Tesir Yasası (Tesir Kanunu) Fert çevresinden gelen bir uyaran tepki yaptığında bu davranımı öğrenir. Uyaran :bireye iç yada dı...
Tesir Yasası (Tesir Kanunu)
Fert çevresinden gelen bir uyaran tepki yaptığında bu davranımı öğrenir.
Uyaran :bireye iç yada dış çevreden gelen ,bireyde karşılık verme isteği yaratan etkidir.
Tepki:kişinin bir uyarana cevap,karşılık vermesidir.
Davranım:davranışı oluşturan yalın tepkidir.
Thorndike,önceki araştırmacılar şeklinde davranışlar ve refleksler içinde ilişki kurmuştur. Önceki çalışmalarında davranışların çevredeki uyarıcılardan dolayı meydana geldiğini söylemiştir Bu görüş uyarıcı -davranış modeli üstüne kuruludur. Mesela ;diz reflekssinin beynimiz haricinde gelişen bir vaka bulunduğunu vurgulamıştır. Thorndike,Pavlov'un gittiği yoldan giderek bir uyarıcı karşısında oluşan davranışın gelecekteki davranışları etkilediğini söylemiştir.
Thorndike'ın tesir yasasına bakılırsa ;eğer bir davranış o çevrede bir doyuma ulaşıyorsa aynı ortamda o davranışın oluşma olasılığı çoğalmaktadır. Thorndike,kedileri kutuların içersine koyarak onların kutu içersinde bulunan yiyeceğe ulaşmalarını gözlemlemiştir. Kediler belirgin bir süre sonrasında aynı davranışları yine ederek sonunda tecrübe etme yanılma yapmadan tek yolla yiyeceğe ulaştıklarını gözlemiştir .Bu araştırmalarının sonunda Thorndike kendisine ait olan Tesir Yasasını geliştirmiştir. Thorndike'ın tesir yasasına bakılırsa ;eğer bir davranış o çevrede bir doyuma ulaşıyorsa aynı ortamda o davranışın oluşma olasılığı çoğalmaktadır. Bunun tersi oluyorsa şu demek oluyor ki o davranış doyum getirmeyen bir değişikliğe ulaşıyorsa o davranışın oluşma sıklığı giderek düşmektedir.
Davranışçı yaklaşım insan davranışını tamamen refleksler ,uyarıcı-tepki ilişkisi ve pekiştiricinin tesiri ile açıklamaya çalışmıştır. Fakat cinsel dürtüler,maksatlar ve hedefler şeklinde bir takım bilişsel ve duyuşsal terimler bunun dışındadır. Watson ,farelere minik bir oyun kutusunu bir yiyecek ödülüyle açmayı öğretebileceğini görmüştür. Rahat bir labirent yapmış olup koridorun sonuna bir yiyecek koydu ve labirentte koşmayı bir kez öğrene farenin başka seferleri otomatikman yaptığını fark etti. İlk kez uyarıyla başlamış olan öğrenme bir süre sonra uyarıcısız da gerçekleşti ve davranış bir alışkanlık haline aldı. Watson için en mühim şey,uyarıcı-tepki ikileminin tekrarlanma sıklığıdır. Ferdin bir uyarana yapmış olduğu tepki,onda bir alışkanlık oluşturduğunda öğrenmesi gerçekleşir. Fert ama yaptığını öğrenir. Yapılamayan yada alışkanlık düzeyine çıkamayan bir uyaran -tepki bağıntısı öğrenilmiş sayılamaz.
Mesela ;Bir metnin okunması esnasında sayfalardaki simgeler birer uyarandır. Talebe bu uyaranlara bakarak okumaya çalışır. Öğrencinin doğru okuması doğru tepki;tersi ise yanlış tepkidir Doğru tepkiler öğrencide yerleştikçe ,okuması da düzgünleşir. Talebe ,tekrardan aynı simgelerle (uyaranlarla )karşılaştığında ,doğru okuyarak öğrendiğini kanıtlar. Öğrenilenlerin öğrencide yerleşmesi için alıştırma yaptırmak yararlıdır. Alıştırma ,uyaranın ve tepkinin niteliğini değiştirmemesi ,uyaran-tepki bağlantısını pekiştirilmesi için gereklidir. Oysa aynı özellikte uyaran-tepki yinelemesinin oluşturulması olanaksızdır. Öğretmen ama öncekilerine benzer uyaran-tepki bağlantıları düzenleyebilir. Bir uyarana ,doğru tepki yapamadığında öğretmenin ,öğrenciye doğru tepkiyi bulması için kılavuzluk etmesi yararlıdır. Watson ,eğitim,duygusal tepki gelişimi ve alkol yada uyuşturucu kullanımının insan davranışlarına tesiri şeklinde bazı insan sorunlarını ele almıştır. Ruhsal hastalıkların daha sonradan anormal olarak tanımlanabilecek tesadüfi negatif öğrenmenin sebep bulunduğunu çarpık alışkınlıklardan landığına inanmaktadır.
Watson,minik bebek(Albert-11 aylık),birdenbire yüksek sesler haricinde hiçbir şeye karşı korku ya da fobi göstermemiştir. Mesela Watson bir ak tavşanı Albert'ın kucağına koyduğunda bebek asla korkmadan tavşanla oynamaya adım atmıştır. Bir başka deneyde Watson tavşanı Albert'ın başına koymuş ve Watson!un asistanı bebeğin arkasında başına yakın bir mekanda metal bir çubuğu bir başka metale vararak şiddetli sesler çıkarmış,1 hafta sonrasında aynı fiil yine edilmiştir. Bir süre sonra Albert'e tavşan gösterildiğinde coşku ve korku gözlemlenmiş,hatta Albert'e herhangi bir kürklü nesne gösterildiğinde de bebekte korku gözlemlemiştir. Watson bu kanıtı davranış temelli fobilerde kullanmıştır. davranışların kalıtımsal olmayıp insanoğlunun çocukluğundan bu zamana kadar çevresindeki belirgin uyarıcılarla belirgin tepkilerin birleşmesi sonucu U-T bağlarının birbiri üstüne şartlanma yöntemiyle inşa edilmesi sonucunda geliştiği görüşünü savunur.
Guthrie'nin önerilmiş olduğu sistem ise pek çok yönden Pavlov ve Thorndike tarafınca geliştirilen görüşlere de benzerse de ,bir takım yönlerden kendine özgü nitelikler gösterir .Guthrie'ye bakılırsa ,çağrımsal U-T bağlarının kuruluşunu tek yasası işaret ve tepki bitişikliğidir. Bir dış uyarıcı organizmada bağzı davranımları uyarır. Bu davranımlar da organizma için yeni uyarıcılar meydana getirir. Gerçek çağrışım bitişik vakalar arsında kurulur. Guthrie,başka kuramcılar şeklinde öğrenmenin sonuçlarıyla ilgilenmez,netice ne olursa olsun organizmada hareket tepkilerine ehemmiyet verir. Guthrie'nin ödül ,motivasyon ve pekiştirme mevzusundaki fikirleri de şu şekilde özetlenebilir. Güdüler bir amaca ulaşıncaya kadar organizmayı hareket halinde tutan uyarıcıları sağlar. Ödül,öğrenmeye ,çağrımsal mekanik bir seviye haricinde hiçbir katkıda bulunmaz. Ödülün öğrenmeye dolaylı bir tesiri vardır. Ceza ,kaçma ve kaçınma tepkilerinin öğrenilmesinde etkilidir . Guthrie'ye bakılırsa öğrenmeye yön veren en mühim etmen ,â€hazır oluşâ€tur. davranışçı açısından hazır oluş ,kaslarda meydana gelen bir gerilimdir.
Uyaran -Tepki kuramının hususi kuralları şunlardır:
1)Uyaran tepki yapma öğrencinin isteğine bağlıdır. Talebe tepki hayata geçirmeye gönüllü olmalıdır.
2)Bir tahsil görevinin uyaranlarını düzenlemesi bunlara öğrencide tepki yaratmak ,öğrenmeyi uzatır. Öğrenme belirgin bir süre ister.
3)Öğrencinin ilk yaşlarındaki öğrenmesi pek çok kez uyaran -tepki bağı meydana getirmeye dayanır.
4)Uyaran-tepki bağı sözel (simgesel)öğrenme de ve becerilerin öğrenilmesinde etkili olabilir.
5)Öğrencinin bir uyarana tepki yapması ,öğrenciyi etkin kılabilir.
KAYNAKLAR
1)Eğitim psikolojisi,Cavit Binbaşıoğlu 9.Basım 1995
2)Eğitim psikolojisi Prof Dr. İbrahim Ethem Başaran 5.Basım 1998
3)Eğitim psikolojisi Gelişim ve Öğrenme Ziya Selçuk Nobel Gösterim Dağıtım Ankara 1999
4)Gelişim ve Öğrenme ders kitabı
Tesir Nedir?
Fotoelektrik Tesir
Hidrofobik Tesir
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR