Ziggurat mezepotamya'ya özgü bir terimdir. Tanrıdağı anlamındadır . İlkçağda sümerler, keldanlılari babilliler ve asurlular tarafınca me...
Ziggurat mezepotamya'ya özgü bir terimdir. Tanrıdağı anlamındadır. İlkçağda sümerler, keldanlılari babilliler ve asurlular tarafınca meydana getirilen, tabandan başlayarak tepeye doğru kat kat yükselen giderek küçülen teraslardan oluşan, zirvesinde bir mabet bulunan ve yanlarında bir merdiven sistemi yer edinen kademeli bir kuledir. Üstü açık ve dört köşelidirler.
Bu yapılar zamanı metinlerde Ziggurat, Zigura ve Ziggurak benzer biçimde çeşitli yazılışlarla görülür. Zigguratların ilk olarak Sümerlerce inşa edilmiş olduğu düşünesi yaygındır.
Mezapotamya halklarının en mühim faliyetleri tapınakları Tanrıya ithaf etmeleridir. Bir tek Antropolojik değil, yazınsal içerikli kalıntılara dayanarak da Sümerler'den ilkin adım atmak kaydıyla Mezapotamya fikir tarzına aydınlık getiren sav şudur: Politik açıdan Sümerlerde kent devleti sözkonusu idi ve her merkezin bir tanrısı olduğu benzer biçimde her tanrının da yeryüzünde kendini temsil eden bir hükümdarı vardı. Bu hükümdarın birinci görevi tanrının evini inşa ettirmekti. Şundan dolayı böylece tanrı onlardan hoşnut duracak bunun karşılığında da onların o bölgedeki yaşamlarını temin edecek suyu yollayacaktı. İşte Orta Asya'dan gelen bu kavimler , yüksek dağları tanrı makamı kabul etmişlerdi ve dağlık olmayan Mezapotamya yöresine ulaşınca bu şekilde yüksek, suni bir tepe meydana getirerek onu tanrının makamı ve mabet yeri olarak nitelendirmişlerdir.
Alıntı:
Suni bir tepe görünümündeki zigguratların yapımına ilşkin inançlar tartışmalıdır. Mesela gökyüzüyle yeri ayıran Hava Tanrısı Enlil'in büyük bir dağ olduğuna ilişkin inanışın ziggurat biçimini belirlediği öne sürülmektedir. Çok yıkık olmalarına rağman mevcut kalıntı ve kabartmalar üstünde çalışan bazı arkeologlarsa ova yerlilerinin dağda doğup doruklarda yaşadığına inandıkları tanrılar için bir "Tanrı Evi" inşa ederken dağa benzer bir yapıyı yeğlediklerini düşünmektedirler.
Ziggurat hakında garip bir bilgi de bu yapıların merkezleri Babil olmak suretiyle evrenin yedi rüzgarını temsil ettiklerine inanılmasıdır. Babillerde ziggurat, dünyanın merkeziydi. Evren onlar için yatay olarak bir merkezden yayılan dört bölüme, düşey olarak da üç düzeye ayrılıyordu; böylece hepbirlikte yedi oluyordu.
Ziggurat harabelerine günümüzde Mezapotamya'nın derhal her yerinde rastlanmaktadır. Kerpiçten yapıldıkları için hava ve yağmurun etkisiyle acele yıkılmışlardır. Sadece bazılarında ilk birkaç kat korunmuştur. Esas şekilleri yalnız kabartmalardaki resimlerden anlaşılabilmektedir.
Zigguratlar üzerine bilgilerimiz arkeolojik kazılara, Herodotos'un Babil'deki Baal tapınağının üstüne yazdığı yazılara,Strabon, Sicilyalı Diodoros benzer biçimde antik yazarlara ve Nuh torunları tarafınca Babil kulesinin yapılışını özetleyen Tekvin'e dayanmaktadır.
Zigguratta büyüklük ve bilhassa yükseklik amaçlanmıştır.kat sayısı değişkendir;çoğu zaman üç ya da dört, kimi zaman yedidir. Katlar ve rampalar, ağaçlar ve bodur bitkilerle yeşillendirilmiştir.yapının planı çoğu zaman 38x52 m. boyutlarında bir dikdörtgen ya da karedir. Yüksekliği ise 18- 30 m . içinde değişmiş olur. Zigguratlar eklemelerle büyütülüp yükseltilmiş, her yeni hükümdar kendi katını eklemiştir. Ziggurat Planı
Giderek küçülen sekiz kuleden oluşan bu mabet, çok muntazam dört köşeli bir kural üstüne oturtulmuştu. Bu kulelere ya katlar arasındaki basamaklarla ya da çevresini dolaşan rampa ya da yokuşlarla çıkılmaktaydı. Orta katlardan birinde bulunan odada, yukrıya çıkanların dinlenmesi için oturacak bölgeler blunmaktaydı. En tepedeki kule büyük bir mabet özelliğindeydi ve içinde bir yatakla altın bir masa vardı. Burası mukaddes makamdı. Bu makam hem de bir tecim ve kültür merkeziydi. Dinadamlarından başka, tüccarlar, zanaatkarlar ve yazıcılar da orada kendilerine ayrılmış yerlerde otururlardı.Burada tanrıya ilişkin bir ya da birkaç oda bulunurdu.
"Yüksek mabet" bölümünün haricinde ziggurat, Mısır piramitlerinin tersine dolu gövdelidir. Hacmi pişmemiş tuğla ve kerpiçten, bir ya da birkaç dış duvar yüzeyi ise çoğu zaman pişmiş topraktan yapılmış kimi zaman sarı ve mavi sırlı tuğla kullanılmıştır.
Ziggurat ilk kez pişmiş tuğla kullanımının yaygınlaştığı Yeni Sümer döneminde ortaya çıkmıştır. Urnamu döneminden (M.Ö. 2112-2095) bu yana malum ziggurat yapısının direkt yeni bir dinsel düşüncenin ürünü mü, yoksa mukaddes mekanı yükseltmek amacıyla vakit içinde üst üste inşa yöntemiyle oluşan bir strüktür mü olduğu da tartışmalıdır. Urnamu; Ur, Uruk, Eridu ve Aşağı Mezapotamya'daki birçok kentte zigguratlar inşa edilmiştir. Sonrasında da Mari, Babil'in yanı sıra Asur, Dur Sarrukin benzer biçimde Akad kentleri de bu tür yapılarla donatılmıştır. Elam'da Sus'da büyük bir olasılıkla bir ziggurat vardı; Çobangazi'de ise birinci katında tapınma mekanları ve odalar bulunan bir ziggurat kalıntısı (M.Ö. XIII. yy.) ortaya çıkarılmıştır.
Bu da dini bir geleneğin varlığını göstermektedir. Gerek Herodotos'un verdiği bilgilerden, gerek Uruk'daki Beyaz Mabet ile Erudu ve Tell Uqair Tapınakları benzer biçimde yapılardan varılan netice, çoğu zaman "yüksek mabet" ın içinde bir oda bulunduğudur.bu odanın dar duvarında bir seki ortasında tuğladan bir adak masası yeralmaktaydı. Nimrud'daki iki tapınaktaysa uzun bir salonla iinde tanrı heykeli bulnan ufak bir oda ortaya çıkarılmıştır. Papakhu adında olan bu bölüm, tapınağın girilmeyen en mukaddes yeridir. Ek olarak bu tapınakların birinde, bu iki mekana ek olarak büyük bir salon ve önünde ufak bir hol yer verilmiştir. Bu da "giriş-tören mekanı-kutsal mekan" üçlemesi sayılabilir.
Herodotos, M.Ö. 460'da doğuya yapmış olduğu geziyi anlatırken, her biri ötekinden ufak olarak, üst üste yükselen sekiz mabet gördüğünü yazar.yazarın babil'deki Baal tapınağı hakkında verdiği bilgiye nazaran, kenarları 370 m . olan bir kare kural üstünde, küçülerek yükselen katlar çok görkemliydi. Herodotos bunların en üstünde tapınağın yeraldığını yazmıştır. Fakat bu şekilde bir tapınağın izine, zigguratların hiçbirinin tüm yüksekliğiyle sağlam kalmamış olmasından dolayı rastlanmamıştır.
Tarihçi Ksenophan da "Onbinlerin Dönüşü" adlı eserinde 31,50 m . genişlikte ve 61 m . yükseklikte bir kule gördüğünü yazar.
Tevrat'ta Babil kulesi için şöyleki der: "geldiniz kerpiç keselim ve onları ateşte pişirelim dediler, kendimize tepesi semaya kadar bir kule bina edip nam kazanalım dediler." (I. Kitap, 11. bab, 3. ve 4. ayetler) İncil'de de adı geçen bu yapı Sümer, Babil ve Asur şehirlerinde yükselen bir çok ziggurattan yalnızca biriydi.
Mezapotamya'nın düzlüklerinde yükselen esrarengiz tepeler, bir çok vakit yıkık bile olsa, kenarı dik, üstleri düz olduğundan öteden beri dikkat çekiyordu. Gezginler bu yapıları uzun uzun anlatıyorlardı. 1840'larda görevle Mısır'a atanan Paul-Emile Batta, bölgeyi dolaşırken acayip tepeler görüyordu. Daha ilkin Kinneir, C.T. Rich ve Ainsworth benzer biçimde gezginler de bu tepelerden sözetmişlerdi. Böylece modern arkeolojinin dikkatleri zigguratlara çekilmiş oluyordu.
Eski dünyanın harikalarından biri, Babilin Asma Bahçeleri olarak blinen yapı, teraslar halinde yükselen devasa bir kuleydi. Bu düşünceden hareket eden R.K. Koldewey 1898'de babil'deki zigguratı kazmaya başladı. Böylece Tevrat ve İncil'de adı geçen kulenin büyük gövdesi ortaya çıktı. Güneşte kurutulmuş kerpiçlerle örülenyapı kitlesi sırlı tuğlalarla kaplanmıştı. Bir çevre duvarı içinde rahip sarayları,geniş ambarlar ve zigguratlar topluca yer alıyordu. Beyaz boyalı duvarlar, tunç kapılar, kemer ve tonozlarla beraber birbirine bağlanan mekanlar sık sık tekrarlanan görüntülerdi. En alt katta süregelen rampalı merdivenler yapıyı her katta dolaşarak tepeye kadar tırmanıyordu. Her kat ayrı bir renge boyanmıştı.
1940-1941 'de meydana getirilen Irak kazıları Ukayir'deki tepenin bir ziggurat bulunduğunu ortaya çıkardı. Ur'daki ziggurat ise Ur Nammu adlı kral tarafınca yaptırılan görkemli bir kule olarak yükseliyordu (29) ve Mezapotamya'nın en iyi korunmuş zigguratıydı.(30) İkinci yapı kuzeydoğuya dönük, ölçüleri en alt platformda ortalama 60x40 m. kadardı. İlk katta merdiven şimal köşeden doğu köşeye çıkıyordu. Dört yüzü geniş yüzeye gelecek güneş ve rüzgar tesirini azaltmak için nişlerle parçalanmıştır.
Zigguratların tanrılara inşa edilmiş olduğu kati gibidir. Sadece bu yorumu kuşku ile karşılayanlar da vardır. Kimi arkeologlara nazaran Mezapotamya düzlüklerinde yükselen bu hakim yapılar dağı sembolize etmektedir. Bir zigguratın düz ovada görünüşü hakkaten çok etkilidir. Bir çok kez kule mabet denmesi de bundandır. Kazıbilimci Layard, Nimrud zigguratını kazmış olduğu vakit buranın bir kral mezarı bulunduğunu ileri sürüyordu. Sümerlilere nazaran gökleri işaret eden yapı, merdivenlerle tırmanılan gökyüzüne çıkan bir yoldu.
Bazı arkeologlar ziggurat denilen bu basamaklı piramitlerin bir mabet olmayıp yıldızları gözlemeye mahsus birer gözlemevi oduğunu, rahip ya da müneccimlerce kullanıldığını ileri sürerler. Çok şahıs de zigguratları Orta ABD'nın Basamaklı piramitleriyle bağlantılı görmektedir.
Bu yapılar zamanı metinlerde Ziggurat, Zigura ve Ziggurak benzer biçimde çeşitli yazılışlarla görülür. Zigguratların ilk olarak Sümerlerce inşa edilmiş olduğu düşünesi yaygındır.
Mezapotamya halklarının en mühim faliyetleri tapınakları Tanrıya ithaf etmeleridir. Bir tek Antropolojik değil, yazınsal içerikli kalıntılara dayanarak da Sümerler'den ilkin adım atmak kaydıyla Mezapotamya fikir tarzına aydınlık getiren sav şudur: Politik açıdan Sümerlerde kent devleti sözkonusu idi ve her merkezin bir tanrısı olduğu benzer biçimde her tanrının da yeryüzünde kendini temsil eden bir hükümdarı vardı. Bu hükümdarın birinci görevi tanrının evini inşa ettirmekti. Şundan dolayı böylece tanrı onlardan hoşnut duracak bunun karşılığında da onların o bölgedeki yaşamlarını temin edecek suyu yollayacaktı. İşte Orta Asya'dan gelen bu kavimler , yüksek dağları tanrı makamı kabul etmişlerdi ve dağlık olmayan Mezapotamya yöresine ulaşınca bu şekilde yüksek, suni bir tepe meydana getirerek onu tanrının makamı ve mabet yeri olarak nitelendirmişlerdir.
Alıntı:
Ziggurat, (Akatça ziqqurrat, zaqÄ "yükselmiş yere oluşturmak") eski Mezopotamya vadisinde ve İran'da terası bulunan piramitlere benzeyen mabet kulesidir.
Suni bir tepe görünümündeki zigguratların yapımına ilşkin inançlar tartışmalıdır. Mesela gökyüzüyle yeri ayıran Hava Tanrısı Enlil'in büyük bir dağ olduğuna ilişkin inanışın ziggurat biçimini belirlediği öne sürülmektedir. Çok yıkık olmalarına rağman mevcut kalıntı ve kabartmalar üstünde çalışan bazı arkeologlarsa ova yerlilerinin dağda doğup doruklarda yaşadığına inandıkları tanrılar için bir "Tanrı Evi" inşa ederken dağa benzer bir yapıyı yeğlediklerini düşünmektedirler.
Ziggurat hakında garip bir bilgi de bu yapıların merkezleri Babil olmak suretiyle evrenin yedi rüzgarını temsil ettiklerine inanılmasıdır. Babillerde ziggurat, dünyanın merkeziydi. Evren onlar için yatay olarak bir merkezden yayılan dört bölüme, düşey olarak da üç düzeye ayrılıyordu; böylece hepbirlikte yedi oluyordu.
Ziggurat harabelerine günümüzde Mezapotamya'nın derhal her yerinde rastlanmaktadır. Kerpiçten yapıldıkları için hava ve yağmurun etkisiyle acele yıkılmışlardır. Sadece bazılarında ilk birkaç kat korunmuştur. Esas şekilleri yalnız kabartmalardaki resimlerden anlaşılabilmektedir.
Zigguratlar üzerine bilgilerimiz arkeolojik kazılara, Herodotos'un Babil'deki Baal tapınağının üstüne yazdığı yazılara,Strabon, Sicilyalı Diodoros benzer biçimde antik yazarlara ve Nuh torunları tarafınca Babil kulesinin yapılışını özetleyen Tekvin'e dayanmaktadır.
Zigguratta büyüklük ve bilhassa yükseklik amaçlanmıştır.kat sayısı değişkendir;çoğu zaman üç ya da dört, kimi zaman yedidir. Katlar ve rampalar, ağaçlar ve bodur bitkilerle yeşillendirilmiştir.yapının planı çoğu zaman 38x52 m. boyutlarında bir dikdörtgen ya da karedir. Yüksekliği ise 18- 30 m . içinde değişmiş olur. Zigguratlar eklemelerle büyütülüp yükseltilmiş, her yeni hükümdar kendi katını eklemiştir. Ziggurat Planı
Giderek küçülen sekiz kuleden oluşan bu mabet, çok muntazam dört köşeli bir kural üstüne oturtulmuştu. Bu kulelere ya katlar arasındaki basamaklarla ya da çevresini dolaşan rampa ya da yokuşlarla çıkılmaktaydı. Orta katlardan birinde bulunan odada, yukrıya çıkanların dinlenmesi için oturacak bölgeler blunmaktaydı. En tepedeki kule büyük bir mabet özelliğindeydi ve içinde bir yatakla altın bir masa vardı. Burası mukaddes makamdı. Bu makam hem de bir tecim ve kültür merkeziydi. Dinadamlarından başka, tüccarlar, zanaatkarlar ve yazıcılar da orada kendilerine ayrılmış yerlerde otururlardı.Burada tanrıya ilişkin bir ya da birkaç oda bulunurdu.
"Yüksek mabet" bölümünün haricinde ziggurat, Mısır piramitlerinin tersine dolu gövdelidir. Hacmi pişmemiş tuğla ve kerpiçten, bir ya da birkaç dış duvar yüzeyi ise çoğu zaman pişmiş topraktan yapılmış kimi zaman sarı ve mavi sırlı tuğla kullanılmıştır.
Ziggurat ilk kez pişmiş tuğla kullanımının yaygınlaştığı Yeni Sümer döneminde ortaya çıkmıştır. Urnamu döneminden (M.Ö. 2112-2095) bu yana malum ziggurat yapısının direkt yeni bir dinsel düşüncenin ürünü mü, yoksa mukaddes mekanı yükseltmek amacıyla vakit içinde üst üste inşa yöntemiyle oluşan bir strüktür mü olduğu da tartışmalıdır. Urnamu; Ur, Uruk, Eridu ve Aşağı Mezapotamya'daki birçok kentte zigguratlar inşa edilmiştir. Sonrasında da Mari, Babil'in yanı sıra Asur, Dur Sarrukin benzer biçimde Akad kentleri de bu tür yapılarla donatılmıştır. Elam'da Sus'da büyük bir olasılıkla bir ziggurat vardı; Çobangazi'de ise birinci katında tapınma mekanları ve odalar bulunan bir ziggurat kalıntısı (M.Ö. XIII. yy.) ortaya çıkarılmıştır.
Bu da dini bir geleneğin varlığını göstermektedir. Gerek Herodotos'un verdiği bilgilerden, gerek Uruk'daki Beyaz Mabet ile Erudu ve Tell Uqair Tapınakları benzer biçimde yapılardan varılan netice, çoğu zaman "yüksek mabet" ın içinde bir oda bulunduğudur.bu odanın dar duvarında bir seki ortasında tuğladan bir adak masası yeralmaktaydı. Nimrud'daki iki tapınaktaysa uzun bir salonla iinde tanrı heykeli bulnan ufak bir oda ortaya çıkarılmıştır. Papakhu adında olan bu bölüm, tapınağın girilmeyen en mukaddes yeridir. Ek olarak bu tapınakların birinde, bu iki mekana ek olarak büyük bir salon ve önünde ufak bir hol yer verilmiştir. Bu da "giriş-tören mekanı-kutsal mekan" üçlemesi sayılabilir.
Herodotos, M.Ö. 460'da doğuya yapmış olduğu geziyi anlatırken, her biri ötekinden ufak olarak, üst üste yükselen sekiz mabet gördüğünü yazar.yazarın babil'deki Baal tapınağı hakkında verdiği bilgiye nazaran, kenarları 370 m . olan bir kare kural üstünde, küçülerek yükselen katlar çok görkemliydi. Herodotos bunların en üstünde tapınağın yeraldığını yazmıştır. Fakat bu şekilde bir tapınağın izine, zigguratların hiçbirinin tüm yüksekliğiyle sağlam kalmamış olmasından dolayı rastlanmamıştır.
Tarihçi Ksenophan da "Onbinlerin Dönüşü" adlı eserinde 31,50 m . genişlikte ve 61 m . yükseklikte bir kule gördüğünü yazar.
Tevrat'ta Babil kulesi için şöyleki der: "geldiniz kerpiç keselim ve onları ateşte pişirelim dediler, kendimize tepesi semaya kadar bir kule bina edip nam kazanalım dediler." (I. Kitap, 11. bab, 3. ve 4. ayetler) İncil'de de adı geçen bu yapı Sümer, Babil ve Asur şehirlerinde yükselen bir çok ziggurattan yalnızca biriydi.
Mezapotamya'nın düzlüklerinde yükselen esrarengiz tepeler, bir çok vakit yıkık bile olsa, kenarı dik, üstleri düz olduğundan öteden beri dikkat çekiyordu. Gezginler bu yapıları uzun uzun anlatıyorlardı. 1840'larda görevle Mısır'a atanan Paul-Emile Batta, bölgeyi dolaşırken acayip tepeler görüyordu. Daha ilkin Kinneir, C.T. Rich ve Ainsworth benzer biçimde gezginler de bu tepelerden sözetmişlerdi. Böylece modern arkeolojinin dikkatleri zigguratlara çekilmiş oluyordu.
Eski dünyanın harikalarından biri, Babilin Asma Bahçeleri olarak blinen yapı, teraslar halinde yükselen devasa bir kuleydi. Bu düşünceden hareket eden R.K. Koldewey 1898'de babil'deki zigguratı kazmaya başladı. Böylece Tevrat ve İncil'de adı geçen kulenin büyük gövdesi ortaya çıktı. Güneşte kurutulmuş kerpiçlerle örülenyapı kitlesi sırlı tuğlalarla kaplanmıştı. Bir çevre duvarı içinde rahip sarayları,geniş ambarlar ve zigguratlar topluca yer alıyordu. Beyaz boyalı duvarlar, tunç kapılar, kemer ve tonozlarla beraber birbirine bağlanan mekanlar sık sık tekrarlanan görüntülerdi. En alt katta süregelen rampalı merdivenler yapıyı her katta dolaşarak tepeye kadar tırmanıyordu. Her kat ayrı bir renge boyanmıştı.
1940-1941 'de meydana getirilen Irak kazıları Ukayir'deki tepenin bir ziggurat bulunduğunu ortaya çıkardı. Ur'daki ziggurat ise Ur Nammu adlı kral tarafınca yaptırılan görkemli bir kule olarak yükseliyordu (29) ve Mezapotamya'nın en iyi korunmuş zigguratıydı.(30) İkinci yapı kuzeydoğuya dönük, ölçüleri en alt platformda ortalama 60x40 m. kadardı. İlk katta merdiven şimal köşeden doğu köşeye çıkıyordu. Dört yüzü geniş yüzeye gelecek güneş ve rüzgar tesirini azaltmak için nişlerle parçalanmıştır.
Zigguratların tanrılara inşa edilmiş olduğu kati gibidir. Sadece bu yorumu kuşku ile karşılayanlar da vardır. Kimi arkeologlara nazaran Mezapotamya düzlüklerinde yükselen bu hakim yapılar dağı sembolize etmektedir. Bir zigguratın düz ovada görünüşü hakkaten çok etkilidir. Bir çok kez kule mabet denmesi de bundandır. Kazıbilimci Layard, Nimrud zigguratını kazmış olduğu vakit buranın bir kral mezarı bulunduğunu ileri sürüyordu. Sümerlilere nazaran gökleri işaret eden yapı, merdivenlerle tırmanılan gökyüzüne çıkan bir yoldu.
Bazı arkeologlar ziggurat denilen bu basamaklı piramitlerin bir mabet olmayıp yıldızları gözlemeye mahsus birer gözlemevi oduğunu, rahip ya da müneccimlerce kullanıldığını ileri sürerler. Çok şahıs de zigguratları Orta ABD'nın Basamaklı piramitleriyle bağlantılı görmektedir.
YORUMLAR