcılarının yetiştiği Cremona okulu (XVII. ve XVIII. yy.) Keman yapımını zirvesinde ulaştırdı.
Keman iyi çalınması en güç çalgılardan biridir. Çok sabırlı bir emek verme ister. Virtüozite bir tekniğe ulaşmak için, sabırla tüm etüt çalışmalarına katlanmak gerekir. Bu çalgıya başlama yaşı, altı ile sekiz yaş arasıdır. Bazı anne ve babaların çocuk yaşta kemana başlatma fikrinde olmadıklarına şahit oldum, bunun nedenini evlatlarının "içine kapalı" olarak yetişeceği biçiminde açıkladılar. Gerçekte keman, duygulu bir çalgıdır. Fakat çocuk yaşta başlayanların içli, duygulu ve içine kapalı kalacakları kuralını ortaya koymaz. Bu şekilde bir kuraldan söz etmek gerekirse, aslına bakarsan her müzisyen içli ve duygulu olmak zorundadır. Bir ihtimal fiziki nedenlerle (ruhsal değil) hızla etmemek gerekir diye bir değerlendirme yapılabilir. O da, sol kola verilen yük sonucu çocuğun bünye gelişimini etkileyeceği düşüncesi olabilir. Kemanın tutuşu çok önemlidir. İyi alışkanlıklar sağlamak için iki şart önerilebilir; bunlardan birincisi genç yaşta adım atmak, ikincisi ise, emek harcamayı bir boy aynası önünde yapmaktır. Keman çalıcısında aranacak fiziki koşullar şunlardır; bünyede bir bozukluk olmamak, kollar ve ellerde kusur bulunmamak (geniş ve minik parmağı uzun olan bir sol el keman çalmayı kolaylaştırır). Beceri olarak, en önde aranılması ihtiyaç duyulan, sağlam bir kulaktır. Gösterim kullanılışı da çok önemlidir. Bu tekniği kavrayamayanlar hiçbir vakit iyi bir çalıcı olamazlar. Keman için günlük emek verme, ilk başlayanlar için iki, daha sonraları altı saati geçmemelidir. Fakat dört saatten aşağıya da düşmemelidir.
Yaylı çalgılar içinde kemanın, ses rengi ve hiçbir çalgıda olmayan virtüozite kabiliyeti ile müzikte çok mühim bir yeri vardır. Bu çalgı bestecilerin duygularını kolaylıkla anlatabilir. Hem de çok mühim bir solo çalgısı olan keman, tüm dinletilerde dinleyiciyi yeteri dek duygulandırır, etkisinde bırakır. Virtüozite kabiliyeti bakımından yaylı çalgıların en önde söylenmesi ihtiyaç duyulan bu çalgı, bağlı, bağsız, diatonik, kromatik ve pizzicato olarak tüm seslendirişlerde büyük bir incelik ve ifade gücü taşır. Solo olarak kullanıldığında, ince ve parlak bir eşlik (bilhassa tahta çalgılarla katlanırsa) duyuluşta büyük bir temizlik ve dolgunluk sağlamak, ya da hususi bir renk tesiri elde etmek istenildiğinde yapılır. Soprano ve altodaki ezgiler naturel olarak birinci kemanlara, kimi zaman ikinci kemanlara, ya da ikisi birden sesdaş olarak çalmak suretiyle verilir. Tüm kemanlar çaldırmış olduğu vakit duyuluş -inceliğini kaybetmez ve daha dolgunlaşır.
Kemanlar yayla değil, parmakla çekilerek çalınırsa (pizzicato), değişik, etkili bir duyuluş oluşur. Eğer bu iş harpla beraber yapılına, hususi bir tesir ve renk sağlar. Pizzicato daha çok bir renk öge-sidir. Açık kirişlerin pizzicatosu daha dolgun bir duyuluştadır, ötekiler kısa ve mattır.
Kemanın kirişleri mevzusunda, Gevaert diyor ki:
"Kemanın kirişlerinden her biri birbirinden ayrı ses çıkarırlar. En ince sesi çıkaran birinci kiriş (chanterelle) in titrek, sıcak bir deyişi vardır. Ezginin istediği anlatımı, en iyi halde seslendirir, insan sesinin yetişemeyeceği bu kirişin, en ince sesleri parlak duygular verir.
İkinci kiriş, birinci kadar ince değildir, ideal ve tatlı bir ezgiyi anlatımda başarılıdır.
Üçüncü kiriş, mukayesesi kabil olmayan bir tatlılıkla belirir.
Dördüncü kiriş, güçlü ve kudretli bir duyuluşa malik olan, bir kontralto sesidir."ÇİFTLEMELER
Sesdaş Çiftleme:
Birinci Keman ile ikinci Keman: Renk değişmez dolgunlaşır (çalanların sayısı çoğalırsa, duyulusu yumuşak bir de tahta çalgı eklenmiş olur. Yaylı çalgıların duyulusu egemen kalır. Fakat birazcık dolgunlaşmış olur).
Keman ile Viyola: Kemanların birleşmesinden çok değişik bir tesir yapmaz. Kemanın rengi egemendir. Dolgun ve yumuşak bir renk sağlanır.
Keman ile Viyolonsel: Dolgun bir duyuluş sağlanır. Viyolonselin ses rengi egemendir.
Birinci Keman, ikinci Keman, Viyola ve Viyolonsel: Bunların dördünün sesdaş olarak çalması, alto ve tenor katında mümkündür. (F) de oldukça güçlü, (P) de bilhassa dolgun ve yumuşak bir renk sağlanır.
Sekizliden Çiftleme:
Birinci Keman ile ikinci Keman: Çok sık rastlanır, bilhassa ezgi yüksek soprano seslerinden daha yukarılara çıkmış olduğu vakit kullanılır. Zira bu katta Mi telinin dolgunluk ve ifade gücü azalır. Bundan başka, birinci kemanlar ikinci kemanlarla sekizli aşağıdan katlanmazsa, tüm öteki çalgılardan uzakta, yalnız kalır.
Kemanlar (Divisi): Bu şekil duyulusu zayıflatır, ve minik orkestrada bilhassa belli olur. Buna karşın bazı durumda ezgi çok incelerde iken ve tahta çalgılarla katlayarak kullanılır.
Keman ile Viyola: Buna çok sık rastlanır, bilhassa ezginin aşağı sekizlisi kemanın (Sol telinden) daha kalınlara indirilmiş olduğu vakit kullanılır.
İki Sekizliden Çiftleme:
Birinci Keman, ikinci Keman ve Viyola, ya da Birinci Keman, ikinci Keman ve Viyolonsel: Bu şekil geniş ve uzun ezgilerde kullanılır. bilhassa (F) de yapılır.
YORUMLAR