Siyanür Özellikleri ve Kullanım Alanları

Siyanür nedir? Siyanürün kimyasal özellikleri, bileşikleri, zararları, kullanım alanları nedir? Hakkında bilgi. Hidrosiyanik asidin tuzu ya ...

Siyanür nedir? Siyanürün kimyasal özellikleri, bileşikleri, zararları, kullanım alanları nedir? Hakkında bilgi.

Hidrosiyanik asidin tuzu ya da esteri olan çok kuvvetli bir zehir. Sulu çözeltisi hidrosiyanür asidi olan, H-C ≡ H hidrojen siyanür, 1782’de, Scheele tarafınca Prusya mavisinden yalıtıldı (bu da, eskiden prüsik asit olarak adlandırılmasının nedenini açıklar).

Hidrojen siyanür tabii halde vardır, ama, sodyum siyanüre seyreltik sülfürik asit etkisiyle hazırlanabilir. Sanayide, amonyak gazı kor haldeki kömürle indirgenir ya da elektrik arkından bir metan (ya da asetilen) ve azot karışımı geçirilir. Olağan koşullarda, hidrojen siyanür, kokusu acıbademi çağrıştıran renksiz bir sıvıdır; 25°C’ta kaynar ve -15°C’ta donar. Oldukça yüksek bir dipol momente haizdir, bundan dolayı, iyonik bileşikler için muhteşem bir çözücüdür; organizma için şiddetli bir zehirdir (5 santigramı, öldürücü bir miktardır).

KİMYASAL ÖZELLİKLERİ VE BİLEŞİKLERİ

Hidrosiyanür asidi iki tür organik ester verebilir: R-C ≡ N nitriller (bu dununda, HCN de formik nitrildir) ve R-N ≡ C karbilaminler (bu iki biçimin totomer değildir de yalnızca izomer olmasına rağmen izonitril de denir). Sulu çözeltide, hidrojen siyanür çok zayıf bir asit şeklinde davranır; tuzları, siyanür iyonu içeren siyanürlerdir. Bu iyonun, halojenürlere benzer nitelikleri vardır; yükseltgenmeyle elde edilmiş siyanat, kükürt etkisiyle elde edilmiş tiyosiyanat, izosiyanat, vb’leri şeklinde psödohalojenür ismini alır.

Sodyum ve potasyumun siyanürleri, sanayide, müsavi düşen amidür’ün, odun kömürüyle 900°C’a doğru ısıtılmasıyla üretilir. Alkali, toprak alkali ve cıva siyanürler, suda çözünürler; bu sulu çözeltiler güçlü baz niteliği taşırlar. Suda çözünmeyen, ağır metallerin siyanürleri, alkali siyanürlerin çözeltilerinde çözünebilirler; bu şekilde, çok emin siyanür kompleksleri elde edilir ve çok az oranda metal katılmasıyla zehirli olma şartları tümüyle “gizlenebilir”. Bu kendine özgü vaziyet, altın, gümüş, kobalt, platin, bilhassa de demirde görülür. + 2 yükseltgenme derecesindeki demirle ferrik tuzu, çözünmeyen Prusya mavisi olan ferrosiyanür elde edilir. ferrisiyanürse + 3 yükseltgenme derecesine müsavi düşer. Günümüzde, ilki siyanoferrat II, ikincisiyse siyanoferrat III olarak adlandırılır.

UYGULAMA ALANLARI

Karmaşa siyanürlerden, altın ve gümüşü filizlerinden elde etmek için yararlanılır. Bu siyanürleme yönteminde ince şekilde öğütülen filizler, içine hava verilen alkali siyanürün ortalama % 0,1’lik sulu çözeltisiyle işlemden geçirilmesiyle elde edilirler. Gümüş, gümüş siyanür iyonu halinde çözeltiye geçer; altınsa, altın siyanür iyonu haline gelir. Metal, yerini, çinko etkisiyle karmaşa iyona erteleyerek çöker. Karmaşa siyanürler, galvanoplasti (siyanürlübanyolar) yöntemiyle altın ve gümüş kaplamada kullanılırdı. Prusya mavisinden pigment olarak yararlanılırdı.

Siyanürleme, bununla beraber moleküllere -C ≡ N kümesini sokmak anlamına gelir. Siyanürün asetilene olan tesiri, tepkimesine bakılırsa, polimerleşmesi ya da vinilklorür, vinil asetat, bütadiyen vb. ile kopolimerleşmesi, suni dokuma lifi ve suni kauçuğun (Orlon, perbünan, vb.) üretimine neden olan bir monomer olan akrilik nitril ya da akrilonitrili verir. Aynı şekilde, aldehitlere, metilketonlara ve siklanonlara olan tesiri, mühim bireşim araçları olan siyanhidrinleri oluşturur (asetonla, polimerleşmesi metakrilik reçineler veren metakrilik esterler elde edilir). Bununla birlikte, siyanürleme, çeliklerin yüzeyini işleme yöntemidir ve nitrürlemeye benzer.