Skolastik, skolastik fikir nedir? Skolastik düşüncenin doğuşu, gelişimi, tarihçesi, özellikleri, hakkında bilgi. SKOLASTİK Skolastik terimi,...
Skolastik, skolastik fikir nedir? Skolastik düşüncenin doğuşu, gelişimi, tarihçesi, özellikleri, hakkında bilgi.
SKOLASTİK
Skolastik terimi, geniş mealde, felsefe ve tanrıbilim bakımından, Avrupa okullarında IX. ile XVII. yy’lar arasındaki öğrenimin tümünü kapsar (bu mealde Hristiyan tanrıbilimine sıkı sıkıya bağlıdır ve akıl ile, Mukaddes Yazılar’da yer edinen ve Kilise Babaları tarafınca açımlanmış olan Tanrı sözünü [vahiy]uzlaştırmaya yönelir); dar anlamdaysa, Augustinus ve Aziz Anselmo geleneğine karşıt olarak felsefeyi tanrıbilime, aklı inanca bağımlı kılanların öğretişidir (Nisi credideritis, non intelligetis: İnancınız yoksa, anlayamazsınız).
ARİSTOTELES’E DÖNÜŞ
Aziz Albertus ve onun talebesi olan Aquinolu Tommaso, bilinebilmesi olanaklı olan tabiat ile inanılması lüzumlu olan doğaüstü içinde kati bir ayırım yaparlar. Tanrı’yı, aslı bakımından zekâ olarak kabul ederler ve dinsel doğruları, aristotelesçiliğin çerçevesi içine sokmaya çalışırlar. İnancı da, insan bilgisinin doruğu olarak görürler ve bu bilgi tarafınca hazırlandığı halde ona indirgenemeyeceğini ileri sürerler.
Skolastik öğretimin temel sistemleri,metotları, biçimsel mantık, tasım öğretisi, Eskiler’in (bilhassa Aristoteles‘in) açımlamalı metinlerinin okunması ve disputationes di. Bu sonuncusu, öğretmenin, öğrencüerinin ortaya attıkları tüm sorulara cevap vermesi demekti.
SKOLASTİĞİN ÜÇ DÖNEMİ
Skolastiğin zamanı, çoğu zaman, üç kısma ayrılır. X. yy’dan XII. yy’m sonuna kadar mantık, öğretimin tek temeli gibidir, çünkü o dönemde, Aristoteles’in Organon ‘unun ama bir kısımı büiniyordu. XI. yy’ın sonunda ve XII. yy’da, ünlü tümeller tartışması sürüp gitti. En ünlü düşünürler, gerçekçiliği tutan Aziz Anselmo ve Guillaume de Champeaux, adcıların en önde geleni Roscelin ve kavramcılığın kurucusu Abelard’dır. Öte taraftan, Aziz Bernard (Bernardus) ve Hugues de Saint-Victor, gizemci bir öğreti geliştirirken, Eflatunculuktan, Aziz Augustinus’tan ve Johannes Scotus Erigena’dan esinlenen Bernard de Chartres Abelardve John of Salisbury, Eskiçağ’a ilişkin detayları yayıyorlardı.
Skolastiğin ikinci periyodu, Arap felsefecilerinin vesilesiyle Aristoteles’in yapıtlarının Garp’da yayılmış olduğu XIII. yy’ı kapsar. Pagan felsefeyi Hıristiyan tanrıbilimiyle uzlaştırma çabasında olan skolastik. Eflatun öğretisine bağlı Alexander of Hales ve Aziz Bonaventura ile ve bununla birlikte Aziz Albertus ve Summa Theoiogiae ‘nin yazarı Aquinolu Tommaso ile doruğa ulaştı. Paris Üniversitesi profesörlüğüne getirilen Aziz Tommaso, Fransiskenleri ve geleneğe bağlı, otoriter ve para düşkünü resmi hocalara karşı hümanistleri desteklemekten kaçınmadı. Bu yeni tanrıbilim anlayışı, varlıkların doğasını ele almaya ve Tanrı’yı var olanlarda aramaya yönelmişti. Tabiat ve akıl, yeni bir hümanizm çerçevesi içinde, Tanrı’ya götürmüş olan derin düşünmenin kutuplarından başka bir şey değildi.
Feodalizme ve onun düşünüş tarzına karşıt olan bu şekilde bir öğreti, ilk başlarda, kilise otoriteleri tarafınca onaylanmadı ve Aziz Tommaso, Paris piskoposu ve Canterbury başpiskoposu tarafınca mahkûm edildi. Kati anlamıyla skolastiğin yanı sıra, Roger Bacon’ı ve Raimundo Lulio’yu (öğretisi bilimsel kaygılarla doludur) da unutmamak gerekir. XIV. yy’la beraber skolastiğin yozlaşma periyodu başladı. Duns Scot, Eskiçağ düşüncesinin “bulaşması”na karşı tepkide bulunmaya çalıştı, Durand de Saint-Pourçain, Ockhamlı William, Jean Buridan, Pierre d’Ailly, Tommaso’ya karşı, adcılık kuramını canlandırmaya çalıştılar ve Ruysbroeck, Eckhart, jean de Gerson da kökçe gizemci bir felsefe geliştirdiler. Rönesans, içinde ne olduğunun ve sözcük dağarcığının öğretim kendi alanında hâlâ tesirini sürdürdüğünü, Descartes‘ın yapıtlarından ve Port-Royal Mantık’ından anladığımız skolastiğin otoritesini kökünden sarstı.
SKOLASTİĞİN DEĞERLİ YANLARI
Descartes’ın, “sağduyuyu güçlendirecek yerde bozar” söylediği skolastik, mantığa şiddetle karşı çıkmasına ve onun yerine matematikten esinlenen bir yeni yöntem koymak istemesine rağmen XVII. yy.’ın en büyük “ansiklopedist”i Leibniz, skolastiği ifade ederek, “bu kısır kayalarda altın damarları var” der ve skolastiğe bir sürü şey borçlu bulunduğunu itiraf eder. Bu kıymetli yanlar içinde, “aşağılık” dilin bir süre sonra yararlandığı felsefe dilinin muhteşem zenginleştirilmesini sayabiliriz. Kardinal Mercier ve Jacques Maritain’in de, günümüzde bir yeni-skolastik akımı yarattıklarını unutmamak gerekir.
YORUMLAR