Doris Humphrey kimdir ve neden ünlüdür? Doris Humphrey hayatı, biyografisi, dans ve koreografiye katkıları hakkında bilgi. Doris Humphrey Do...
Doris Humphrey kimdir ve neden ünlüdür? Doris Humphrey hayatı, biyografisi, dans ve koreografiye katkıları hakkında bilgi.
Doris Humphrey
Doris Humphrey; (d. 17 Ekim 1895, Oak Park, Illinois – ö. 29 Aralık 1958, New York kenti, ABD), ABD’de modern dansın öncüsüdür. Tekniğe, koreografiye ve dans kuramına getirdiği yeniliklerle tanınır.
Chicago’da dansın pek çok türünü kapsayan çalışmalarından sonra 1917’de Los Angeles’ta Denishawn adlı dans okuluna girdi. Ertesi yıl katıldığı Denishawn topluluğunun baş dansçılarından biri oldu. Kendi solo danslarının birkaçının koreografisini yaptıktan sonra Ruth St. Denis’nin koreografı asistanı oldu. İlk toplu koreografi çalışmasını 1925’te Edward MacDowell’m Sonata Tragica’sı (Trajik Sonat) için yaptı. Biçim bakımından St. Denis’nin “müziği görselleştirme” çalışmalarını andıran Sonata Tragica’ da yer verdiği güçlü koreografik ritimler nedeniyle St. Denis sonradan bu yapıtı müziksiz sahnelenen ilk modern Amerikan dansı olarak niteledi. Koreografide müziğe bağımlı kalmaktan ve Denishawn’da yabancı üsluplara ağırlık verilmesinden rahatsız olan Humphrey, 1920’lerin sonlarında gene Denishawn dansçılarından Charles Weidman ile birlikte topluluktan ayrıldı. İkisinin kurduğu Humphrey-Weidman adlı dans okulu ve topluluğu etkinliğini 1944’e değin sürdürdü; Sybil Shearer, Katherine Litz ve José Limon topluluğun ünlü üyeleri arasındaydı.
Humphrey kendi kişiliğini yansıtan ve çağdaş Amerika’ya uygun düşen danslar yaratmak istiyordu. Kişisel tekniğini geliştirmek amacıyla ayna karşısında saatlerce çalıştıktan sonra bütün hareketlerin “iki ölüm” arasında başlayıp bittiği kanısına vardı. Bir başka deyişle her hareketin sınırını bir yanda hareketsiz denge durumu, öbür yanda da dengenin yeniden sağlanması olanaksız biçimde yitirilmesi oluşturuyordu. Dansçının ağırlık merkezinin dışına çıkan her hareketini, dengeyi yeniden sağlayacak ve denetimsiz düşüşleri engelleyecek, bir başka hareket izlemeliydi; dansçının gerçekleştirdiği denetimli düşüş ne kadar zor ve heyecan vericiyse dengeyi yeniden sağlama hareketi de o kadar canlı olmalıydı. Humphrey yerçekiminden gösteri öğesi olarak yararlandı; insanoğlunun güvenlik isteğinin (denge), ilerleme ve serüvenlere atılma dürtüsü (dengesizlik) ile çatışmasını gösterdi. Hareketin yalnızca duygusal bir itkinin sonucunda ortaya çıkmadığını, kendisinin bir anlam yaratabileceğini öne sürdü. Koreografi anlayışı, dans kuramı üzerine deneylere ve dansı saf harekete indirgeme çabasına dayanıyordu. Water Study’de (1928; Su Çalışması) düşme ve yeniden denge bulma kuramını uygulamaya koydu; denizin dalgaları, doğal insan soluması ve nabız atışı gibi yalnızca müziksel olmayan ritimler kullandı. Drama of Motion (1930; Hareket Oyunu) adlı temasız ve müziksiz yorumlanan yapıtı ise “hareket kendi anlamım yaratır” kanısını ortaya koyuyordu. Yapıt sonradan ilk senfonik danslardan biri olarak tanımlandı.
Dansının temel öğelerini belirledikten sonra Humphrey daha karmaşık çalışmalara yöneldi. Sonunda tam anlamıyla bir sahne sanatı ortaya koydu. Sonraları Shakers (Shaker’lar) adıyla bilinen Dance of the Chosen’da (1931; Seçilmişlerin Dansı) Shaker’ların dinsel coşkularını betimlemek için davula, akordeona ve anlamsız konuşmalara yer verdi. Başyapıtı sayılan ve üçüncü bölümünün adıyla New Dance (Yeni Dans) diye tanınan üçlüsünü, 1936’da tamamladı. Hiçbir zaman bir bütün halinde sahnelenmeyen bu yapıtında senfonik bale denen biçimi kullanarak insan ilişkilerini araştırdı. Üçlünün ikinci bölümü olan With My Red Fires’ da (Kızıl Ateşlerimle) o zamana değin modern dansa aykırı bulunan ya da çok zor bir tema sayılan romantik aşkı konu aldı. Giriş bölümü olarak tasarlanan Theatre Piece’in (Tiyatro Oyunu) koreografisini ise Weidman’la birlikte hazırladı. Son kez toplumsal protesto niteliği taşıyan Inquest’te (1944; Soruşturma) dans etti ve hem soyutlamadaki, hem de stilize vücut hareketlerindeki ustalığını ortaya koydu. Başarılı grup koreografileriyle tanınan Humphrey modern dansı bireysel duyguların dar sınırlarından kurtardı ve bu kuramsal temele dayanarak çok çeşitli koreografiler yaptı. Bach’ın Do Minör Passacaglia ve Füg’ü eşliğinde yapılan soyut Passacaglia, müzikal oyunlar için çeşitli danslar ve James Thurber’ın Race of Life’inin (Yaşam Yarışı) uyarlaması bu tür çalışmalanndandı.
1945’ten sonra sahneye çıkmayan Humphrey, José Limón topluluğunun sanat yönetmem olarak Lament for Ignacio Sanchez Mejias (Ignacio Sanchez Mejias İçin Ağıt), Night Spell (Gece Nöbeti), Day on Earth (Dünyada Bir Gün) ve Ritmo Jondo gibi başarılı koreografiler yaptı. Ayrıca Juilliard Dans Topluluğu’nu kurdu ve burada koreografi dersleri verdi. Danslarının pek çoğu filme alındı; onun ölümünden sonra da José Limón ve Juilliard toplulukları tarafından sahnelendi. The Art of Making Dances (Dans Etme Sanatı) adlı kitabı 1959’da yayımlandı.
YORUMLAR