ALFABE. Bir dilin seslerini gösteren harflerin kararlaştırılmış bir sıraya bakılırsa dizilmiş ekibi. Alfabenin oluşması, çok uzun devam eden...
ALFABE. Bir dilin seslerini gösteren harflerin kararlaştırılmış bir sıraya bakılırsa dizilmiş ekibi. Alfabenin oluşması, çok uzun devam eden bir evrimin sonucudur.
İlk çağlarda insanların anlaşması, işaretler ya da konuşmayla gerçekleşebiliyordu. Yazı bilinmiyordu. Ama türlü gereksinimler insanları bağzı şekiller çizmeye zorladı, mesela, ağaç resmi “ağaç” anlamındaydı. Sonraları bir fotoğraf, bir heceyi ifade etmeye başlamış, bu heceler yan yana getirilerek yazı meydana getirilmiştir. Ilk başlarda Mısır ve Sümerliler bu sistemi kullanarak bir sürü fonetik işaretleri saptamışlardır.
Kol + Ay = Kolay diye okunursa, hece aşamasına geçilmemekle birlikte, alfebinin temeline yaklaşılmış olunur. Alfabenin gelişimi ilerledikçe her fotoğraf, kelimenin iik sesini simgelemiştir. mesela, inek resmi “i” harfinin; at resmi de “a” harfinin yerini tutmaya adım atmıştır.
Tarih, yazının bulunmasıyla başladığına bakılırsa, alfabe, tarih dönemlerinin ürünü sayılır. Ama, meydana getirilen yeraltı kazılarında, tarih öncesi döneme ait yazıya çok benzeyen bir takım şekiller bulunmuşsa da bunların gerçek olmadığı, çoğunun sonradan uydurulmuş olduğu anlaşılmıştır.
Alfabenin, en ilkel durumuyla M,ö 2000 yıllarında kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır, ilk alfabeyi Mısır ile israil içinde (Filistin) yargı devam eden ve Samî ırkından olan Fenikelilerin kullandıkları mevzusunda tam bir görüş birliği vardır. Ama bir takım ilim adamları, bugün hâlâ alfabenin türlü eski yazı ve kaynaklardan doğduğunu öne sürmektedirler, mesela; alfabenin Mısır ve Hitit hiyeroglifleri, Asur yazıları, Kıbrıs hece yazısı ya da yalnız sistem ve biçim bakımından Mısır yazısından alındığını ve Samî Hyksoslar tarafınca düzenlenip Filistin’e götürüldüğünü savunmaktadırlar.
Mısır ve Samî alfabelerinde, önceleri yalnız sessiz harfler kullanılır, hecenin sesli harfleri kullanılmazdı, mesela, gazete sözcüğünün bu alfabeye bakılırsa gzt şeklinde yazılması gerekirdi. Hece yazısı yayıldıkça, bu yazıya ünlülerin de girmesini sağlayacak şekilde düzenlemeler yapılmış oldu. Bu gelişme, işaretlerin çoğaltılmasıyla sağlandı, işaretlerin her birisi meşhur ve ünsüzleri ayrı ayrı, kimi zaman de beraber gösteriyordu. Asur ve Babil çivi yazısı böyle oluştu.
Fenikelilerin hazırladığı alfabe, tarihçi Herodot’a bakılırsa, Kadmos tarafınca Yunanistan’a getirilmiş, Yunanlılar ise 16 harfli bu alfabeye 8 harf daha eklemişlerdir. Yunan alfabesi, Fenike alfabesinden epey ileridir. Çünkü Mı-
sır ve Samî alfabelerinden olduğu benzer biçimde sesli harfler bu alfabede ilk kez kullanılmıştır.
Yunanlılarca geliştirilen bu alfabeye, İyonlar ve Romalılar tarafınca bağzı harfler daha ilave edildikten sonra, sonuçta günümüzde en fazla kullanılan Latin alfabesi ortaya çıkmıştır.
Latin alfabesini kullanan ulusların büyük bölümü, kendi dillerinin kurallarına uyabilmek için harflerin üzerine, altına ya da yanına işaretler koyarak başka ses değerlerini temsil eden harfleri meydana getirmişlerdir. Bu işaretlere diyakritik denilmektedir, mesela, Türk alfabesindeki ç, ğ ve ş’de olduğu benzer biçimde.
Bir takım alfabelerin harf sayısı az bazılarının ise çoktur, mesela, Uygur 20, Yunan 24, Arap 28, Türk 29, Osmanlı 31, Rus ve Gürcü alfabesi 38 harften oluşmuştur.
“Hiyeroglif”, Mısırlıların Mö 5000 yılından 3000 yılına değin anıtlarda kul. landıkları resmi yazının adıdır. Dikilitaş üstündeki yazı bunun örneğidir. Mısırlıların günlük işlerde kullandıkları bir yazı daha vardır ki ona Hiyeratik yazı deniyordu. Mısırlıların kullandığı daha rahat yazıya da Demotik denmiştir.
“Hiyeroglif”, Mısırlıların Mö 5000 yılından 3000 yılına değin anıtlarda kul. landıkları resmi yazının adıdır. Dikilitaş üstündeki yazı bunun örneğidir. Mısırlıların günlük işlerde kullandıkları bir yazı daha vardır ki ona Hiyeratik yazı deniyordu. Mısırlıların kullandığı daha rahat yazıya da Demotik denmiştir.
Fotoğraf-yazı da sözcük sayısı çoktur. Çünkü her kavram bir başka biçimle anlatılırdı.
Fotoğraf yazının Çinlilerce bulunmuş olduğu bilinmektedir, insanoğlu başlangıçtan bu yana türlü yazı sistemleri kullanmışlardır. Her sözcük, her hece, her ses için ayrı bir işaret kullanan yazı sistemleri vardır. Sözcüğün her sesini ayrı bir işaretle belirten yazı alfabe yazısıdır, hususi Alfabeler: Alfabelerin yerine getiremediği bir takım hususi durumlar için hazırlanmışlardır. Bunların en önemlisi körler için hazırlanan Louis Braille alfabesidir. Uzun emekler sonucu hazırlanmış olup kabartma harflerden oluşmaktadır, öte taraftan sağır ve dilsizler için hazırlanan bir alfabe de harflerin parmak işaretiyle belirtilmesi ilkesine dayanmaktadır.
Telgrafla haberleşmeyi elde eden mors alfabesi ise tüm uluslarca kullanılmaktadır. Samuel Morse tarafınca hazırlanan bu alfabe, aralıklarla birbirlerinden ayrılan nokta ve çizgilerden meydana gelmektedir.
Türk Alfabesi: Alfabe, ulusların toplumsal ve dini yaşamlarını simgeleyen bir kültür öğesidir. Türkler, ilkin Türkçenin tüm seslerini karşılayacak yetkinlikte olan Göktürk alfabesini kullanmışlardır. Göktürk alfabesi 38 harften oluşuyordu; bunların dördü ünlüydü. Uygurlar ise değişik alfabeler kullanırlar: Soğd, Uygur, Monihey benzer biçimde. Uygur alfabesi Soğd alfabesinden çıkmıştır. Bu yazıda harfler sözcük başlangıcında ortasında ve sonunda değişik biçimlerde yazılıyordu.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonrasında bir süre Arap alfabesinin kullanılmasına devam edilmiş, fakat, Arap harfleri Türkçe ‘ye uymadığından zorluklarla karşılaşılmıştır. Bu yüzden hemen hemen genç yaşta iken Arap harflerinin türlü konulardaki yetersizliğini, sakıncalarını gören ve belirleyen Mustafa kemal atatürk, bu mevzu üstünde durarak Latin kökenli yeni bir alfabenin hazırlanmasını elde etmiştir. 2 Kasım 1928’de kabul edilen kanunla Latin harflerinden oluşan yeni alfabenin kullanılmasına başlanılmış ve 29 harften oluşan bu alfabe, toplumca kısa sürede benimsenmiştir.
YORUMLAR