Sınıflandırma (Taksonomi) Canlıların benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılması olup günümüze dek iki çeşit sınıflandırma yapılmışt...
Sınıflandırma (Taksonomi)
Canlıların benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılması olup günümüze dek iki çeşit sınıflandırma yapılmıştır. a) Ampirik (Yapay) Sınıflandırma
Canlıların dış görünüşlerine göre yapılmıştır.Ölçmenin olmadığı nitel gözlemlerle yapılmış vegörevi aynı olan (analog) organlar dikkate alınmıştır.Örnek:Kuşun kanadı Sineğin kanadı Yarasanın kanadı. Bu sınıflandırmaya göre yarasa ve sinek, kuşlar grubuna katışmıştır.SINIFLANDIRMANIN HİÇBİR BİLİMSEL YANI YOKTUR.b)Filogenetik (Bireyoluş) Sınıflandırma
Canlıların (bireylerin) tüm özelliklerine (akrabalık ilişkileri, kromozom yapıları, protein yapı benzerlikleri,anatomik ve fizyolojik özellikleri, vb.) göre yapılmıştır.Ölçmenin olduğu, nicel gözlemlerle yapılmıştır.Yapısı aynı, yani homolog organlar dikkate alınmıştır.
Örnek; insanın kolu, Balinanın ön yüzgeci, Yarasanın kanadı. Bu sınıflamaya göre yarasa ve balina memelilergrubuna dahil edilmiştir. Geçerliliği devam eden sınıflandırmadır. Taksonomi Grupları
Taksonomi gruplarında Alemden Türe doğru gidildikçe;
1. Grup sayısı artar.
2. Gruptaki birey sayısı azalır.
3. Ortak özellikler artar.
4. Gen benzerliği artar.
5. Protein benzerliği artar.
6. Tür sayısı azalır.
7. Akrabalık artar.
8. Yapısal benzerlik artar. TÜR
İki canlının aynı tür olması için;
Ortak özelliklerinin en çok olması, Aynı atadan gelmesi ve Çiftleşerek verimli nesiller oluşturması gerekir.
Aynı tür canlıların;
Kromozom sayıları, Beslenme şekilleri ve Üreme şekilleri aynıdır.
Aynı tür canlıların;
DNA dizilişleri, Protein yapıları ve Enzim çeşitleri farklı olabilir.
Canlılar tür adları ile bilinir. Bir canlının tür adı;
Tür Adı = Cins Adı + Tanımlayıcı ad yazılarak eldeedilir. Buna, ikili adlandırma (binominal) denir.
Örnek:
Ev kedisi :Ev kedisi : Felis domesticus
Ev köpeği :i : Canis domesticus
Kara çam :am : Pinus nigra
Fıstık çamı: Pinus pinea
Kara dut :Kara dut : Morus nigra
Beyaz dut :Beyaz dut : Morus alba
Türler sabittir ve aralarında geçiş vb. olmaz. Akrabalık ilişkileri cins isimlerinin benzerliğinegöre yapılır
Canlılar hücre yapısına göre ikiye ayrılırlar: A. Prokaryot Canlılar
Çekirdek zarı yoktur. DNA sitoplazmadadır. Zarlı organelleri yoktur. Ribozom organeli bulunur. Monera aleminden oluşur.
1.Monera Alemi
Bakteriler,Mavi - yeşil algler den oluşur. B. Ökaryot Canlılar
Çekirdek zarı vardır. DNA sitoplazmada bulunmaz. Zarlı organelleri vardır. Ribozom organeli bulunur.Protistalar, Mantarlar,Bitkiler ve Hayvanlarolmak üzere dört alemden oluşur.
1. Protista alemi: Amip (Kök ayaklı) Öeglena (Kamçılı canlı) Paramesyum (Terliksi canlı) Plazmodium malaria Cıvık mantarlar ‘dan oluşur.
2.Mantarlar alemi (Fungi): Küf mantarları, Şžapkalı mantarlar Pas mantarı Maya mantarları ‘dır.
3) Bitkiler Alemi ( Plants ):
Çiçeksiz bitkiler;
Damarsız çiçeksiz bitkiler (Suyosunu ve Karayosunu)
Damarlı çiçeksiz bitkiler (Eeksiz bitkiler (Eğrelti)
Çiçekli bitkiler;
Açık tohumlu çiçekli bitkiler (Buğday, Çam, Sedir vs.)
Kapalı tohumlu çiçekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)
4. Hayvanlar Alemi ( Animals ):
Omurgasız hayvanlar:
1) Süngerler 2) Sölenterler 3) Solucanlar 4) Eklembacaklılar 5) Yumuşakçalar 6) Derisidikenliler.
Omurgalı hayvanlar:
1) Balıklar 2) Kurbağalar 3) Sürüngenler 4) Kuşlar 5) Memeliler ‘den oluşur. Virüsler
Hücresel yapıda değildirler. Sitoplazması, organelleri ve enzim sistemleri yoktur.Protein kılıf ve nükleik asitten (DNA veya RNA) oluşur.Zorunlu hücre içi parazittirler. Dış ortamda cansız ve kristal yapıdadır. Enzim, protein ve enerji üretemezler fakat girdiği konakhücrede bunları yaptırır ve kullanırlar. Yapısında bulunan enzimi ile konak hücre içerisinegirerek yönetimi ele geçirip çoğalırlar. Virüslerin konakları özeldir, başka hücrelere girmezler.Örneğin; kuduz virüsü beyin hücrelerinde, HİV virüsüakyuvar hücrelerinde çoğalır. Konağı bakteri olan virüslere bakteriyofaj denir.Hücreler virüslere karşı interferon üretir.
Virüsler
Aktif hareket etmez, Büyümez, Beslenmez, Bölünmezler. 1. Monera Alemi
Prokaryot canlılardır.
a) Mavi - Yeşil Algler
Prokaryot canlılardır.Ribozomdan başka organeli yoktur.Çekirdek zarı yoktur.Tek tek veya koloni halinde suda yaşarlar.Fotosentez yapan ototrof canlılardır.Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardır.Hücre çeperi vardır.
b) Bakteriler
Prokaryot canlılardır.Ribozomdan başka organeli yoktur.Çekirdek zarı yoktur.
BAKTERİ HÜCRESİ
BAKTERİLER
Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir.Hücre zarının dışında hücre duvarı (hücre çeperi) bulunur.Bazılarında çeperin dışında kapsül bulunur. Dayanıklılığı vedirenci arttırır. Karbonhidrattan yapılmıştır.Yuvarlak, uzun, spiral veya virgül şeklinde olabilir.
1) Oksijen gereksinmesine göre; Oksijenli solunum yapanlar, (Aeroblar)Oksijensiz solunum yapanlar, (Anaeroblar)Her ikisini yapanlar. (Fakültatifler)
2) Beslenmelerine göre; Kendi besinini yapanlar (Ototroflar)Fotosentez yapanlar,Kemosentez yapanlardan oluşur.Hazır besin alanlar (Heterotroflar)
3) Üremelerine göre; Bakterilerin çoğu eşeysiz ürer. Fakat bazı türlerde, farklı özelliklere sahip aynı türbakteriler arasında konjugasyon köprüsü ile genaktarımı yapıldığından eşeyli üreme görülür. Bazı bakteriler ortam koşulları zorlaşınca endosporoluşturur. Uzun süre bu halde kalabilir. Bakterilerin üreme ortamına bıraktıkları ve diğerbakterileri öldüren maddelere antibiyotik denir. 2. Protista Alemi
Ökaryot canlılardır.Hareketlerine göre sınıflandırılırlar.Çok çeşitlidir. Amip, Öeglena, paramesyum.
a) Amip (Kök ayaklı) Yalancı ayaklarıyla hareket eder.Hazırcı yani heterotroftur.Fagositoz yapar ya da parazit yaşar.
b) Öeglena (Kamçılı) Kamçılarıyla hareket eder.Hem hazır besin alır hem de ışıklı ortamda kloroplastı ile fotosentezyaparak besin üretir.
c) Paramesyum (Terliksi canlı) Silleriyle hareket eder.Hazır besin alırlar yani heterotroftur. 3. Mantarlar Alemi
(Fungi) Klorofil içermediklerinden hazırcı, yaniheterotroftur. Ya saprofit ya da parazit yaşarlar.Hücre çeperi bulunur. Depo maddeleriglikojendir. Sporlarla ürerler. Çok çeşitlidir. Maya mantarları, küf mantarları,şapkalı mantarlar vs. Ekonomik değerleri olanlar olduğu gibi bazılarıda yenir. 4. Bitkiler Alemi
( Plants) Kloroplastlı ototrof canlılardır. Hücre çeperi bulunur. Sentrozomları yoktur. Endositoz yapamaz, fakat ekzositoz yapabilirler. Yedek depo maddeleri nişastadır. Üremelerine göre sınıflandırılırlar.
a) Çiçeksiz Bitkiler
Çiçek ve tohum oluşmaz. Gerçek kök, gövde ve yaprak yoktur. Sporlarla ürer ve döl almaşı görülür.- Suyosunu ve karayosunlarında iletimdemetleri yoktur.- Eğreltilerde iletim demetleri vardır.
b) Çiçekli Bitkiler
Çiçek ve tohum oluşturulur. Kök, gövde ve yaprak vardır. Eşeyli ürerler. Açık (çam) veya kapalı (elma) tohumluolabilirler. Tohumlar tek (=monokotiledon) (mısır)veya çift çenekli (=dikotiledon) (nohut)olabilir. 5.Hayvanlar Alemi
(Animals) Hepsi heterotroftur. Hücre çeperi yoktur. Sentrozom vardır. Yedek depo maddesi glikojendir. İskelet sistemlerine göre sınıflandırılır. a) Omurgasızlar
Bel kemiği yoktur.Kapalı veya açık dolaşım görülür.Hemoglobin varsa kan sıvısındadır.Altı sınıftan oluşur.
1.Süngerler
Denizde bir yere tutulu yaşarlar. iğne şeklinde ışınsal iç iskeletleri vardır. Sinir sistemleri yoktur. Eşeyli ve eşeysiz ürerler. Hücre içi sindirim yaparlar.
2.Sölenterler
Denizde yaşarlar. Tek açıklıklıdırlar.(Gastro Vasküler Boşluk) Sinir ağı ve sinir hücreleri bulunur. Eşeyli ve eşeysiz ürerler. Hücre dışı ve hücre içi sindirim yaparlar.Örnek; Hidra, Deniz Anası ve Mercanlar.
3.Solucanlar
Tatlı su ve çamurlarda yaşarlar.Üç çeşidi vardır.
I.Yassı Solucanlar
Tek açıklıklı sindirim sistemi vardır. Hücre dışı ve hücre içi sindirim görülür. İp merdiven sinir sistemi vardır. Çift cinsiyetli yani hermafrodittir. Çoğu parazittir. Boşaltımları protonefridyumlarda olur.
Örnek: ErginAra konakçı Köpek tenyasıKöpekİnsan
II. Yuvarlak Solucanlar
Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır. Çoğu parazittir.
Örnek: Kancalı kurt ve Bağırsak kurdu vb.
III. Halkalı Solucanlar
Vücutları segmentlidir. Çift açıklıklı sindirim sistemi vardır. Hücre dışı sindirim görülür. İp merdiveni sinir sistemi vardır. Çift cinsiyetli yani hermafrodittir. Kapalı dolaşım görülür. Boşaltım organı nefridyumlardır. Deri solunumu yaparlar.
Örnek: Toprak solucanı vs.
4.Kuşlar
Karada yaşarlar. İç döllenme ve dış gelişme görülür. Akciğer solunumu yaparlar. Kalp dört odalıdır. Kapalı dolaşım görülür. Vücuda temiz kan gider. Hücre dışı sindirim görülür. Sıcak kanlıdırlar. Yavrularda mezonefroz, erginlerinde metanefroz böbrek bulunur.
Örnek; Serçe, Kanarya, Şžahin, vb.
5. Memeliler
Suda ve karada yaşarlar. İç döllenme ve iç gelişme görülür. Yavrular sütle beslenir. Akciğer solunumu yaparlar ve alveol vardır. Diyafram kası bulunur. Kalp dört odalıdır. Kapalı dolaşım görülür. Alyuvarlar çekirdeksizdir. Vücuda temiz kan gider. Hücre dışı sindirim görülür. Sıcak kanlıdır. Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz böbrekbulunur.
Örnek: Yarasa, yunus, balina, inek, kirpi, fok vs. Beslenme İlişkileri ve Etkileşim
Doğadaki tüm canlılar birbiriyleetkileşim halindedir. Bu etkileşim kendini beslenme ilişkisişeklinde gösterir. Canlılar beslenme ilişkileri bakımından ikiye ayrılır:
1. Üretici (Ototrof)
Canlılar Kendi besinini kendileri yaparlar. İnorganik maddelerden organik madde sentezlerler. iki çeşittir:
a) Fotosentetik Canlılar
Klorofile sahiptirler. Işık enerjisini kullanırlar.Örnek: Bitkiler, bazı bakteriler ve mavi yeşil algler.
b) Kemosentetik Canlılar
Klorofilleri yoktur. Kimyasal enerjiyi kullanırlar.
Örnek: Bazı bakteriler.
2. Tüketici (Heterotrof)
Canlılar Hazır besin alırlar. Organik maddeleri başka organik maddelereya da inorganik maddelere dönüştürürler.
Üç çeşittir:
a) Holozoik Beslenme
Katı besinlerle beslenirler.Sindirim sistemi gelişmiştir.(3)Üç çeşittir:Otçul: (Herbivor) İnek, Kuzu, vb.Etçil: (Karnivor) Kedi, Köpek, vb.Hem etçil hem otçul: (Omnivor) İnsan, Ayı,Kedi
b) Simbiyotik Beslenme
Ortak beslenme şeklidir.
Üç çeşittir:
1 ) PARAZİTİZM
Bir canlı diğerine zarar vererek yaşar.(+,-)Ayrıldıklarında parazit olan azalır, diğeri artar.İç parazitlerin sindirim sistemleri gelişmemiş fakatdış parazitlerin gelişmiştir.
Örnek; Plazmodyum, bazı bakteriler,kene vs.
2. Kommensalizm
İki canlıdan birinin diğerine zararvermeden birlikte yaşamasıdır. (+, 0)
Örnek; Köpek balığı ve vantuzlu balık.
3. Mutualizm
iki canlı birbirine faydalı olarak yaşar.(+, +)
Örnek;insan bağırsağındaki vitamin üretenbakteriler ve insan.
Örnek; Suyosunu ve mantar (Liken) gibi.
c) Saprofit Beslenme (Çürükçüller)
Organik artıklarla beslenme şeklidir. Organik maddeleri inorganik maddeleredönüştürürler. “Ayrıştırıcılar†olarak da bilinirler.
Örnek: Bazı bakteri ve mantarlar.
Not: Bazı canlılar hem üretici hem detüketicidir. Öeglena ve böcekçil bitkiler gibi.
YORUMLAR