dilbilgisi: bir dilde kelimelerin yapılış ve tümce olarak diziliş kurallarını inceleyip saptayan bilgi dalı. DİLBİLGİSİ Bir dili doğru konu...
dilbilgisi: bir dilde kelimelerin yapılış ve tümce olarak diziliş kurallarını inceleyip saptayan bilgi dalı.
DİLBİLGİSİ
Bir dili doğru konuşup yazabilmek için uyulması ihtiyaç duyulan kuralları belirleyen ve gösteren bilgi dalına dilbilgisi denir.
Dilbilgisi, konuşmada yer edinen insan seslerini inceler. Yazılı dilbilgisi kurallarına geçmeden ilkin iyi konuşma ve güzel okumamızın püf noktaları olan ulama ve vurguyu öğrenelim.
ulama
Ünsüz harfle biten bir kelimenin arkasından ünlü harfle süregelen bir kelime geliyorsa, bu harfler birbirine bağlanarak okunması mümkün. Buna ulama denir.
Örnek: - Annem, bugün_İstanbul'a gidiyor.
- Gerçekten_iyiydi.
Uyarı: * Noktalama işaretleri ulamayı önler.
Örnek: "Bahçemizde erik, armut, elma ağaçları var." cümlesinde virgüller ulamayı önlemiştir.
* Mana değişikliğine yol açacaksa ulama yapılmaz.
Örnek: "Ali top al." cümlesinde ulama olsaydı, mana değişecekti.
vurgu
Kelimelerin bir hecesinin ya da cümlenin bir sözcüğünün daha diri ve belirgin şekilde söylenmesine vurgulama denir. İki tür vurgu vardır:
a) Sözcük vurgusu
b) Tümce (tümce) vurgusu
+ + +
a) Sözcük Vurgusu: Türkçe kelimelerin çoğunda vurgu son hece üzerindedir. Tek heceli sözcüklerde vurgu olmaz.
Örnek: Otomobil, deniz, ağaçlar, bahçemizde ...
Aykırı Durumlar:
* Olumsuzluk takısı -me vurgu almaz. Vurgu bundan önceki hecede olur.
Örnek: "Koparma!"
* Bir takım sözcüklerde vurgu sonda değildir, ilk hecededir.
Örnek: Ankara, Türkiye, Aydın benzer biçimde yer adları.
Haydi, şaşkınlık, yaşa benzer biçimde coşku bildiren sözcükler.
Başbakan, binbaşı benzer biçimde bir takım bileşik sözcükler.
Teyze, anne, baba benzer biçimde akrabalık isimleri.
Derhal, şimdi, aniden benzer biçimde bir takım süre bildiren sözcükler.
b) Tümce (tümce) Vurgusu: Dilimizde, cümlenin vurgulu sözcüğü çoğu zaman sondan bundan önceki sözcüktür. Neye ehemmiyet verdiğimizi belirten sözcüğü çoğu zaman sondan bundan önce, kısaca yüklemden ilkin kullanırız.
Örnek: Geceleri beraber kumsala giderdik.
Kumsala beraber geceleri giderdik.
Geceleri kumsala beraber giderdik.
Eğer tümce devrik tümce halinde verilmiş ise vurgulu kelime gene yüklemden öncekidir.
Örnek: Oralara bizler gitmiştik eskiden.
Uyarı: Tüm çalışmalarda tümce vurgusu çok mühim olduğundan bu mevzu iyi öğrenilmelidir.
YORUMLAR