Aruz Ölçüsünde Ritim (İç Ahenk) Nedir?

Aruz ölçüsü ile yazılan şiirlerdeki ölçü sorunlarını yenebilmek için kullanılan yöntemlerden / kurallardan birisi olan ritim (iç ahenk) hakk...

Aruz ölçüsü ile yazılan şiirlerdeki ölçü sorunlarını yenebilmek için kullanılan yöntemlerden / kurallardan birisi olan ritim (iç ahenk) hakkında bilgiler.

Aruzla yazılmış şiirlerin, aruz ölçüsünün karakterinden gelen musikiden, imale ve medlerden ahenk aldıkları bir gerçektir. Fakat Divan tarzı şiirlerdeki ritim, sadece bunlara dayanmaz. Üstün sanatçılar, şiirlerindeki ritmi, mısralarına yerleştirdikleri sözcüklerin düzeninden de sağlarlar. Çünkü sözcüklerin de kendilerine göre bir ses örgüleri vardır.

Genel olarak kapalı-uzun heceyle biten sözcükten sonra açık heceyle başlayan bir sözcük getirdiğimiz zaman, o uzun heceyi istediğimiz kadar çekmemiz ve kabartmamız mümkün olur. Bu çekme ve kabartma, mısrada ses zenginliği meydana getirir. Nef’înin şu beytini bu bakımdan okuyalım :

Bir câm sun Allah için bir kâse de ol mâh için
Tâ medh-i şahinşah için alam ele levh ü kalem

Bu beytin birinci mısramdaki câm sözcüğünde yapılan metle seste bir kabarma sağlanıyor, bu kabaran ahenge uygun olarak Allah sözcüğünün ikinci hecesini, metli ve imaleli olmadığı halde istediğimiz kadar uzatabiliyoruz. Çünkü aslında uzun olan bu hecenin arkasından için sözcüğünün açık olan ilk hecesi gelmektedir. Birinci mısradaki mâh sözcüğüyle ikinci mısradaki şahinşah sözcüğünün son hecesinde de durum aynıdır.

Böylece aruzlu şiirlerde, kulağımıza bir musiki tadı veren ritm meydana gelmektedir. Arzula yazılmış şiirlerden zevk almak, onun kolaylığına ulaşabilmek için, çok okumak ve onun kültürüne varmak gerekir. Bu da sanıldığı kadar zor değildir.